‘Met elke beslissing moeten we de volgende veertig jaar leven’

Jacques Vandermeiren is deze week Daniël Dobbeni opgevolgd als topman van Elia, de beheerder van het hoogspanningsnet.

De slogan is niet le changement van François Hollande, eerder la continuité. Er is de afgelopen tien jaar een mooi parcours gereden. Al zal ik onbedoeld wel wat dingen anders doen”, zegt Jacques Vandermeiren, de opvolger van Daniël Dobbeni aan het hoofd van Elia, de beheerder van het Belgische hoogspanningsnetwerk.

De machtswissel is symbolisch. Twintig jaar geleden was het ondenkbaar dat een niet-ingenieur een complex bedrijf als Elia zou leiden. Vandermeiren is een jurist. “Nu hebben de regulatoire, financiële en milieuaspecten aan belang gewonnen, en krijg je andere profielen aan het hoofd van technische bedrijven”, zegt Vandermeiren. “Al ben ik niet vies van wat techniek. Als ik op de werkvloer kom, begrijp ik goed wat de mensen aan het doen zijn.”

Ook in het directiecomité verandert er weinig. Catherine Vandenborre, CEO van de energiebeurs Belpex, maakt er voortaan ook deel van uit. Dobbeni blijft aan boord “zolang hij zin heeft”, dixit Vandermeiren. Al is Dobbeni niet van plan de schoonmoeder uit te hangen. “Ik geloof niet in een gedeeld CEO-schap. Het is altijd een ploeg geweest die besliste op basis van facts & figures. Iedereen moet de vrijheid krijgen om beslissingen te nemen en aan het einde van de dag heeft Jacques het laatste woord. Ik ben perfect gelukkig met maar één voltijdse dagtaak (glimlacht).”

TRENDS. U wordt voortaan verantwoordelijk voor het internationale. Hoe belangrijk wordt dat?

DANIËL DOBBENI. “Energie is in transitie. Een revolutie, maar dan één die twintig tot dertig jaar duurt. We gaan naar veel meer hernieuwbare energie, sommigen hopen zelfs op 100 procent groen tegen 2050. Het resultaat van die Energiewende is nog niet bekend.”

JACQUES VANDERMEIREN. “Dit wordt een transitie van hard- en software. We spreken over gigantische infrastructuurinvesteringen. In het nieuwe tienjarenplan van de Europese federatie van hoogspanningsnetbeheerders Entso-E wordt geraamd dat het om 104 miljard euro investeringen gaat. Gemiddeld komt dat neer op een verhoging van de energiefactuur met slechts 1 procent, maar het blijft gigantisch. Ook de software moet worden aangepast. De marktmechanismes moeten op een Europese schaal met elkaar communiceren, met meer synergiën. Er is geen Europese minister van Energie, maar zelfs het meest efficiënte Belgische regeringsbeleid heeft geen zin zonder Europees kader.”

Elia kocht het Duitse 50 Hertz en nam een belang in de Atlantic Wind Connection, een kabel die de toekomstige zeewindmolenparken voor de Amerikaanse Oostkust met elkaar moet verbinden. Mikt u op verdere acquisities?

VANDERMEIREN. “We doen aan active waiting. De evolutie is bezig, maar we zijn geen private-equityspeler. Er moet een financieel rendement zijn, daarvoor was de overname van 50 Hertz stimulerend. Maar er moeten ook synergiën zijn of zaken die we kunnen leren en dan vermarkten. We hebben meer dan onze handen vol, we kopen pas iets als het echt interessant is.

“Het is onze wettelijke plicht om de windmolenparken op zee aan te sluiten op ons netwerk. Dat vereist ongeveer 1 miljard euro investeringen. Een van de mogelijkheden is in de vorm van een kunstmatig eiland.

“Dat komt boven op de 2 miljard euro die we de komende tien jaar aan land investeren, onder andere in extra hoogspanningsverbindingen met Frankrijk, Nederland, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Door het uurverschil ligt de verbruikspiek bij de Britten een uur vroeger, dat kan ons helpen pieken op te vangen. Bij 50 Hertz staan voor 3 miljard euro investeringen op stapel.”

DOBBENI. “Er zijn de netwerken op de Noordzee en we moeten ook vervoerscorridors bouwen om de zonne-energie uit Zuid-Europa en de windenergie uit Noord-Europa te brengen waar ze nodig is. Ook de stromen tussen Polen en het Balticum en Spanje en Portugal vergen aanzienlijke investeringen.”

VANDERMEIREN. “Geen enkele netwerkbeheerder kan dit soort uitdagingen alleen aan. We mikken op ondersteuning van de Europese Investeringsbank, maar kijken ook uit naar andere investeerders, zoals de aandeelhouders van de windmolenparken. De toekomst van energiebedrijven bestaat sowieso uit meer partnerships.”

Het gasnetwerkbedrijf Fluxys heeft een samenwerkingsakkoord met zijn Deense en Nederlandse collega’s. Is het denkbaar dat u kruisparticipaties neemt in het Nederlandse TenneT?

VANDERMEIREN. “Met TenneT werken we al goed samen in de elektriciteitsbeurzen. Maar we zijn niet a priori voor of tegen een bepaald model: fusie, kruisparticipatie enzovoort. It takes two to tango, er moet een win-win zijn. En het momentum is erg belangrijk. Het komt er altijd op aan open te staan. Je mag nooit uitgaan van je eigen grote gelijk. Daar denk ik dat Belgen een streepje voor hebben op pakweg Fransen of Engelsen.”

DOBBENI. “Kruisparticipaties zijn complex. Het is iets gemakkelijker om een joint venture op te richten. Dat heeft het project in de Verenigde Staten ons ook geleerd, hoe ga je om met andere aandeelhouders die geen netbeheerders zijn (in de Atlantic Wind Connection, ook wel Google-cable genoemd, participeren ook Google en Marubeni, nvdr. )?”

Staatssecretaris van Energie Melchior Wathelet werkt aan zijn Uitrustingsplan. Wat betekent een gedeeltelijke sluiting van de oudste kerncentrales voor u?

VANDERMEIREN. “Natuurlijk heeft dat een impact. Wij hebben actief meegewerkt aan het rapport met 25.000 simulaties voor elk uur van de komende vijf jaar. We rekenen met gewone jaren en met buitengewone jaren, waarin een relatief groot incident gebeurt in een belangrijke productievestiging, iets wat om de twintig jaar voorkomt. Als de oudste drie centrales sluiten, dan wordt in een gewoon jaar op tien dagen de piek niet gehaald en in een buitengewoon jaar op 50 dagen. Bij een gedeeltelijke uitstap wordt dat tien dagen en nul. Als er voldoende importmogelijkheden zijn en er iemand is die stroom aan ons wil verkopen. En we gaan ervan uit dat er tegen 2017 voldoende productie is bijgebouwd.

“Is dat erg, dat we tien dagen een paar honderdduizend inwoners een paar uur zonder stroom zetten? Daarover hebben we geen mening, dat moet de regering beslissen. Een overtuigde milieu-activist vindt dat misschien niet erg, maar voor veel bedrijven is dat geen prettig vooruitzicht. De regering staat in voor de bevoorradingszekerheid en de energieleveranciers hebben de plicht hun klanten te bevoorraden. Wij proberen alleen de onevenwichten tussen productie en consumptie in het net weg te werken, tegen de goedkoopste prijs voor de consument.”

U wilt daarom zelf verantwoordelijk zijn voor piekcentrales.

VANDERMEIREN. “Ofwel krijgen we geen offertes ofwel krijgen we er tegen prijzen die de energieregulator CREG als onredelijk beschouwt. Het gevolg is dat de minister elk jaar een aantal volumes en een prijs moet opleggen die dan weer worden aangevochten. Als niemand reserves wil aanbieden, is het alternatief dat we er zelf over kunnen beschikken. En dan niet de oude, inflexibele centrales die Electrabel nu sluit, maar echte piekcentrales.”

Hebt u aan die piekcentrales voldoende om de groei van hernieuwbare energie op te vangen?

DOBBENI. “De vergroening is een evolutie in de energiemix. Het aanbod aan hernieuwbare energie stijgt sneller dan de vraag. Dat maakt oefeningen als die van Wathelet niet gemakkelijk. Je moet voorspellen of er over tien en twintig jaar voldoende productie ter beschikking is. Daarbij houden wij rekening met de centrales die een contract hebben getekend met de netbeheerder, maar we stellen vast dat de ingebruikname van vele projecten in België elk jaar met een jaar wordt uitgesteld.

“Er moet absoluut iets gebeuren om meer productiecapaciteit te hebben. Mijn vrees is dat we uiteindelijk eindigen met 27 types van steun, die niet compatibel zijn met elkaar. Ondersteuning voor hernieuwbare energie, voor fossiele centrales,… Spreek je dan nog over een vrije markt?”

VANDERMEIREN. “Energie is een speciaal beestje. Een overheid kan met de beste bedoelingen veel geld uitgeven om uiteindelijk het tegengestelde te krijgen van wat ze hoopte te bereiken. De komende tien jaar moeten we een derde van het bestaande productiepark vernieuwen, maar met elke beslissing moeten we de volgende veertig, vijftig jaar zien te leven.”

Energie is een complexe sector. Was de liberalisering wel een verstandige beslissing?

DOBBENI. “Ze heeft de sector wakker geschud. De efficiëntie is enorm gestegen. Niemand ziet dat, maar het net wordt nu veel beter benut. Heeft het geleid tot lagere tarieven? In de beginjaren wel, want er was overproductie. Nu niet, maar dat is niet alleen de schuld van de deregulering. We zijn tegelijk de energiemix beginnen te veranderen.”

VANDERMEIREN. “Je moet je ook afvragen of we beter af waren zonder liberalisering. Niets doen, was geen optie. Het is gemakkelijk schuldigen aan te wijzen, maar voor iedereen was het nieuw.”

DOBBENI. “We evolueren in de goede richting, maar bijna elke presentatie over energie eindigt tegenwoordig met de nood aan een stabiel wettelijk en regulatoir kader in België en Europa. Dat klinkt goed, maar wie had er vijf jaar geleden mee rekening gehouden dat schaliegas ervoor zorgt dat de Verenigde Staten geen gas meer importeren? Of dat een aardbeving in Japan ervoor zorgt dat Duitsland tegen 2022 zijn kerncentrales sluit? De kostprijs van zonnepanelen is in een paar jaar met 40 tot 50 procent gedaald, een ontwikkeling die pas werd verwacht tegen 2025.”

VANDERMEIREN. “Het enige verwijt wat je de politici kan maken, is dat ze te snel te gemakkelijke boodschappen de wereld in hebben gestuurd. Maar op 25 mei produceerde België 1200 MW energie uit zonnepanelen. Dat is een stevige kerncentrale. Duitsland haalde een paar weken geleden zelfs 20 Gigawattuur, meer dan de totale productie van België. Wie had dat ooit gedacht, laat staan ermee rekening gehouden?

DOBBENI. “Een visie is fundamenteel. De moeilijkheid is om beleidsmakers ervoor warm te maken dat ze moeten samenwerken in Europa. Elektriciteit kent geen grenzen, staten kennen die wel.”

Door de vereffening van Arco staat 8,79 % van uw aandelenpakket te koop. Hoe lastig is dat?

VANDERMEIREN. “Onlangs noemde een analist ons het “Kompany”-aandeel: de sterkhouder van de Bel20-index, zoals de verdediger van de Belgische nationale voetbalploeg. We horen dat er een aantal geïnteresseerden zijn. Zeker met de investeringen die we voor de boeg hebben, hopen we op een snelle oplossing.”

Lees Goedkope energie begint met een visie, blz. 33

opinie

LUC HUYSMANS, FOTOGRAFIE JONAS HAMERS (IG)

“Zelfs het meest efficiënte Belgische

regeringsbeleid heeft geen zin zonder Europees kader”

Jacques Vandermeiren