Netelsoep met kikvorshuid

Floridienne is volgens zijn gedelegeerd bestuurder Jean-Marie Delwart op weg naar een grondige gedaantewisseling. De motor van de omwenteling is het durfkapitaalfonds Florinvest, dat wereldwijd participaties neemt in innovatieve biologische bedrijfjes. Drie vierde van die investeringen draait uit op een sisser, maar daar heeft de atypische Waalse ondernemer geen moeite mee. “Creativiteit heeft een prijs.”

Het risicokapitaalfonds Florinvest van de beursgenoteerde groep Floridienne investeert 1,2 miljoen dollar in het Amerikaans-Israëlische CBD Inc. (25% in CBD Paper en 2,5% in CBD Forests). Dat opent perspectieven voor Florinvest-dochter Biochem in de papiermarkt. Biochem raffineert en produceert enzymen met een hoge zuiverheidsgraad op basis van extracten uit papaja, ananas en vijgen, waarvan de commerciële toepassingen worden verkocht aan producenten van geneesmiddelen voor kankertherapie en verwerkt in schoonmaakoplossingen voor contactlenzen of om bloedvlekken te verwijderen. Biochem (omzet: 2,5 miljoen euro) maakt ook enzymen voor katten- en hondenvoer. Het partnerschap met CBD opent voor Biochem de mogelijkheid om chemische specialiteiten voor cellulose en productiemethoden voor ethanol of plantenextracten te ontwikkelen. CBD slaagt erin de celluloseaanmaak op te drijven, zodat bomen driemaal sneller gaan groeien. “Dat kan het definitieve einde van de hoge papierprijs inluiden,” zegt Jean-Marie Delwart, gedelegeerd bestuurder van Floridienne. CBD Forests experimenteert op plantages in Brazilië. Zo’n 17% van de auto’s rijdt er op plantaardige ethanol, die straks ook goedkoper kan worden.

Kikvorshuid tegen huidkanker

Nog exotischer zijn Delwarts contacten met traditionele genezers, sjamanen en tovenaars in Azië en Afrika. Van Dale definieert alchemie als de oude wetenschap die zocht naar de ‘steen der wijzen’ om daarmee onedele metalen in edele om te zetten en een levenselixir te bereiden. Floridienne begon ook in onedele metalen: fosfaatmijnen in het Luikse en in het Amerikaanse Florida. Dat was in 1894. In 1928 werd afgebogen naar industriële chemie, in 1961 naar plastic en in 1979 naar farmachemie. Met de oprichting in 1987 van het durfkapitaalfonds Florinvest legde Jean-Marie Delwart naar eigen zeggen de funderingen voor de toekomstige metamorfose van Floridienne.

De meer dan honderdjarige bedrijvengroep wil tegen 2010 koploper worden in wat Delwart omschrijft als de “chemie van de communicatie”. “De mysteries van het leven zijn nauwelijks ontrafeld. Waarom kiest mijn hond steevast voor het eten van hondsgras wanneer ik met hem uit wandelen ga? Terwijl de natuur hem een festijn van tientallen plantensoorten offreert. Dat soort dingen onderzoeken we. Het waarom van het gedrag van planten, dieren en mensen.”

450 bizarre bereidsels, afkomstig uit contreien zoals China en Gabon, worden geanalyseerd in de eigen laboratoria van bedrijven waarin Florinvest participaties aanhoudt (zie organogram) of bij universitaire spin-offs uit eigen land, in Atlanta, Peking, Kuala Lumpur of Singapore. Kikvorshuid uit Togo, onder maanlicht gemarineerd in netelkruiden en boomschors, blijkt verrassend weerwerk te bieden tegen huidkankers. Vijftien tot twintig procent van dergelijke cocktails zou efficiënte geneesmiddelen opleveren. Daarom stapte Florinvest ook in Oxford Natural Products ( ONP), een Brits fytofarmabedrijfje met een kapitaal van 7,5 miljoen euro. ONP bestudeert de synergie tussen plantenmoleculen, wat moet uitmonden in commercialiseerbare farmaceutische producten die de stringente tests uit de klassieke westerse geneeskunde doorstaan.

“Een plant bestaat uit honderden moleculen. De conventionele technieken weerhouden er slechts enkele, zodat heel wat nuttige bijkomende interacties worden genegeerd,” doceert Delwart. ONP ontwikkelde een spectroscopische technologie waarmee complexe molecuulstructuren van planten verfijnd in kaart worden gebracht. Het lab werkt nauw samen met instituten in China, Bhutan en Indonesië. Met een van de leidende farmabedrijven in Indonesië, PT Indofarma, worden geneeskrachtige, inheemse jamu-kruiden op een medisch verantwoorde manier marktrijp gemaakt.

Florinvest, spil voor innovatie

Het staat allemaal wat vreemd en marginaal naast de recyclage van nikkel en cadmium voor batterijen (waarin Floridienne nummer één in de wereld is) of bismutoxides en loodderivaten uit de chemietak Floridienne Chimie. “Ietwat bizar, maar stuk voor stuk beloftevolle niches, waarin wij over enkele jaren de spits willen afbijten,” beklemtoont Delwart. Om daaruit de levenselixirs van de 21ste eeuw te bereiden en marktklare producten voor de agrovoedingspoot Floragro (omzet: 73 miljoen euro). Maar ook om daaruit innovaties te ontwikkelen voor de niches in non-ferrometaalzouten van de chemiepoot.

De beursgenoteerde groep Floridienne boekt, met duizend medewerkers, een groepsomzet van 117,3 miljoen euro in 142 landen. Het is een industriële holding met vier divisies: chemie, agrovoeding, biologie en venture capital. De kunststofafdeling Berginvest werd vorig jaar verkocht.

“Vergelijk Floridienne met een koeienmaag: vier divisies die kauwen en herkauwen, verteren en zo nodig weer uitspuwen. Maar als groep groeien we verder door interacties tussen de vier afdelingen op wetenschappelijk vlak en de implementatie in industriële toepassingen.” Vraag Delwart dus geen netjes in vakjes opgesplitste cijfers naar onderzoek en ontwikkeling voor elk van de veertig eigen vestigingen in vijftien landen. Tout est dans tout, luidt het antwoord. Wegens de vele minderheidsparticipaties wordt er niet geconsolideerd. Chemie, de melkkoe van de groep, draait een omzet van 37,1 miljoen euro. “Verhoudingsgewijs geconsolideerd zou dat op 69,4 miljoen uitkomen in participaties die we zelf managen of waarin we van ver of dichtbij betrokken zijn.”

De focus ligt op het binnen een redelijke termijn commercialiseerbaar maken van innovaties. In dat mechanisme speelt het eigen durfkapitaalfonds Florinvest, met zijn 18,59 miljoen euro aan beschikbaar zaaigeld, een stuwende rol. “Dat speuren naar de chemie van het leven – de zogenaamde ‘chemische gsm’ – vind je niet als dusdanig in de klassieke jaarrekeningen terug,” lacht Delwart. Hij verwijst naar experimenten met de biologie van de geuren die zowel van toepassing is op amoureuze vlinders in de natuur als op vrouwen die een man selecteren door hun intuïtieve zoektocht naar biologische HLA-complementariteit ( human lucosite antigenes), daarbij afgaand op de geur van een gedragen t-shirt. Er gebeurt ook onderzoek naar het dwerghormoon, waardoor goudvissen hun gedaante aanpassen aan de omvang van een aquarium en aan het aantal lotgenoten daarin. “Je kan het zo gek niet bedenken of we zijn ermee bezig,” lacht Delwart.

In het onderzoek naar cellulaire receptoren zijn Euroscreen en Chemcom gespecialiseerd. Euroscreen is een spin-off van de Université Libre de Bruxelles ( Erasmusziekenhuis) met 115 onderzoekers. Het legde een wereldbrevet neer om receptoren op mensencellen te immuniseren tegen het aidsvirus en bouwt daarvoor een laboratorium in Charleroi. Daar kunnen vanaf september 200 mensen aan de slag. Na twee jaar draait Euroscreen een omzet van 7,4 miljoen euro. “Als dat binnen de vijf jaar verdubbelt, is het een prima investering,” zegt Delwart.

De biotechparticipaties van Florinvest werden vorig jaar samengebracht in het aparte biotechnologiefonds Bioflor ter waarde van 6 miljoen euro. Naast Biochem, ONP, Euroscreen en Chemcom, dat zoekt naar chemische communicatie door middel van smaak- en geurreceptoren, doet Unibioscreen research naar antikankerfarmacologie en -toxicologie, onder meer op basis van Afrikaanse kikvorshuidbrouwsels. Sopral produceert vanille, groene peper en voedingsaroma’s op Madagascar.

Netwerken van toponderzoekers

Delwart: “Anders dan de klassieke durfkapitalisten nemen we geen tijdelijke participaties, wij werken met een langetermijnperspectief. Klein beginnen, kijken wat er gebeurt en financiële participaties geleidelijk opvoeren tot volwaardige industriële meerderheidsdeelnemingen. Onderzoek duurt drie tot vijf jaar. Financiële returns krijg je ten vroegste na zes, zeven jaar. De nieuwe niches van Florinvest en Bioflor zijn nog jong. Op geregelde tijdstippen gaan we evalueren of we in de juiste richting evolueren.”

Gemiddeld spendeert Floridienne jaarlijks als groep 2,5 miljoen euro aan research. Eén miljoen euro verlies wegens conceptuele miskleunen noemt hij aanvaardbaar. Van het honderdtal bedrijven waarin hij tijdens zijn loopbaan investeerde, bleek drie vierde een foute gok, geeft hij toe. “Creativiteit heeft een prijs. Bij ons krijgen jongeren de kans om zich te vergissen.” Over het onderzoeksklimaat in Europa versus de Verenigde Staten betreurt Delwart “het socialistische sfeertje dat blijft hangen, waarbij wordt neergekeken op het nemen van risico’s en succes argwaan wekt.”

Om de dynamiek van Florinvest aan te zwengelen, activeert Delwart twee hefbomen. Het durfkapitaalfonds Sheipaula (kapitaal: 4 miljoen euro) in Hongkong legt zich toe op participaties in opkomende markten zoals China, Zuidoost-Azië, Rusland en Afrika. En de Fondation Jean-Marie Delwart, opgericht in 1989, is als het ware een tweejaarlijks festival voor eigentijdse alchemisten. De Fondation brengt specialisten samen in wetenschappelijke colloquia over onderzoek naar zeg maar de interrelatie tussen bloemen op Mallorca, geurenboeketten en de conditionering van de hersenen van bijen met hun honderdduizend neuronen per antenne, of naar de manier waarop bomen en wespen chemisch met elkaar in de tuin communiceren. Om de drie jaar kent een internationale jury, onder de auspiciën van de Koninklijke Academie voor Wetenschappen, een prijs van 10.000 euro toe. Sheipaula en de Fondation openen, vaak in tandem, deuren bij toponderzoekers wereldwijd, breien netwerken en samenwerkingsverbanden in de nieuwe markten.

Dat samenspel leidde onder meer tot de oprichting twee jaar geleden van Chemcom en een 100%-participatie in het Finse Florimorel Oy, een pilootlab voor het kweken van morille (een paddestoel). Sheipaula investeert nog dit jaar in een Chinese onderneming voor de behandeling van loodslak en onderzoekt participaties in een Russische fabriek voor cadmiumbatterijen en in een Mauritaans bedrijf dat voor de kust van West-Afrika een kaviaarsoort kweekt waar Japanners hun vingers bij aflikken. Twee filialen van de voedingspoot Floragro, die in Japan ganzenlever verkopen, zullen de lekkernij commercialiseren.

Florifood-Française de Gastronomie (verse en bereide gerechten), wereldleider in paddestoelen en escargots en een van de armen van Floragro (naast de diepviesproducten Surgemer) deed Floridienne vorig jaar voor het eerst afglijden naar een verlies van 200.000 euro (in 2000 werd nog een winst geboekt van 8,6 miljoen euro). “We verschuiven bij Florifood een en ander tussen de productievestigingen in Frankrijk, Polen en Turkije.” Ten gevolge van die herstructurering ziet Delwart de cijfers van 2002 weer zwart kleuren.

Afgelopen week was er, behalve de participatie in enzymenproducent CBD Inc., nog een tweede ontwikkeling: New Tree, de producent van ‘gezondheidschocolaatjes’ in samenwerking met de Belgische chocolatier Pierre Marcolini, richt een Frans filiaal op en gaat zijn chocolade in het Verenigd Koninkrijk commercialiseren via Selfridges, de tweede grootste department store na Harrods. “Gezond worden door te eten, dat wordt de nieuwe trend. De demografische evolutie zorgt ervoor dat ouderen een aparte opengaande markt worden.”

Jean-Marie Delwart (62) is een verstokte kettingroker en neemt ter compensatie een dagelijkse portie antioxidanten. “We gaan die verwerken in de gezondheidschocolaatjes van New Tree. Dat zal beter smaken dan mijn potjes ginseng, gember en look.”

Erik Bruyland [{ssquf}], erik.bruyland@trends.be

“Vergelijk Floridienne met een koeienmaag: vier divisies die kauwen en herkauwen, verteren en zo nodig weer uitspuwen.”

CBD slaagt erin de celluloseaanmaak op te drijven, zodat bomen driemaal sneller gaan groeien. “Dat kan het definitieve einde van de hoge papierprijs inluiden.”