Met lagere bonussen kUn je jobs behouden

“Bij Opel en AB InBev delen financiers de lakens uit in plaats van entrepreneurs.” De oorzaak van veel kwaad, volgens ABVV-voorzitter Rudy De Leeuw. “En die financiers bedienen zichzelf met kolossale bonussen. Bij onze mensen heerst een algemeen gevoel van onrechtvaardigheid.”

door alain mouton & boudewijn vanpeteghem – foto’s jelle vermeersch

De voorzitter van de socialistische vakbond ABVV, Rudy De Leeuw, weerlegt dat hij alle werkgevers ploerten vindt die alleen uit zijn op snel financieel gewin, indien nodig zelfs ten koste van hun werknemers. Meer nog, hij heeft een zekere bewondering voor de nieuwbakken Trends Manager van het Jaar, Bert De Graeve van Bekaert. “Die man kiest voor sociaal overleg en hij heeft het niet alleen over arbeidskosten. Meer nog, hij spreekt vooral over innovatie, het aanboren van nieuwe markten en over de kwaliteit van zijn product. En het leefmilieu beroert hem allicht ook, al was het maar om zijn energiefactuur te verlagen.” (lacht) Heel wat anders dan de bazen van Opel en AB InBev, gaat de vakbondsleider voort. Die hebben voor hem gebroken met de klassieke regels van het ondernemerskapitalisme. “Corporate governance? Daar hebben ze nooit van gehoord”, fulmineert De Leeuw. “Wat is hun industrieel project? Opel en AB InBev hebben topmanagers die financiers zijn in plaats van entrepreneurs. De beslissingen worden in het verre buitenland genomen. Oké, het was vroeger uiteraard niet allemaal koek en ei, maar onze mensen hadden toen wel vat op de gebeurtenissen.”

TRENDS. Opel Antwerpen sluit. Wat nu?

RUDY DE LEEUW (ABVV). “Opel-baas Nick Reilly is een financier en geen ondernemer. Hij moet de verliezen maximaal beperken. De Opel-top is vroeger in gebreke gebleven. Hij heeft geen werk gemaakt van de auto van de 21ste eeuw. We zullen een vuist maken, want er zijn ook HP, DHL en AB InBev en ik kan zo nog doorgaan. Er komen acties.”

De top van AB InBev beweert dat de ingetrokken ontslagen later zouden leiden tot de aanwerving van een ander type werknemer dat het bedrijf wel nodig heeft.

DE LEEUW. “Dat verhaal was voor de werknemers niet langer geloofwaardig. Er werd al verschillende keren werkzekerheid beloofd. De Belgische directieleden zijn niet de echte beslissers die weten wat het industriële plan inhoudt. Ze zijn louter uitvoerders. Nochtans bepaalt de wet dat een ondernemingsraad moet worden voorgezeten door iemand die namens het hoofd van het bedrijf spreekt en over de nodige beslissingsbevoegdheid beschikt. Je kunt niet zomaar zeggen: ‘ik zal naar de hoofdzetel bellen en morgen krijg je een antwoord’.

“Maar de echte beslissers zijn Carlos Brito en zijn naaste medewerkers. Die bekijken continu de spreadsheets van de groep. De financiers hebben er de leiding. Dit is een schoolvoorbeeld van een bedrijf dat de logica van de globalisering op een eenzijdige manier invult, alleen vanuit de cijfers of de financiën. Het bier is een bijproduct geworden. Zoals auto’s bij GM voor een deel van de directie een bijproduct zijn.

“Een kleine groep managers kan een bonus van in totaal 1 miljard euro binnenhalen als ze bepaalde objectieven bereiken. Dat betekent besparen ten koste van de werkgelegenheid. Vergeet niet dat de rationalisering ook het gevolg is van een fusie die tientallen miljarden euro’s heeft gekost en een zware schuldenberg heeft achtergelaten. De werknemers zouden die dan moeten betalen.”

De voorbije jaren heeft AB InBev wel 500 miljoen euro in België geïnvesteerd.

DE LEEUW. “Begrijp mij niet verkeerd, wij zijn voor investeringen. Maar de beslissingscentra verdwijnen uit België. De werknemers zijn ongerust dat er brouwerijen worden verplaatst. Wanneer diensten als planning en logistiek uit België verdwijnen, dan is er meer dan het beslissingscentrum dat vertrekt. Dan verschilt België niet van elk ander land waar AB InBev actief is.”

Hadden de vakbonden tijdens het dagenlange conflict niet verwacht dat bestuursleden als Jean-Luc Dehaene de zaak konden bijsturen?

DE LEEUW. “Leden van de raad van bestuur kunnen dat in theorie, maar het is ongeloofwaardig als hun eigen vergoeding variabel is en afhangt van een aantal opties. Zij worden meegezogen in het systeem. Hoe kun je het algemeen belang dienen als de vergoeding afhangt van de aandelenkoers? Zij bevinden zich in dezelfde logica als de directie. Wij willen dat er in die raad van bestuur echte stakeholders vertegenwoordigd zijn. En dat er regels komen over die bonussen (ondertussen heeft de regering daarover een akkoord bereikt, nvdr). Wat nu gebeurt, is hallucinant. Ook al wordt het marktconform genoemd, je ontvangt in vijf jaar zo veel geld waarvan je weet dat je het nooit zelf opkrijgt. Daar kan ik met mijn gezond verstand niet bij.”

Zegt u nu: schaf de bonussen af en we behouden de werkgelegenheid?

DE LEEUW. “Ik heb niets tegen bonussen, maar niet van dat niveau. Staat dit bedrag in verhouding tot de verdienste van die man of die vrouw? Hij dient het algemeen belang van de onderneming niet. Alleen dat van zichzelf. Met lagere bonussen kun je jobs behouden. AB InBev wilde de grootste worden en de prijs van die operatie wilde de directie op de jobs van de werknemers afwentelen. Daarnaast zijn er nog een financiële sector en een hefboomeconomie die 40 keer belangrijker zijn. Dat is aberrant.”

Mag een bedrijf dat winst maakt nog mensen ontslaan?

DE LEEUW. “Een onderneming heeft toch een maatschappelijke rol te vervullen. De economie moet ten dienste staan van de mens. Een winstgevende onderneming moet zeer omzichtig omgaan met zijn werkkrachten. Het mag de toekomst voorbereiden, maar niet alleen door te saneren. We hebben toch een efficiënte vraag en koopkrachtige consumenten nodig. Tenzij je wilt dat in het Westen 50 tot 60 procent van de bevolking koopkracht bezit en 40 procent uit de boot valt.”

Wordt 2010 het jaar van de werkloosheid?

DE LEEUW. “Tot mijn grote spijt moet ik vaststellen dat er dit jaar bij ongewijzigd beleid nog eens 90.000 werklozen bijkomen en we naar 150.000 extra werklozen gaan in twee jaar. Vergeet niet dat er zo’n 110.000 jongeren zijn die zich op de arbeidsmarkt zullen aanbieden.”

Dus gaan de interprofessionele onderhandelingen dit najaar over jobs en niet over extra loon.

DE LEEUW. “Er moet een ecosolidair herstelplan komen waarbij we de economie herlanceren en onze economie fundamenteel herdenken. Daarbij moet ecologie centraal staan en moeten de ongelijkheden worden weggewerkt. Dat kan door impulsen op Europees niveau. Je kunt het plan voor een deel financieren via een Tobintaks of speculatietaks. We hebben berekend dat een taks van 0,025 procent op beurstransacties 135 miljard euro per jaar kan opleveren. De financieringsbron bevindt zich op Europees vlak. Je laat landen daarop trekkingsrechten nemen.

“Daarnaast blijven overheidsinvesteringen nodig om de economie te ondersteunen. Voorts moeten de nationale overheden de fiscale fraude aanpakken. En als je ziet dat er in twee jaar 150.000 werklozen bijkomen, dan moet je het werk herverdelen. Te beginnen met de bedrijven die nu willen herstructureren, ook al maken ze winst.”

Minder werken betekent minder loon.

DE LEEUW. “De arbeidsherverdeling moet niet ten nadele van de koopkracht worden doorgevoerd. Het ABVV pleit concreet voor een vierdagenweek met een arbeidsduurverkorting van een paar uur. Het stelsel kan gefinancierd worden door de banenplannen, door de tijdelijke werkloosheid, en de stelsels van loopbaanonderbreking en tijdskrediet in het pakket op te nemen. De uren dat er niet wordt gewerkt, vallen dus niet ten laste van de werkgever. De middelen die nu worden ingezet voor 4/5de-tijdskrediet en tijdelijke werkloosheid zijn telkens goed voor zowat 1 miljard euro. Er bestaat trouwens een anticrisismaatregel die toelaat dat een bedrijf dat de arbeidsduur vermindert en overgaat naar een vierdagenweek een premie krijgt van 1000 euro per werknemer per trimester. Maar wat is het probleem? Wij stoten op een muur bij de werkgevers.”

Moet iedereen 4/5de werken?

DE LEEUW. “Dat heb ik ook niet gezegd. Ik vertrek van de vaststelling dat er veel geld wordt uitgegeven aan vormen van loopbaanonderbreking. Als we die middelen gericht inzetten, dan kan een deel van het tijdskrediet en de tijdelijke werkloosheid in het nieuwe stelsel worden geabsorbeerd. Er zijn trouwens al bedrijven waar iedereen 4/5de werkt. De voordelen zijn duidelijk: er is een hogere activiteitsgraad, er is minder verkeer omdat men minder werkdagen aan de slag is en het is flexibel. Bij het aantrekken van de economie kun je de productietijd uitbreiden van bijvoorbeeld vier keer negen uur naar vijf keer negen uur. Je kunt de controle op de arbeidstijd uitbreiden. In België bedraagt de officiële arbeidstijd 38 of 36 uur afhankelijk van de sector, maar de gemiddelde arbeidstijd bij een voltijdse werknemer loopt op tot 41 uur door de vele overuren.”

Bent u niet in de woestijn aan het preken met de vierdagenweek? De reacties daarop waren lauw, om het zacht uit te drukken.

DE LEEUW. “We hebben met de aanpak van hoge bonussen en de notionele-intrestaftrek ook zogezegd in de woestijn gepredikt, maar de dossiers liggen nu wel op tafel. De bonussen worden gereguleerd en de notionele-intrestaftrek wordt in vraag gesteld. De banken betalen hun deel van de crisis. De cartoon die naar aanleiding van mijn pleidooi daarover in Trends is verschenen, staat hier trouwens. Elk debat komt er, ook dat over de arbeidsherverdeling.”

In België is het aantal gepresteerde uren op jaarbasis lager dan in andere landen. Zal het niet verder dalen? Dat is toch geen goede zaak voor de economie?

DE LEEUW. “Het aantal gepresteerde uren per voltijdse werknemer bedraagt in België 1450 uur, in Frankrijk 1460, Duitsland 1480 en in Nederland 1220. Ondertussen is de gemiddelde arbeidstijd in België 30,5 uur door de vele deeltijdse werknemers en de loopbaanonderbrekers. Vooral vrouwen doen aan deeltijds werk omdat ze vaak geen andere keuze hebben.

“Er zijn de voorbije 20, 30 jaar 1.700.000 mensen op de arbeidsmarkt bijgekomen en er zijn maar 600.000 jobs gecreëerd, een belangrijk deel ervan in de dienstenchequesbranche en de verzorgingssector. Je zit met een fundamenteel probleem dat er te weinig werk is. Het moet ook over werkbaar werk gaan zodat je langer aan de slag kunt blijven. Het is een visie die beantwoordt aan veel industriële behoeften, maar waarover nog nooit een maatschappelijke discussie is gevoerd.”

Maar op langere termijn zijn er weer mensen te weinig om de vrijgekomen jobs in te vullen.

DE LEEUW. “Dat vind ik triestig aan het VBO, zij spreken over de uitdagingen van na de crisis. Wij hebben vandaag tewerkstellingproblemen. Ik ga niet altijd akkoord met de voorstellen van minister van Werk Joëlle Milquet. Ze is te royaal geweest met een aantal lastenverminderingen, maar haar nieuwe banenplannen zijn een succes. Als het over sociale bescherming en banen gaat, is er toch een linkerzijde aanwezig in de federale regering. Ze weten dat we door een sociale crisis moeten waarvan de mensen niet de oorzaak zijn. Het onrechtvaardigheidsgevoel bij de bevolking is groot.”

U hebt in december betoogd omdat de sociale partners maar niet tot een akkoord konden komen over de harmonisering van het arbeiders- en bediendestatuut. Was dat wel het juiste moment? Luc Cortebeeck (ACV) heeft achteraf gezegd dat een kaderakkoord niet veraf was.

DE LEEUW. “Wij hebben er tijdens de onderhandelingen geen doekjes om gewonden. De lage opzegtermijnen voor arbeiders blijven het knelpunt. Voor ons betekent dit dat we minstens drie maanden opzegtermijn vragen per vijf gewerkte jaren. Daar konden de werkgevers geen antwoord op geven. VBO-voorzitter en voorzitter van de Groep van Tien Thomas Leysen heeft zijn rol gespeeld en geprobeerd de standpunten weer bij elkaar te brengen, maar hij heeft moeten vaststellen dat het water te diep was. Hij heeft verslag uitgebracht bij de regering en wij hebben een onderhoud met premier Yves Leterme gevraagd. Maar tijdens die ontmoeting bleek hij geen mandaat te hebben. Ik had de indruk dat het lobbywerk van de patroons dat weekend zijn vruchten heeft afgeworpen.”

Geen mandaat? De ministers Milquet en Onkelinx hadden wel oren naar uw grieven.

DE LEEUW. “Wij hebben een signaal gegeven dat wij een antwoord moesten krijgen van de regering nadat we in vijf dagen een betoging van 5000 man hadden georganiseerd. Wij moesten daarvoor geen algemene staking uitroepen. Er stapten evenveel Vlamingen als Walen mee en de niet zo radicale liberale vakbond was ook aanwezig. Het rechtvaardigheidsgevoel bij onze leden speelde hier weer een belangrijke rol. We staan voor een crisis op de arbeidsmarkt en de arbeiders weten dat ze zeer gemakkelijk aan de deur kunnen worden gezet. Wie twintig jaar anciënniteit heeft, moet na 56 dagen vertrekken. En bij de bedienden werd nogal eens gezwaaid met ontslag wegens dringende redenen.”

Kwam de eis voor een betoging niet van uw radicale achterban?

DE LEEUW. “Ik heb een basis die mij wel wat stuwt, maar het ABVV is een democratische organisatie. Als onze leden merken dat er hiaten zitten in de afspraken over maatregelen als tijdelijke werkloosheid dan ergeren ze zich daaraan. Kijk, er is vorig jaar een stelsel voor schorsing van ar- beidscontract voor bedienden ingevoerd in crisissituaties. Die zogenaamde tijdelijke werkloosheid voor bedienden was van toepassing tot eind december 2009 en kon worden verlengd als er een significante verandering was in de harmonisering van het arbeiders- en bediendestatuut. Voor sommige werkgevers betekende dit ook dat de bedienden qua statuut konden afdalen naar dat van arbeiders. Onze werknemers wisten dat de arbeiders de eerste slachtoffers zouden zijn van afdankingen. Er is dan toch iets uit de bus gekomen met de extra ontslagvergoeding voor arbeiders van 1666 euro.”

Over de verlenging van de crisismaatregelen hebt u ook gezegd dat u de indruk had dat werkgevers niet happig waren om die nog te verlengen. Hebt u daar aanwijzingen van?

DE LEEUW. “Dat is een logische deductie. Er zijn sectoren en kleine bedrijven die alleen arbeiders tellen. Die werkgevers waren geen vragende partij voor nieuwe maatregelen. Unizo-baas Karel van Eetvelt heeft op de radio zwaar gefulmineerd tegen die 1666 euro.

“Maar om het over de kern van de zaak te hebben: van die 1666 euro moet de werkgever maar 555 euro bijleggen. En de maatregel geldt slechts in een zeer beperkte situatie. En een bedrijf dat tijdelijke werkloosheid heeft ingevoerd of andere crisismaatregelen toepast, valt er niet onder. En dan het bedrag: voor wie willekeurig ontslagen wordt, moet de werkgever 555 euro extra betalen. Dat is de prijs van vier winterbanden. Eigenlijk vinden wij dat weinig, maar meer was niet mogelijk. En daar was Unizo dus heel boos over. Als er iemand een radicale achterban heeft, ben ik dat niet noodzakelijk.”

door alain mouton & boudewijn vanpeteghem .