Het is waarschijnlijk niet erg correct, maar het gezwets over ‘authentiek gedrag’ hangt me al enkele maanden de keel uit. Authentiek betekent ‘oorspronkelijk’ of ‘niet vervalst’. Maar zoals bijna altijd komt de notie overwaaien uit het Engels, waar ‘ authentic‘ naast ‘echt’ of ‘niet vervalst’ ook betekent: ‘betrouwbaar’, ‘geloofwaardig’, en ook ‘trouw aan zichzelf’.
Uiteraard bewonder ik ‘niet-valse’ mensen. Maar ik zou die dan gewoonweg ‘eerlijk’ noemen. Want eerlijk betekent dat je dingen mag zeggen als “ik weet dit ook niet” of “het zou best leuk zijn mochten we operationeel excellent zijn, maar we zijn dat nog verre niet”. Wel vind ik het zo weinig ‘eerlijk’ om hiervoor niet het woord ‘eerlijk’ te gebruiken maar een flauwe vertaling van ‘ authentic‘.
Want authentiek roept veel meer op dan ‘eerlijk’. Iedereen, onze leiders op kop, zou moeten ‘echt’ zijn, niet ‘ingestudeerd’, iedereen zou vooral zichzelf moeten zijn. Geen rolletjes spelen, niet doen wat door professoren, consultants of trainers wordt voorgekauwd. Maar dan weet ik niet goed meer wat ik me daarbij moet voorstellen. Neem nu Tony Hayward, de vervloekte CEO van BP. De brave man erft van de legendarische lord Browne een bedrijf dat veel te snel gegroeid is, dat een zwakke veiligheidscultuur heeft en waar modieuze managementtrends zoals de lerende organisatie belangrijker zijn dan discipline bij het olieboren. De man wordt gekozen omdat hij net géén pr-figuur is, een ingenieur in de beste betekenis van het woord. Hij bewondert Exxon voor zijn efficiëntie, standaardisering, centralisering. Onder lord Browne was BP echter ‘Beyond Petroleum’ geraakt en konden in de beste der Chinese tradities honderd bloemen bloeien. Hayward leek wel de geschikte man om al die bloemen aan banden te leggen. In onvoldoende mate, zoals later bleek bij Deep Water Horizon. De man was overduidelijk geen pr-man, geen handige lord Browne, en zegt dan ook zeer ‘authentiek’ dat hij er een punt wil achter zetten. ” I want my life back”.
Wel, dat had hij beter niet gezegd. Hij had moeten beseffen dat we allemaal heel vaak een rol moeten vervullen, een masker opzetten, dat we geregeld moeten doen wat anderen ons influisteren. Hij had moeten starten met empathie voor de slachtoffers, en dat in het openbaar zo lang mogelijk volhouden. Zijn eigen leventje als CEO is dan onbelangrijk, en moest in het publiek onbelangrijk blijven. Maar zijn leven was voor Hayward wél belangrijk. ‘Authentiek’, ‘oprecht’, ‘onvervalst’, ‘echt’ betekende dat hij wel degelijk moest toegeven dat hij vreesde om zijn bonus, zijn status, zijn prestige en zijn zeiltochten te verliezen. Dat weet iedereen die ooit in zo’n nachtmerrie is terechtgekomen. Maar je mag het niet zeggen. Je moet een rol spelen, je moet je achter een masker verbergen.
Wat je in zo’n situatie moet doen is de raad van William Ury volgen: ga naar het balkon. Besef dat je in een theaterstuk zit, waar je slechts een deel van het script zelf hebt geschreven, maar waar je soms wel de hoofdrol speelt, en waar iedereen naar jou zit te kijken. En kijk vanuit het balkon hoe je overkomt. Kijk hoe je de rol als toneelspeler waarmaakt. Dan zul je merken dat ” I want my life back” zeggen niet goed klinkt als er door jouw schuld lijken op de theatervloer liggen. Verander dat deel van je zelfgeschreven script en zeg iets in de zin van: “in deze dramatische dagen en weken gaat al onze aandacht naar de slachtoffers, hun familie, en is het de eerste morele plicht van dit bedrijf, alles, en letterlijk alles in het werk te stellen om zo’n ramp te vermijden”.
We spelen allemaal een rol, het leven is voor ons allen een schouwtoneel. Als we afgepeigerd van het werk thuiskomen en de kinderen willen spelen, dan zeggen we “graag”, maar we denken (even): “waarom kunnen ze mij niet gerust laten? Ik wil mijn vrijgezellenleven terug”.
We spelen een rol. Binnen die rol is veel toegelaten, omdat we natuurlijk allemaal wel de regels van het toneel kennen. Liegen lijkt mij niet toegelaten. Oneerlijk zijn behoort volgens mij niet tot de rol. Maar ‘authentiek’ zijn, ‘onvervalst’, ‘echt’ zijn, gewoon jezelf zijn? Ik zeg ‘neen’ tegen deze irritante Angelsaksische mode. Want ik weet zelf niet eens wanneer ik ‘echt’ ben. Als ik vol goede moed aan een uitdagend project begin? Als ik niet de moed heb mijn baas tegen te spreken? Als ik een boer laat op het moment dat ik denk dat niemand het hoort? Als ik mij groots en krachtig voel? Of als ik me klein en beklagenswaardig voel? Ik ben al die dingen tegelijkertijd. Ik denk dat iedereen vooral moet weten wanneer hij in zijn rol het ene of het andere bovenhaalt. En dat mag van mij best bestudeerd, grondig voorbereid en heel kunstmatig zijn. Zolang het maar niet kunstmatig overkomt. Of zoals de Nederlands-Duitse cabaretier Rudi Carell zei: “het aller”moeilijkste in dit vak is het inoefenen van de improvisatie”.
De auteur is partner-hoogleraar management aan de Vlerick Leuven Gent Management School.
MARC BUELENS
“We spelen allemaal een rol, het leven is voor ons allen een schouwtoneel”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier