Na de financiële tsunami

Mia De Vits

De financiële crisis is nog niet voorbij. Heel wat spaarders, ook Belgische, zijn ongerust. Niet helemaal onterecht, want wat de voorbije weken gebeurde met verschillende Amerikaanse banken en verzekeringsmaatschappijen, heeft ook rechtstreekse invloed op ons. Na het faillissement van de Amerikaanse zakenbank LehmanBrothers kunnen KBC, Fortis en Dexia tot 777 miljoen euro verliezen.

Toch lijkt het nuttig om nu al bezig te zijn met de vraag wat na de financiële tsunami moet gebeuren. De analyse van professor Koen Schoors is volgens mij de juiste: “De decennialange, gestage deregulering van de financiële markten heeft haar limieten bereikt en overschreden.” Het kapitalisme van een financiële markt zonder regels is het kapitalisme van Las Vegas. Altijd maar meer willen winnen, maar ook het risico om steeds meer te verliezen. Het Wilde Westen ten top.

De banken moeten zich opnieuw met hun kernactiviteit bezighouden, meent Schoors. “Voor de banken breekt er een periode van back to basics aan. Het aantrekken van deposito’s, het volgen en beoordelen van kredietwaardigheid, het verschaffen van krediet tegen een prijs die met deze kredietwaardigheid overeenstemt, en het vermijden van risico’s die te complex zijn om in een prijs te vatten, worden opnieuw de kerntaken.”

Wat niet tot die kerntaken behoort, is volop speculeren op de olieprijs. Heel wat banken, waaronder de Amerikaanse zakenbank Goldman Sachs, dreven met hun speculatie de olieprijs op tot 147 dollar per vat, maar werden vorige week met een harde waarheid geconfronteerd toen de olieprijs ineenstortte tot 90 dollar. Niet eens onbegrijpelijk. Bedrijven doen er immers alles aan om te besparen op hun afhankelijkheid van olie. De economie reageert dus zeer logisch op het spel van vraag en aanbod. Het wordt steeds duidelijker dat er meer toezicht en transparantie nodig is op de oliemarkt.

Thomas Friedman is eveneens zeer duidelijk in zijn analyse. Hij verwacht fundamentele maatregelen: hij vindt dat de overheid veel beter moet toekijken op de dunne lijn tussen het nemen van risico’s die nodig zijn in een innovatieve economie, en wild gokken met de spaarcenten van andere mensen. Een oproep die intussen schoorvoetend ingang lijkt te vinden op het Europese politieke niveau. Een initiatiefrapport uit het Europees Parlement geschreven, door PES-voorzitter Poul Nyrup Rasmussen, verplicht de Europese Commissie tot wetgeving naar aanleiding van de financiële crisis.

De Europese Commissie, bij monde van de conservatieve commissaris voor de Interne Markt Charly McCreevy, weigert tot nog toe enig wetgevend initiatief te nemen om dergelijke toestanden te voorkomen. Commissievoorzitter José ManuelBarroso volgt hem daarin. Eenzelfde lijn zien we op Belgisch niveau. Premier Yves Leterme zegt: “Wij hebben de Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen die voldoende toezicht uitoefent. De Belgische spaarders lopen geen enkel gevaar.”

Voor de sociaaldemocraten in het Europees Parlement is dit niet voldoende. Wij willen harmoniserende maatregelen met meer samenwerking tussen toezichthouders. Er zijn immers een pak meer financiële actoren op de markt dan enkel banken en verzekeringsmaatschappijen. Die zijn steeds op zoek naar een bijzonder hoge return, maar worden daarbij niet gehinderd door enige regelgeving.

Het rapport van Rasmussen is een eerste stap naar meer controle en een beter toezicht op hefboomfondsen. Er wordt meer transparantie geëist. De agentschappen die vandaag een rating geven aan banken en kredietmaatschappijen, zijn niet onafhankelijk van de industrie. Hoe anders verklaar je dat het intussen failliete Lehman Brothers tot voor enkele maanden nog een vertrouwenswaarde van drie sterren kreeg?

De slachtoffers van deregulering en Las Vegaskapitalisme zijn voornamelijk gewone werkende mensen. Zij hebben geen controle over de speculatie die gepaard gaat met hun pensioenfondsen. Wel integendeel, heel wat mensen werden gestimuleerd om precies meer te investeren in aanvullende pensioenen terwijl ze niet weten wat met hun geld gebeurt.

Dat moet veranderen. Na de financiële tsunami moeten er dijken worden gebouwd. Basisregels waar niemand onderuit kan. De politieke leiders reageren, zoals zo vaak (Dutroux en andere tsunami’s), pas na de ramp. Vandaag reageert in Europa nog geen enkele politieke leider. Ze wachten op de eerste slachtoffers.

De auteur is Europees Parlementslid voor de sp.a.