MOBILITEIT (1)

De verkeersstroom is te groot, de files zijn te lang en er wordt te weinig gebruikgemaakt van het openbaar vervoer. Dat komt ook omdat de transportgebruiker niet ten volle wordt geconfronteerd met de maatschappelijke kosten die hij veroorzaakt. Die kosten – congestie, luchtverontreiniging en ongevallen – spelen dan ook geen rol in de beslissing hoe vaak, wanneer en op welke manier iemand zich verplaatst.

De overheid beschikt over verschillende instrumenten om die externe kosten van transport te beheersen. Op basis van een evenwichtsmodel van de Belgische economie berekende Inge Mayeres ( KU Leuven) de welvaartseffecten van drie beleidsinstrumenten die vaak in het beleidsdebat naar voor worden geschoven: rekeningrijden tijdens de spitsuren, een hogere brandstofbelasting en subsidies voor het openbaar vervoer. De oefening levert enkele opmerkelijke conclusies op, “die ook in de praktijk standhouden,” zegt Inge Mayeres.

Hogere subsidies voor openbaar vervoer leiden tot een welvaartsverlies, ongeacht de wijze waarop de subsidies worden gefinancierd. De subsidies verminderen weliswaar het niveau van congestie, luchtverontreiniging en ongevallen, wat de welvaart verhoogt. Maar de financiering brengt ook een hoge, directe welvaartskost mee, aangezien het deel van het overheidsbudget dat naar openbaar vervoer vloeit, nergens anders meer kan worden ingezet. Die hogere welvaartskost zorgt ervoor dat het eerste, positieve welvaartseffect volledig ongedaan wordt gemaakt. “Tenzij de files nog langer worden en de mensen sneller de wagen thuis laten om het openbaar vervoer te nemen dan nu het geval is,” zegt Inge Mayeres.

Rekeningrijden of een hogere brandstofbelasting verhoogt de welvaart, zeker als deze bijkomende inkomsten door de overheid worden besteed om de socialezekerheidsuitkeringen te verhogen of de arbeidsbelasting te verminderen. Rekeningrijden is daarbij te verkiezen boven een hogere brandstofbelasting omdat het instrument fijner kan worden afgesteld om het congestieprobleem aan te pakken.

Wanneer de maatschappij aan alle inkomensgroepen hetzelfde gewicht toekent, is het beter om de opbrengst van rekeningrijden of de hogere brandstofbelasting te gebruiken om de arbeidsbelasting te verlagen. Maar als de overheid naar meer inkomensgelijkheid wil streven, is de welvaartswinst hoger wanneer de extra inkomsten worden gebruikt om de socialezekerheidsuitkeringen te verhogen.

Inge Mayeres, “The control of Transport Externalities: A General Equilibrium Analysis”, KU Leuven.

Info: Tel. (016) 32.66.35.