Minder luchthaven, meer winkel

Het is crisis en dat betekent ook minder vliegtuigreizen. De inkomsten van de luchthavens lopen terug en gaan nog te vaak naar beveiliging, taksen en diensten. Dit jaar investeert Brussels Airport toch weer 60 miljoen euro, vooral in commerciële ruimte en vastgoed.

Mijn driejarenbusinessplan is in rook opgegaan. We navigeren op goed geluk, want de onzekerheid is zo groot dat we onze financiële vooruitzichten om de maand moeten herzien.” Pessimistische woorden van de CEO van Brussels Airport Company (BAC)? “Nee, maar ik wil vooral realistisch zijn”, geeft Wilfried Van Assche aan. Ook al werd vorig jaar een stijging van het aantal passagiers genoteerd, de CEO wil er een laag en voorzichtig profiel op nahouden. “Ruim 18,5 miljoen passagiers betekent een stijging met 3,6 procent tegenover het voorgaande jaar.”

“Dat heeft te maken met de toenemende heilzame aanwezigheid van Jet Airways en easyJet op de Brusselse tarmac”, zegt Kerrie Mather, gedelegeerd bestuurder van Macquarie Airports – de Australische aandeelhouder die 75 procent van BAC in handen heeft. Toch is ze niet triomfalistisch. En terecht. Het resultaat van 2008 wordt gekleurd door valse schijn. Over het hele jaar was er een stijging, maar de cijfers voor het laatste kwartaal waren catastrofaal. Alleen al in december ging het aantal passagiers er met 9 procent op achteruit en daalde het goederentransport met 40,1 procent, de terugtrekking van DHL inbegrepen.

Onzekerheid en voorzichtigheid voeren nu de boventoon, vooral omdat de eerste signalen voor 2009 allesbehalve bemoedigend zijn. “De aanhoudende daling geeft duidelijk aan dat we niet weten waar de benedengrens ligt en dat het onmogelijk is om te voorspellen hoelang deze crisis duurt”, zegt Van Assche.

Beschut tegen credit crunch

Het luchttransport beleeft zijn zwaarste recessie in vijftien jaar. Zaventem kan die cyclische ommekeer alleen maar ondergaan. Toch blijft de directie geloven in betere tijden. De jongste jaren werd het budget telkens goedgekeurd door Macquarie. Dit jaar is dat niet anders. Sinds ze in december 2004 hun intrede deden, hebben de Australiërs al bijna 170 miljoen euro geïnvesteerd. Alleen al tijdens het voorbije jaar bedroeg de investering 75 miljoen euro, voor een nieuwe commerciële zone, de installatie van een ‘Afrikaruimte’ aan pier A en de bouw van de West Building 1 (30.000 vierkante meter) op het terrein van Brucargo.

Het investeringsplan voor het komende jaar ziet er soberder uit, vermoedelijk 55 tot 60 miljoen euro. “We hadden geluk dat we onze kredieten in 2007 konden heronderhandelen. Tot 2015 zijn we nu beschut tegen de credit crunch“, zegt Van Assche. Het investeringsplan omvat verscheidene projecten die vooral de zieltogende trafiek moeten opkrikken. De inkomsten uit de luchtvaart (landen, bebakenen en parkeren, passagiers) en de luchthaventaksen die naar beveiliging en andere diensten gaan, vertegenwoordigen weliswaar nog bijna de helft van alle inkomsten in Zaventem. De voorrang gaat nu naar de diversificatie van die inkomsten, met de ontwikkeling van nieuwe commerciële en vastgoedactiviteiten.

Dat geldt onder meer voor het Gatewayproject. “In juni gaan we een deel van onze lokalen omvormen tot 30.000 vierkante meter kantoorruimte”, legt Van Assche uit. De ingebruikname van die nieuwe kantoorzone wordt echter niet verwacht voor 2012, als Brussel-Nationaal verbonden wordt met de spoorlijn Schaarbeek-Mechelen-Antwerpen.

Intussen kan wel sneller werk gemaakt worden van de uitbouw van commerciële zones en het food&drink –segment. Voor het einde van het eerste trimester moet bijvoorbeeld een nieuwe commerciële zone van 1500 vierkante meter klaar zijn in het midden van pier B, die bestemd is voor de niet-Schengenvluchten. “Daarmee pikken we in op een vraag van Jet Airways en zijn zowat 700.000 passagiers die Brussel als transit gebruiken.”

Ook de openbare vertrekhal krijgt een facelift. Van Assche wil er een groot restaurant met uitzicht op de start- en landingsbanen en hij wil er ook meer boetieks. Op dit moment besteedt een passagier gemiddeld 19,75 euro in de boetieks van de luchthaven. Vorig jaar kwam dat neer op een totaal van 370 miljoen euro.

Nog geen vergunning voor de lowcostterminal

Intussen doemt de schim van de lowcostterminal weer op. De moderniseringswerken aan het oude luchthavengebouw 58 zijn aan de gang en de directie wil het operationeel maken voor de aanvang van het volgende winterseizoen. Het is de bedoeling om de maatschappijen die er een onderkomen vinden een korting van 6 euro te geven op de taksen en de heffingen op passagiers. De werken op de tarmac blijven intussen wel bevroren. “We hebben de nodige vergunning nog altijd niet.” Niet voor niets trouwens, want de jongste uitlatingen van de luchthavenbaas leidden onveranderlijk tot een stroom van protest van omwonenden, van de gewone luchtvaartmaatschappijen en vooral van zijn belangrijkste klant als het over het aantal bewegingen gaat: Brussels Airlines.

Van Assche weet wat hij kan binnenhalen als de maatschappij opgenomen wordt in Lufthansa en Star Alliance. “Ik ga de leiding van de Duitse maatschappij opzoeken om na te gaan of Brussel een Europese hub kan worden. Ook het idee om een hele terminal voor te behouden aan de maatschappijen van de Star Alliance ligt op tafel.”

Een ander ‘luchtvaartproject’ draait rond een grotere toegankelijkheid van de balies waar de passagiers voor Afrika ingecheckt worden. “We moeten die ruimte een grotere zichtbaarheid geven door de toegang tot de zone, die op termijn ook zal voorbehouden worden voor chartervluchten, 15 meter te verbreden”, vertrouwt Van Assche ons nog toe.

Ook al investeert Brussels Airport onstuimig, het wil ook de kostenstructuur zo veel mogelijk beheersen. Flexibiliteit is voortaan geboden op elk echelon. De directie poogt de synergie tussen de toeleveranciers aan te zwengelen. Meer dan ooit is de luchthaven van Zaventem erop uit om haar werkwijze te vergelijken met die van andere luchthavens. Roland Berger Strategy Consultants heeft de opdracht gekregen om de kosten te ontleden en om te slaan, vooral voor het onderhoud en de beveiliging. “Elke passagier betaalt op dit ogenblik 7 euro voor de beveiliging. Dat is te veel.” De resultaten van de strategische studie worden verwacht tegen begin april.

Zwaar jaar

De vertraging was al ver voor het uitbreken van de financiële crisis voelbaar, maar de jongste maanden werd de tendens alleen maar sterker. “En het ergste moet nog komen”, voorspelt Giovanni Bisignani, directeur-generaal van de internationale luchtvaartvereniging IATA, die 230 maatschappijen omvat. Op dit ogenblik wordt een maandelijkse neergang van het aantal passagierkilometers – de maatstaf van de sector – met 5,6 procent vastgesteld. Met een terugval van 3,1 procent trekt Europa zich daarbij beter uit de slag dan Noord-Amerika of Azië.

Intussen is de terugval in het goederentransport de zwaarste sinds de gebeurtenissen van 11 september 2001. In november bedroeg de achteruitgang 13,5 procent ten opzichte van dezelfde periode twaalf maanden eerder. Voor heel 2008 zal de trafiek er allicht nog een greintje op vooruitgaan, maar de daling van de vraag die ingezet werd in de zomer, kan zich in 2009 vertalen in een afname van het aantal passagiers met 3 procent en van de cargo met 5 procent.

Al even dramatisch is de verwachte terugval van de omzet. Die kan wel eens dalen van 536 miljard dollar dit jaar naar 501 miljard volgend jaar. Het is duidelijk: in een actualisering van begin september gaat de IATA uit van de prognose dat de omzet van de luchtvaartmaatschappijen tussen 2007 en 2008 met 6,5 procent daalt en dat het gecumuleerde verlies in de sector oploopt tot 5 miljard dollar. (T)

Door Valéry Halloy