Moegetergd naar Chili

“Als Vlaanderen voor elk nieuw milieuproject zo moeilijk blijft doen, gaan wij wel elders,” zei Jef Machiels van de gelijknamige milieugroep uit Diepenbeek. En in alle stilte werd hij de grootste afvalverwerker van Chili.

Milieu is de core business van de Group Machiels. Op dat vlak concentreert het concern zich _ net zoals het semi-overheidsbedrijf Indaver _ op de eindverwerking: storten en verbranden. In tegenstelling tot haar collega’s ( Watco, Van Gansewinkel en Biffa) haalt de onderneming geen afval op. Nu elk megaproject in Vlaanderen (een verbrandingsoven in Viversel van 74 miljoen euro of 2,9 miljard frank en mogelijk het Recyclagepark Limburg van 50 miljoen euro of 2 miljard frank) _ telkens op een publiek veto stuit, zoekt Machiels zijn heil in het buitenland. Na Chili zit het bedrijf nu ook in Vietnam en Polen.

Naast milieu is de groep vooral actief in de logistiek, de betonindustrie en de projectontwikkeling. Die activiteiten vertegenwoordigen nu bijna 35% van de omzet. Met 500 medewerkers wereldwijd bedragen de geconsolideerde omzet en de cashflow respectievelijk 164 miljoen euro (6,6 miljard frank) en 18 miljoen euro (726 miljoen frank).

115de rijkste Belg

Met een bedrijfsvermogen van 62 miljoen euro of 2,5 miljard frank staat Jef Machiels (66) op de 115de plaats in de Top van rijkste Belgen, opgesteld door journalist Ludwig Verduyn. In 2000 eindigde hij op de vierde plaats tijdens de verkiezing Limburger van het Jaar.

Nochtans schuwt Machiels de belangstelling, al houdt hij van risico’s. Telkens als de entrepreneur pur sang een opportuniteit ruikt, stort hij zich met hart en ziel in het avontuur. Praten doet hij niet graag. Na lang aandringen wou Machiels Trends eindelijk te woord staan. Maar al snel riep hij zijn rechterhand André Meers (54), algemeen directeur van de groep sinds 1996, en zijn zwager Guido Hermans (53) bij het gesprek.

Als zoon van een lokale aannemer neemt Jef Machiels in 1965 het bedrijf van zijn vader over. Vooral in Luik en omgeving geniet de Limburgse aannemer een stevige reputatie. De firma bouwt meer dan 4000 wooneenheden in de Waalse provincie. Tijdens de eerste bouwcrisis schakelt Machiels in 1972 over op grindproductie. In lege groeven van de Kempense Steenkoolmijnen ( KS) begint hij met zijn bedrijfje Maasland grondstoffen te delven.

Acht jaar later diversifieert de Limburger naar milieubeheer. Vervolgens neemt hij de gemeentelijke stortplaats in Houthalen, Remo, over. Geleidelijk breidt de groep naar aanverwante activiteiten uit, al dan niet in partnership met andere bedrijven: Machiels Recycling Technology (verbranding van medisch afval), Kegro (recyclage van verpakkingsafval), Marpobel (verwerking van afvalolie uit zeeschepen), ACTS (transport), Bosatec (bodemsanering), Kalco (deponie), Maasland Beheer (logistiek), Maasland (beton), Bex (grind), Intercoal (kolen), Haven Genk (containerterminal), Luxmet (schroot), Beta-Cell (medische research) en Machiels Trading (handel).

Reputatie niet onbesproken

Bij die uitbreidingen durft Machiels zich al eens op glad ijs te begeven. Geregeld valt zijn naam als sponsor van verkiezingspropaganda _ toen dat nog mocht. Ook steunt hij maatschappelijke projecten, zoals Beta-Cell (onderzoekscentrum voor diabetes) en de restauratie van de abdij Herckenrode. Eind 1996 noemt zakenman Albert Mahieu _ vandaag onafhankelijk volksvertegenwoordiger _ hem expliciet in zijn dossier over de gevallen beursgoeroe Jean-Pierre Van Rossem. Machiels ontkent echter met klem.

Na het Mellery-schandaal in 1985 krijgt de reputatie van Machiels een deuk _ net als die van veel andere collega’s uit de grind- en stortsector. Volgens de groenen aanvaardde het bedrijf illegaal afval op het Remo-stort van Houthalen. In 1993 wordt het recyclagebedrijf van de groep in Leuven, dat ziekenhuisafval verbrandt en zilver uit fotomateriaal recupereert, van illegale lozing beschuldigd. De milieuadministratie stelt zelfs pv’s op, maar de groep loopt nooit een veroordeling op (intussen is de oven volledig vernieuwd en uitgerust met een rookgasreiniging).

Wel blijkt uit een recente studie van Environmental Resources Management (ERM) uit Brussel dat het oppervlaktewater van het Remo-stort plaatselijk vervuild is en dat de bodem niet volledig uit een ondoorlatende kleilaag bestaat, zoals algemeen werd aangenomen. Machiels betwist dat, en laat verdere onderzoeken uitvoeren. Hoewel de omwonenden volgens het rapport geen onmiddellijk gevaar lopen, dringt de Vlaamse milieu-inspectie aan op een driemaandelijkse analyse van de controledrains en een permanente afpomping van het percolaatwater (regen die in het afval terechtkomt en vervuild raakt) voor nazuivering.

“Wij hebben altijd de letter van de wet nageleefd en zelfs meer dan dat,” repliceert Guido Hermans, directeur milieu en marketing, die zich ergert aan het slechte imago van de afvalsector in België. “Wij zijn geen tegenstanders, maar juist de bondgenoten van de echte natuurliefhebbers. Het milieu vaart immers wel bij onze milieuvriendelijke technologie. Vandaag is Remo een van de schoonste en veiligste opslagplaatsen van industriële en huishoudelijke reststoffen in Europa. Wat de vorige eigenaar _ in casu de gemeente _ allemaal in de oorspronkelijke put gestort heeft, weten wij natuurlijk niet. Maar als er nu nog schadelijke stoffen uitlogen, dan lost onze waterzuiveringsinstallatie dat probleem onmiddellijk op.”

Weg uit Europa

Om zijn imago op te smukken en expansieplannen waar te kunnen maken, haalt Machiels eind 1996 een Limburgs zwaargewicht met een smetteloze reputatie in huis: André Meers, de voormalige zeteldirecteur van de Generale Bank in Hasselt, was een van de kandidaten om de toenmalige gouverneur Harry Vandermeulen ( CVP) op te volgen.

Met zijn financiële ervaring, zijn uitgebreid netwerk en vaderlijke karakter introduceert de nieuwe topmanager het gesloten familiebedrijf in de brede kringen van de Vlaamse economie. Bovendien voert hij het BBT-principe in: “De tijd van improvisatie is voorbij. Voortaan voldoen alleen nog de Beste Beschikbare Technieken.” Maar dé grote verdienste van Meers is de ontwikkeling van Machiels tot een gediversifieerde groep, die met andere belangrijke spelers uit de sector joint ventures afsluit _ zoals Indaver (RPL), Van Gansewinkel (Vanmac), Sidmar-dochter ALZ (Haven Genk), Arbed (Luxmet), Steenfabrieken Vandersanden (The Outlet Company), Smet Boringen (Bosatec) en Watco (ACTS).

Op het thuisfront rekent Machiels sinds mensenheugenis op de medewerking van zijn extraverte schoonbroer Guido Hermans, eveneens een selfmade man. Maar voor zijn internationale expansieplannen doet hij sinds vier jaar een beroep op een externe specialist: Emiel Philipsen (45). Deze voormalige medewerker van Deloitte & Touche, Center Parcs en Interlabor maakte in 1997 een marktstudie over mogelijke opportuniteiten in het buitenland.

“Gezien het grote belang van de overheid in de milieusector hechten wij veel belang aan duidelijke afspraken en regels. Na enkele negatieve ervaringen viel Afrika uit de boot. De situatie in Oost-Europa boezemde ons weinig vertrouwen in. In Noord-Amerika kregen slechts weinig Europese KMO’s voet aan de grond en Azië kampte met een groot communicatieprobleem,” aldus Philipsen. “Restte alleen nog Zuid-Amerika. In dat werelddeel steekt Chili met zijn politieke, sociale en economische stabiliteit boven de andere landen uit. Ook de scholingsgraad en de veiligheid scoren hoog. De populatie _ 16 miljoen inwoners _ ligt op ons niveau. Bovendien hebben de mensen er een Europese stijl en een ontluikend milieubewustzijn, terwijl de afvalsector zich nog in een embryonale fase bevindt. Met Alfredo Kother, Luis Antonio Ayestaran en Steven Rymenans hebben we een sterk lokaal management.”

Bouwen in Chili

Met al die factoren in het achterhoofd nemen Meers en Philipsen eind 1997 deel aan een handelsmissie naar Chili van toenmalig minister van Milieu Theo Kelchtermans ( CVP). Daar stuiten ze op Juan Celaya, de Baskische eigenaar van Hidronor uit Santiago, die wegens gebrek aan opvolging naar een geschikte partner zoekt. De Limburgers happen onmiddellijk toe voor 50% (vandaag 97%).

Philipsen: “Hidronor maakt het gevaarlijk afval van de Chileense mijn- en (petro-)chemische industrie steekvast, zodat het veilig op hun opslagplaats gestort kan worden. In totaal behandelt het bedrijf 40.000 ton per jaar, waarvan de helft arsenicum van de koperproducent Codelco, samen goed voor een jaaromzet van circa 7 miljoen euro of 282 miljoen frank. Op dit ogenblik onderhandelen we met onze grootste klant over de bouw van een in-situ-installatie, die het probleem ter plaatse oplost. Ook plannen we een modernisering van het bestaande lab om alle binnenkomende stalen grondig te analyseren.”

Gezien het grote smogprobleem in Santiago, dat in een dal ligt, laat de lokale overheid amper de aanleg van een open haard toe _ laat staan een verbrandingsoven, het oorspronkelijke doel van Machiels. Daarom zocht en vond Philipsen nieuwe opportuniteiten buiten de hoofdstad. “Tijdens onze tweede prospectiereis naar Chili verwees de toenmalige ambassadeur me door naar een arts van Luikse origine: Alberto Gyhra. Deze chirurg uit Concepcion is directeur van een lokaal ziekenhuis, docent aan de universiteit én projectontwikkelaar. Hij spreekt vloeiend Frans, want zijn familie woont nog altijd in België. Bovendien heeft de regio banden met Vlaanderen. Zo studeerde de voormalige gouverneur Martin Zillic geneeskunde in Leuven en is de burgemeester van de stad Concepcion, Jacqueline Van Rysselberghe, een achterkleindochter van een Belgische matroos die op het schip van de Belgische zuidpoolvaarder De Gerlache voer.”

Het klikt onmiddellijk. Gezien de grote woningnood in het land, richten ze samen een immobedrijf op: San Sebastian, gespecialiseerd in verkavelingen met eengezinswoningen voor de middenklasse. De prijs schommelt tussen de 40.000 en de 60.000 euro (1,6 en de 2,4 miljoen frank). Ondanks de lagere levensstandaard zijn de grondprijzen in het Zuid-Amerikaanse land erg hoog. Philipsen: “Dankzij de Belgische aanpak qua bouwstijl en de kwaliteit van de aannemers slaat de formule goed aan. Op nog geen twee jaar hebben we 170 huizen verkocht, waarvan er al 120 gebouwd zijn. Het totale project bestaat uit 1200 eenheden, verspreid over 80 condominia van vijftien woningen van 100 vierkante meter.”

Daarnaast bezit Machiels een tweede terrein van 24 hectaren: Bellavista. Hierop zullen eenvoudiger huizen van zo’n 65 vierkante meter worden gebouwd _ goed voor een kostprijs van 25.000 tot 40.000 euro (1 tot 1,6 miljoen frank). Binnen de twee weken zetten al 45 gezinnen hun handtekening onder het contract. “Ten slotte willen we nog 300 appartementen van 20.000 à 30.000 euro per stuk ( nvdr – 800.000 tot 1,2 miljoen frank) gaan aanbieden, zodat we het volledige gamma _ exclusief luxevilla’s _ bestrijken. Maar dat segment past toch niet bij een bescheiden Limburgse groep als Machiels. Tegen 2007 hopen we zo’n 2100 woningen te kunnen verkopen,” aldus Philipsen.

Vorige maand opende de groep in Concepcion zijn ultramoderne opslagplaats voor huishoudelijk en industrieel afval _ inclusief waterzuivering en biogasrecuperatie _ met een voorlopige capaciteit van één miljoen ton (een investering van 3 miljoen euro of 121 miljoen frank). Over enkele maanden stort Talcahuano, een deelgemeente met 500.000 inwoners, haar huishoudelijk afval. Dat is goed voor 100 à 150.000 ton op jaarbasis. Philipsen: “Voorts kochten we voor 1,5 miljoen euro een stuk grond in de nabijgelegen San Vicente-baai voor de bouw van een transferstation voor huisvuil. Ook plannen we nog zes bijkomende voorbehandelingscentra voor gevaarlijk afval.”

Tot slot bezit Machiels nog bosbouwgronden in Chili en industriegronden in Argentinië.

Feestjes, paarden en auto’s

Na zijn hartinfarct vier jaar geleden nam Jef Machiels _ altijd gesteund door zijn sigaarrokende echtgenote Maggy Hermans _ zich voor om het wat rustiger aan te doen, en wat meer tijd te besteden aan zijn hobby’s: reizen en vliegen.

Intussen treedt Meers, doctor in de psychologie, op als bemiddelaar tussen de oude en de nieuwe generatie. Dochter Fanny Machiels (33), altijd te vinden voor een grap en een grol, heeft haar bestemming in het bedrijf gevonden: communicatie en human resources. In het weekend leeft het buitenmeisje zich uit in haar stallen in Kortessem. Af en toe doet ze nog eens mee aan een jumping.

Troonpretendent Louis Machiels (30) daarentegen had het in het begin wat moeilijker om zijn grote liefde, het racen, naast zich neer te leggen. Als tiener behoorde hij samen met de huidige Formule 1-kampioen Michael Schumacher tot de Europese top van go-carters. Daarna reed hij in tandem met de Limburgse bouwondernemer Robert Kumpen niet onverdienstelijk in de categorie van toerismewagens. Op uitdrukkelijk verzoek van papa beperkt de ex-student van de ter ziele gegane European University zich nu tot de Ferrari Cup, waar hij in 2000 een tweede plaats in de wacht sleepte. Vandaag concentreert hij zich op de toekomst van de Machiels Groep, samen met rechterhand en tegenpool Marc Poesen (31), de bedachtzame administratief directeur wiens vader nog altijd financieel adviseur van Jef Machiels is.

Als vuurproef mocht het nieuwe duo in het buitenland een nieuw project opstarten. Ze kozen voor Vietnam, voorlopig met bescheiden succes. Onder de vleugels van de Antwerpse investeringsmaatschappij IPEM _ dochter van Ackermans & van Haaren _ baat de groep nu een waterzuiveringsstation voor het petrochemische schiereiland Dinh Vu in Haiphong uit. Voorts wil Louis de Aziatische activiteiten gevoelig uitbreiden. “Samen met EMC, de Franse moedermaatschappij van Tessenderlo Chemie, bestuderen we een overslagstation voor (kunst)meststoffen. Ook staat een installatie voor industrieel afval op het programma. Ten slotte denken we _ conform met onze Antwerpse dochter Marpobel _ aan de bouw van analoge installaties in Vietnam om afvaloliën uit zeeschepen te verwerken.”

Maar de opvolgers hebben het niet gemakkelijk. Na een onbekommerde jeugd vol feestjes, paarden en auto’s, moeten ze zich nu bewijzen in het bedrijf van hun vader, die als Boer Coene uit de Heren van Zichem over zijn zelf uit de grond gestampte bedrijvengroep waakt. Zonder zijn zegen worden geen belangrijke beslissingen getroffen. Nog dagelijks volgt Jef alle activiteiten nauwgezet op. Als een directielid iets onderneemt dat hem niet zint, draait hij er zijn hand niet voor om deze maatregel terug te fluiten. Het bloed kruipt

waar het niet gaan kan.

Eric Pompen

Nu elk megaproject in Vlaanderen telkens op een publiek veto stuit, zoekt Machiels zijn heil in Chili, Vietnam en Polen.

Jef Machiels waakt als Boer Coene uit de Heren van Zichem over zijn zelf uit de grond gestampt imperium.

Met 500 medewerkers wereldwijd haalt Group Machiels een geconsolideerde omzet van 164 miljoen euro of 6,6 miljard frank.

Group Machiels blijft ijveren voor een nieuw groot milieuproject in Limburg.