Müller en Brecht

Tweemaal reeds zorgde een regie van Heiner Müller voor een hoogtepunt in de programmering van deSingel. Volgende week kan er een derde productie aan het lijstje worden toegevoegd.

Na ‘Hamlet/Maschine’ bij het Deutsches Theater Berlin in 1993, één van de meest memorabele voorstellingen die de afgelopen jaren in België te zien was, en ‘Quartett’ met het Berliner Ensemble in 1994, presenteert deSingel nu ‘Der aufhaltsame Aufstieg des Arturo Ui’ (‘De weerstaanbare opkomst van Arturo Ui’) naar Bertolt Brecht, de laatste regie die Heiner Müller (1929-1995) bij het Berliner Ensemble afwerkte voor zijn overlijden op 30 december 1995.

Auteur en regisseur Heiner Müller ging niet in het minst sedert zijn aanstelling als directeur van het door Brecht gestichte Berliner Ensemble als de geestelijke erfgenaam van de Duitse grootmeester door het leven. Toch was ‘Der aufhaltsame Aufstieg des Arturo Ui’ vreemd genoeg slechts zijn tweede Brecht-regie. Met zijn fascinatie voor de mechanismen van de sociale en politieke revolutie was Müllers keuze voor dit in 1941 geschreven stuk echter geen verrassing. Brecht was er indertijd als de kippen bij om de politieke actualiteit aan de kaak te stellen : ‘Der aufhaltsame Aufstieg des Arturo Ui’ is een door de figuur van Al Capone geïnspireerde parodie op het gangsterdrama, waarmee hij Adolf Hitler en de zijnen openlijk ridiculiseerde. Al dan niet toevallig beleefde de tekst pas in 1958, twee jaar na Brechts dood, zijn première.

Het stuk speelt zich af in Chicago, waar een onbeduidende gangsterbende het monopolie van de bloemkolenmarkt in handen probeert te krijgen. Hun leider is de onhandige Arturo Ui, die zich met hun steun en de nodige dosis geweld en chantage ontpopt tot een levensgevaarlijke machtswellusteling die binnen de kortste keren ook de naburige stad Cicero in zijn macht heeft. Het verloop van Hitlers carrière wordt stapsgewijs gevolgd : van het begin van zijn politieke activiteit in de marge via de brand van de Rijksdag en de dood van zijn medestander Ernst Röhm tot de Anschluss van Oostenrijk.

Heiner Müller zou zichzelf niet geweest zijn als hij het stuk niet naar zijn hand had gezet. Het resultaat imponeert door de visie en de kracht van Müllers regie : een groteske, vaak hilarische studie naar de telkens weerkerende carrousel van macht en machtsmisbruik. De volledige acteursploeg van het Berliner Ensemble levert uitstekend werk, maar ronduit fenomenaal is Martin Wuttke als Arturo Ui : aan het begin van de voorstelling struint hij als een hijgende hond over de bühne, wat later tracht hij zich als een sullig, onpresentabel mensje staande te houden in de harde zakenwereld, om te eindigen als een weerzinwekkend, demagogisch monster. Voor zijn vertolking werd de 34-jarige Wuttke door de Duitse critici uitgeroepen tot acteur van het jaar.

P. ANTHONISSEN

Het Berliner Ensemble speelt ‘Der aufhaltsame Aufstieg des Arturo Ui’ op 14, 15 en 16 november om 20 uur in deSingel, Antwerpen. Tel.(03)248.38.00. De voorstelling wordt in het Nederlands en het Franse boventiteld.

Martin Wuttke als Arturo Ui Fenomenale acteursprestatie.