Nederland valt door de mand

Nederland ondergaat heel wat invloed van de VS. In ‘Amerikaanse toestanden’ toont Maarten Huygen aan dat vooral inhumane, asociale en ineffeciënte aspecten overgenomen worden.

Net als in België, worden asielzoekers in Nederland de economische woestijn ingestuurd. Omdat geen enkele democratische politicus het in zijn hoofd haalt de deur dicht te klappen voor de neus van de toestromende immigranten, worden ze versluisd naar lang aanslepende aanvraagprocedures. Ondertussen worden ze afgeleid naar aparte verblijfcentra of zoet gehouden met uitkeringen. Het resultaat? Hun ondernemingslust wordt geblust en een akelig grote groep geraakt nooit meer weg uit het uitkeringencircuit.

Over het getalm bij het behandelen van asielaanvragen schrijft Maarten Huygen, journalist bij NRC Handelsblad, in zijn essaybundel Amerikaanse toestanden: “De gewetensvolle besluiteloosheid is een vorm van humanitaire wreedheid, goed voor de Hollandse eigendunk, slecht voor de wachtende immigrant.” Voor de verklaring van die boude uitspraak heeft hij een lange uiteenzetting veil. Daarnaast heeft hij onder meer aandacht voor werkgelegenheid, opvoeding, privatisering en het democratische gehalte. Steevast vergelijkt hij Nederland en de VS. Centraal staat de vraag of tal van Amerikaanse toestanden geïnfiltreerd zijn in Nederland en of dat nu een zegen of een vloek is. Aan de uitspraak Amerikaanse toestanden hangt een pejoratieve echo vast. We denken dan aan ongelijkheid, misdaad, getto’s, versplinterde gezinnen, hard labeur op de werkvloer zonder inspraak en een sociaal vangnet met al te ruime mazen.

Doet de intrede van al die Amerikaanse invloeden het roemruchte poldermodel kapseizen of is dat poldermodel met zijn actieve welvaartstaat-ideologie al grotendeels geënt op het scherpere Amerikaanse maatschappijmodel? Tijdens zijn vergelijkend onderzoek concludeert de redacteur dat het antwoord niet eenduidig is. Echt interessant wordt het pas wanneer Huygen stuit op een aantal mythes, waarin Nederland zich op zijn minst moreel veel beter waant dan de Amerikanen, maar die bij nader inzien ondoelmatiger en inhumaner blijken. Die stelling gaat onder meer op voor het immigratiebeleid, de privatisering en zelfs de democratie.

Geef asielzoekers werk.

Huygen, die bijna elf jaar in de VS doorbracht als correspondent, ziet meer heil in de Amerikaanse immigratie-aanpak. De VS hanteert strenge quota, maar oogst daarmee efficiëntere resultaten. Dat is te danken aan de aandacht om de immigrant aan het werk te krijgen.

Oordeelt Huygen: “Een succesvol immigratiebeleid begint met de vraag hoe immigranten hun ondernemingslust kunnen inzetten voor de samenleving, zodat ze kunnen integreren. Dat kan alleen als ze hun bestaan niet hoeven te starten met een jarenlange procedure over de geldigheid van hun asielverhaal.” En verder: “De Nederlandse overheid heeft veel uitkeringsgeld over voor het algehele dempen van het humanitaire schuldgevoel en ze doet haar best om de baten van immigratie voor het land zo klein mogelijk te maken. Voor het welbevinden van de immigranten is het slecht, want een betaalde baan is het beste integratieprogramma.”

Geprivatiseerde monopolies.

Privatisering wordt in Nederland voorgesteld als een zegen voor de consument. Op enkele ideologische oprispingen en sociale vraagtekens na, valt daar geen speld tussen te krijgen. Maar dan moet het wel om een operatie gaan waarin de markt daadwerkelijk werkt. Dat ziet Huygen in Nederland nu juist niet gebeuren. De overheid gaf gewoon haar macht door aan grote ondernemingen. Ze vergat dat een efficiënte markt absoluut nood heeft aan een sterke overheid. Dit is geen paradox, de overheid moet kunnen toezien dat de markt kan werken. Ze moet onder meer verhinderen dat er monopolies ontstaan. Geprivatiseerde monopolies blijven monopolies.

Concludeert Huygen: “De privatisering volgens de vrijblijvende polderformule is een verkeerd toegepaste Amerikaanse toestand. Toezicht op voormalige staatsmonopolies als elektriciteit, telefoon en spoor is in Amerika streng geregeld.” Een regulator houdt er toezicht op de tarieven en toegang tot het net. “Want ook arme, afgelegen dorpsbewoners hebben recht op elektriciteit. De bedrijven moeten volledig inzicht geven in hun boeken.”

Democratie zonder volk.

Zeker nu de presidentsverkiezingen op til zijn, groeit in Europa weer het gevoel dat de Amerikaanse democratie niets meer is dan een marketingstunt. Er dagen sowieso al bedroevend weinig kiezers op. Ook deze mythe wordt vakkundig doorprikt door Huygen. Hij toont niet alleen aan dat de opkomst ook in Nederland krimpt, maar legt vooral uit dat de grote politieke partijen alles onder elkaar bedisselen. Ze verkavelen de macht met een wirwar van benoemingen.

Met een boutade: in de VS kan je ten minste je burgemeester, sheriff en brandweercommandant nog kiezen. Wil je een democratie met of zonder volk?

Maarten Huygen, Amerikaanse toestanden – Hoe het poldermodel verdwijnt. Contact, 256 blz., 800 fr.

luc de decker