Na de crisis komt de schuldvraag

Na de noodgedwongen verkoop van Fortis en de forse kapitaalinjectie bij Dexia, rijst de schuldvraag. De toezichthouder CBFA ligt daarbij onder vuur.

Zoals bij elke crisis schuiven de protagonisten elkaar de zwartepiet toe. Vooral Jean-Paul Servais – voorzitter van de Commissie voor Bank-, Financie- en Assurantiewezen (CBFA) – lijkt de gebeten hond. Hoe kon de publieke toezichthouder van de beurs het zo ver laten komen, dat de grootste bank-verzekeraar in ons land in allerijl en voor bijna geen geld aan het Franse BNP Paribas moest worden verkocht? Om dat te begrijpen, moeten we eerst bekijken wat de CBFA precies doet.

In 2004 fuseerde de toenmalige Bankcommissie met de Controledienst voor Verzekeringen tot de huidige CBFA. Vandaag is de organisatie belast met het publieke toezicht op de financiële sector, inclusief de beurs. Zo dient de CBFA te waken over de goede werking van de markt, en moet ze de belangen van de spaarders beschermen.

Daarom is de CBFA belast met drie opdrachten: het prudentiële toezicht (zijn de risico’s die banken en verzekeraars nemen voldoende gedekt door eigen vermogen?), het informatieve toezicht (zijn de verstrekte gegevens transparant?) en het statutaire toezicht (beschikken alle beroepsbeoefenaars over alle vergunningen?).

Voorlopig doet de CBFA geen preventieve controle op de verzekeringssector. Ook vallen buitenlandse maatschappijen met een Europees paspoort buiten het vizier van de publieke toezichthouder. Vandaag licht de CBFA de cijfers en brochures van de verzekeraars enkel achteraf door. Maar dan is het kalf vaak al verdronken. Dat is een lacune in de wetgeving, waar de Europese Commissie nu dringend werk van maakt.

Wettelijk kader

Volgens critici speelde de publieke toezichthouder niet kort genoeg op de bal en onderschatte de CBFA de situatie schromelijk. Ook had ze nooit mogen toelaten dat Fortis ABN Amro overnam terwijl het financiële plaatje nog niet rond was, aldus Jean-Louis Duplat, voormalig voorzitter van de Bankcommissie. Voorts verwijt Karel Lanoo, algemeen directeur van de Europese denktank CEPS, de publieke toezichthouder dat hij maar liet betijen toen Fortis en Dexia geleidelijk overschakelden van klassiek bankieren naar hefboomfondsactiviteiten.

De CBFA begrijpt de opmerkingen, maar benadrukt dat haar geen enkele fout verweten kan worden. “Wij werken strikt binnen een wettelijk kader”, antwoordt woordvoerder Hein Lannoy. “Zo hebben wij onze bezwaren geuit tegen de overname van ABN Amro door Fortis, maar een formeel verbod ligt niet binnen onze bevoegdheden. Ook kunnen wij de banken niet verhinderen in risicovolle fondsen – zoals rommelhypotheken – te beleggen, zolang hun eigen vermogen maar groot genoeg is.”

“Wat we nu meemaken, is het gevolg van een internationale sneeuwbal, die ons petje te boven gaat. Wel hebben wij samen met de regering, de Nationale Bank en de federale participatiemaatschappij FPIM eind september een concrete oplossing voor Fortis en Dexia uitgewerkt om drama’s te voorkomen.”

Europa

De vraag blijft natuurlijk hoe dergelijke drama’s vermeden kunnen worden. In de eerste plaats zijn de bank-verzekeraars aan een grondige herstructurering toe. Ook de transparantie dient dringend te verbeteren. Hier kan een boekhoudkundige hervorming soelaas bieden. Zo zou voortaan een berekening van alle risico’s – inclusief die van de betrokken partijen, zoals ‘ratingbureaus’ of ‘kredietverzekeraars’ – in de balansen van de bedrijven opgenomen moeten worden.

Ondertussen werkt de Europese Commissie aan een versterking van het publieke toezicht. Op de volgende Raad van 15 en 16 oktober 2008 wordt een globaal herstelplan – en wie weet zelfs een Europees hulpfonds van 300 miljard euro – voorgesteld.

Maar ook België zit niet stil. In plaats van een parlementaire onderzoekscommissie zal een werkgroep van specialisten zich buigen over de oorzaken van de financiële crisis en mogelijke remedies. Ondertussen lanceren tal van belangengroepen en experts hun oplossingen. Zo eist Duplat een betere bescherming van beleggers en aandeelhouders. Ook vraagt hij speciale aandacht voor de spaarders met een product van Tak 23. Deze levensverzekeringen met effecten in hun portefeuille zijn namelijk niet gebonden aan het klassieke toezicht op de beurs.

Door Eric Pompen