Hoe reageren Vlaamse ondernemers op de politieke turbulentie in Oekraïne?
Een verslag over een land waar uw slaagkansen afhangen van de dikte van uw papierstapel en het aantal stempels. Maar ook over hooggeschoolde en spotgoedkope werknemers in een land met een potentieel riante thuismarkt.
Politieke onzekerheid werkt verlammend voor een eco- nomie. In Oekraïne wordt de machtsstrijd tussen de twee Viktors – premier Janoekovitsj en oppositiekandi- daat Joesjtsjenko – ten vroegste op 26 december beslecht. Op tweede kerstdag volgt een herkansing van de presidentsverkiezingen. Want het Hooggerechtshof stelde bij de vorige beurt op 21 november massale fraude vast. Welke Viktor haalt uiteindelijk de meerderheid?
Ondertussen ligt een flink deel van het zakenleven in Oekraïne al een half jaar op zijn gat. Sinds het startschot voor de presidentsverkiezingen talmen ondernemers met beslissingen. Voor investeringen wordt de vinger op de knip gehouden. Ook Vlaamse ondernemers deinen mee op de golven van het politiek onzekere klimaat. “De import vanuit het Westen wordt belemmerd, terwijl de kerst nu net onze belangrijkste periode is. Het draait dus niet naar behoren,” zucht Rudy Van Hoof, exportmanager bij de van oorsprong Vlaamse producent van verlichtingsmateriaal Massive.
“De openbare aanbestedingen liggen stil, de stadsbesturen werken slechts op gedeeltelijke kracht,” bevestigt Leo Van den Wijngaert, bij Agfa-Gevaert regional business manager voor de landen van de voormalige Sovjet-Unie. “Zolang er geen doorbraak is in de bestuurlijke impasse, worden geen nieuwe aanbestedingen uitgeschreven. De huidige patstelling zal dus een impact hebben op onze omzet van 2004. Toch zie ik voor onze activiteiten niet veel problemen. Want de huidige machtsstrijd creëert slechts tijdelijke moeilijkheden. Er komt beslist een inhaalbeweging.”
Agfa-Gevaert levert in de Oost-Europese staat apparatuur voor gezondheidszorg: lasercamera’s, printers, röntgenfilms. De apparatuur wordt gebruikt in ziekenhuizen, onder meer voor de preventie van longziektes en borstkanker. Met een marktaandeel van 50 % in zijn niche, mag de Vlaamse beursgenoteerde onderneming uit Mortsel niet meteen klagen. De markt in Oekraïne is een van de beste van de voormalige sovjetstaten.
Het juk van de bureaucratie
Voor wie er de weg weet, heeft Oekraïne veel troeven: een thuismarkt van 47,4 miljoen zielen, een goed opgeleide bevolking en een markt die smeekt om investeringen (om de verouderde apparatuur en infrastructuur te vervangen). Maar Belgische investeerders krijgen een punthoofd van de voortdurend wijzigende regelgeving. “Er is onzekerheid over belastingen, arbeidsreglementering, investeringen, milieu. Die wetgeving wijzigt voortdurend. Ik heb niet echt het gevoel dat we er als buitenlandse investeerder met open armen worden ontvangen,” zucht Karel Iserbyt, marketingmanager bij Decospan. De West-Vlaamse spaanplaatverwerker opende in 2002 het productie-filiaal Beruk Splicing in Beregovo, niet ver van de Slowaakse grens.
Tegenwerking van de overheid, het juk van de bureaucratie, is een stelselmatig voorkomende klacht. “De stempel – en liefst nog een ronde – is erg belangrijk. Het belang van een dossier is afhankelijk van zijn dikte en gewicht, en zijn aantal stempels,” gekscheert Alain Swyngedauw, exportmanager bij Deceuninck. De beursgenoteerde producent van raamprofielen in pvc heeft een verkoopkantoor met zes mensen in Kiev. Die aanwezigheid past bij de algemene strategie van Deceuninck: aanwezigheid in de groeimarkten in Oost-Europa.
“Steeds weer nieuwe stempels,” zucht ook Gina Geerinck, zaakvoerder van GDC Knitwear. De fabrikant van breigoed maakt pullovers. In Sint-Niklaas worden de ontwerpen gemaakt, voor de levering van grote series wordt een beroep gedaan op de goedkope werknemers in Oekraïne. Broer Patrick Geerinck stichtte daar drie jaar geleden zijn bedrijf Gelutex. Gina Geerinck: “De kwaliteit van het garen wordt voortdurend getest via allerlei proeven in laboratoria. Want dat levert extra geld op voor vergunningen.”
Corrupt of droomland?
Van mateloze bureaucratie gaat het naar erger: corruptie. De grootschalige fraude bij de presidentsverkiezingen heet in die zin symptomatisch voor het land. Sommige van de door Trends gecontacteerde bedrijfsleiders wijzen erop dat een dossier sneller wordt afgehandeld, indien er wat geld wordt meegegeven. Anderen ontkennen dat dan weer ten stelligste.
Of is het een kwestie van de juiste mensen op de juiste plaats kennen? Exportmanager Jan Mortier van het West-Vlaamse Sioen noemt Oekraïne “een droom”. Sioen slijt er zeilen voor tenten, veranda’s, winkels en vrachtwagens. De verdeling gebeurt via een lokale distributeur: een gewezen judokampioen en een gewezen belastingcontroleur sloegen de handen in elkaar. De eerste werkt zeer gestructureerd en resultaatgericht. De tweede kent de meanders van het ministerie van Financiën. “Die samenwerking loopt perfect. We halen 4 miljoen euro omzet in Oekraïne. Dat plaatst het land in de topvijf van best verkopende landen.”
Nog anderen hebben leren leven met de bureaucratie. “De ambtenarij in Oekraïne is niet verschrikkelijker dan in België,” schertst Eddy Williame. “De bureaucratie is er zelfs soepeler. Maar je moet wel weten hoe het systeem werkt. Je kan dus moeilijk in de markt geraken. Maar eens je erin bent, ben je veel beter beschermd.” Eddy Williame is directeur voor België van nv Desclean België. Het bedrijf biedt producten en opleidingen aan voor de ontsmetting van granen die bestemd zijn voor de export. Oekraïne is een graanschuur die jaarlijks acht miljoen ton granen exporteert. “We konden niet in de markt vanwege de pseudo-monopolievorming. Gewezen communistische machthebbers hebben een vacuüm opgevuld, ze hebben zich gerecycleerd naar topfuncties in de privé-sector. Zij hebben die bedrijven in handen. Dankzij hun netwerken en goede contacten bij de overheid schermen ze hun markt af.”
De drang naar het Westen, die heel wat voormalige Oostbloklanden kenmerkt, is in Oekraïne grotendeels afwezig. Het verwachtingspatroon is er geen synoniem voor westers materialisme. Het is een fiere, nationalistische, zelfbewuste natie van plantrekkers. Daarnaast sleept het land een zware erfenis mee uit zijn communistisch verleden. Apparatsjiks bepalen de economie. “We hadden al ervaring in Bulgarije, Hongarije, Polen en Roemenië. Het Oostblok is al moeilijk. Maar Oekraïne is nog iets moeilijker,” schampert Philippe Somers. De algemene directeur van Frisomat opende dit jaar een kantoor in Kiev. De producent van materiaal voor industriële gebouwen wil stap voor stap vooruit. Het marktpotentieel is groot, want industriële gebouwen behoren tot de eerste behoeften. “Het is iets voor de lange termijn. We willen klaar zijn op het moment dat het land echt tot bloei komt.”
Arbeiders tien keer goedkoper
“Klaar voor de komende bloei.” Die opmerking valt wel vaker, want Oekraïne hééft troeven. De Krim bezit zelfs een groot toeristisch potentieel. In hotels wordt geïnvesteerd, van koffiezetapparaten tot vinyltapijt. De bouwmarkt smeekt om renovatie. “Oekraïne is voor ons een zeer interessante groeimarkt,” laat Frank Goudman verstaan. De exportmanager van de producent van aluminium profielen Reynaers Aluminium heeft in Kiev een filiaal met 18 werknemers. Reynaers is sinds 1994 actief in Oekraïne. Het bedrijf levert aan projectbouwers voor winkelgalerijen, verzekeringskantoren en hotels. “De registratie van de oprichting van ons filiaal is vlot verlopen, als je dat vergelijkt met andere Oost-Europese landen. Ook de technische certificatie verliep rimpelloos. Wij ondervonden geen corruptie.”
Een ander lichtpunt is de prijs. Zowel grond, gebouwen, als personeel zijn goedkoop. Karel Iserbyt van Decospan: “Ons productieproces, het fineervoegen, is arbeidsintensief. De loonkosten van een arbeider in Oekraïne bedragen een tiende van zijn Belgische collega.” Het opleidingsniveau van het personeel is op peil. Er is veel interesse voor nieuwe technologie. De arbeidsmarkt kent geen schaarste aan ingenieurs of informatici. “Wij trokken in 2000 naar Kiev, omdat we in België geen informatici meer vonden,” getuigt Alex Op de Weegh, algemeen directeur van Materialise. Het bedrijf ontwikkelt software voor medische toepassingen. “Vandaag telt Kiev al 70 werknemers. We zijn zeer tevreden over de scholing van de mensen. Ondertussen blijven we ook in België groeien.”
Voor Alex Op de Weegh valt de bureaucratie in Oekraïne goed mee. “Maar misschien is dat omdat we op een eilandje zitten. We ontwikkelen software, we produceren en verkopen niet op de lokale markt.” Dat geldt ook voor Rudi De Winter, CEO van Melexis. Het filiaal van de specialist in halfgeleiders werkt met immateriële goederen en dat weert de talloze belemmeringen voor invoer en uitvoer. Problemen zijn er veeleer voor de bemachtiging van een westers visum voor de 35 ingenieurs in micro-elektronica uit Kiev. Hun loonkosten: 40 % van een ingenieur in België.
Ook Agromaes is sinds 1998 actief in de haven van Kher-son. Daar wordt graan opgeslagen en verscheept. Een tweede logistiek bedrijf behandelt landbouwproducten. “Ik ben een tevreden man, we gaan er uitbreiden,” kondigt algemeen directeur Ronny Maes aan. “Ook al weegt de bureaucratie, de Oekraïner is een echte specialist in stempels en documenten.”
Wolfgang Riepl
“De ambtenarij in Oekraïne is niet verschrikkelijker dan in België. Maar je moet wel weten hoe het systeem werkt.” (Eddy Williame, Desclean)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier