Na de Europese verkiezingen van 25 mei zal het nogmaals duidelijk worden: de Britten lopen niet hoog op met de Europese Unie. En dat is nog zacht uitgedrukt. De kans is groot dat de eurosceptische UK Independence Party (UKIP) de Europese stembusslag met verve wint, en daarbij zelfs de van nature al zeer eurokritische Conversatieven achter zich laat.
Wat is dat toch met de Britten dat ze het liefst zo weinig mogelijk met de Europese Unie te maken willen hebben? Roger Liddle geeft een antwoord in The Europe Dilemma: Britain and the Drama of EU Integration. Liddle was jarenlang adviseur van premier Tony Blair voor het Europees buitenlands beleid. Daarna ging hij aan de slag bij Europees commissaris Peter Mandelson en Commissievoorzitter José Manuel Barroso.
Liddle besteedt om te beginnen aandacht aan de huidige Britse eurosceptici. Naast de UKIP zijn er heel wat Tories die eigenlijk niet liever willen dan dat Groot-Brittannië de Europese Unie verlaat. De Britse premier David Cameron hoopt zijn achterban te sussen door na een mogelijke verkiezingsoverwinning in 2015 de akkoorden tussen de Britten en de andere EU-landen te herzien. Desnoods zal een nieuw verdrag over de Brits-Europese relaties via een referendum aan de Britse bevolking worden voorgelegd. Liddle vindt dat een zeer gevaarlijk scenario. Het zou weleens het einde van de Britse Conservatieven kunnen betekenen: de partij dreigt uit elkaar te vallen.
Volgens Liddle is de eurosceptische houding diep geworteld in het Britse DNA. En het gaat om meer dan alleen heimwee van veel Tories naar Margaret Thatcher, die in de jaren tachtig als Britse premier de tanden ten opzichte van ‘Brussel’ liet zien. Liddle wijst op de herinnering aan de ‘splendid isolation’ van de Britten en hun imperium. Maar vooral wijst hij op de totaal verschillende politieke culturen in Brussel en in Londen. De EU is een wereld van compromissen en politieke koehandel. De Britse politiek is — onder meer door het kiesstelsel — gericht op confrontatie en politiek conflict.
Liddle wijst er ook op dat het fout is het Britse euroscepticisme gelijk te stellen met de Tories. In 1962 verklaarde Labour-politicus Hugh Gaitskell dat de toetreding tot de eenheidsmarkt “het einde van 1000 jaar geschiedenis zou inluiden”. Harold Wilson loodste de Britten in de jaren zeventig de Europese Unie binnen, maar in 1983 waren de socialisten niet er alleen voorstander van de NAVO te verlaten, maar ook de Europese Unie. Ook bij Labour was de pro-Europese consensus vaak ver te zoeken.
Zelfs Tony Blair was minder pro-EU dan wordt aangenomen. In zijn memoires besteerdt hij slechts 12 van de 700 bladzijden aan de Europese Unie. En dat voor iemand die ooit de Karel de Grote-prijs kreeg, een onderscheiding voor politici die de Europese integratie bevorderd hebben. Al stelt Liddle dat Blair zelf veel pro-Europeser was dan zijn entourage. Maar ingaan tegen Britse politici die vinden dat hun land eigenlijk met tegenzin in de EU is gestapt, is zeer moeilijk.
Roger Liddle geeft in het boek nog een waarschuwing: de Britten bevinden zich volgens hem al veel te lang in de marge van de EU en dat zal hen vroeg of laat zuur opbreken.
Roger Liddle, The Europe Dilemma: Britain and the Drama of EU Integration, IB Tauris, 2014, 352 blz., 40 euro
ALAIN MOUTON
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier