‘Met de vakbonden als het kan, zonder als het moet’

“De bedrijven mogen niet het slachtoffer worden van het geruzie tussen de vakbonden”, zegt de directeur van het VBO, Pieter Timmermans. Tegelijk pleit hij voor een nieuwe blauwdruk voor het sociaal overleg. Want dit najaar wacht de vakbonden en werkgevers een zware opdracht: een herziening van het Generatiepact.

Bij de werkgevers heerst ergernis. Het interprofesssioneel akkoord (IPA) is door het parlement goedgekeurd, maar nu het sectoraal overleg op gang is geschoten, blijven het ABVV en het ACLVB – die het IPA hebben afgeschoten – pleiten voor vrije onderhandelingen en zoeken ze manieren om de loonnorm te omzeilen. Die laat bovenop de automatische indexaanpassingen alleen een reële loonstijging van 0,3 procent toe in 2012.

“Niemand staat boven de wet”, zegt Pieter Timmermans, directeur bij het Verbond van Belgische Ondermeningen (VBO). “Wij waren voor een onderhandeld IPA. Dat is er niet gekomen door het njet van twee vakbonden. Maar een wet legt nu op wat de grenzen zijn. In de aanloop naar het sectoraal overleg roepen sommige vakbondsmensen op om de wet niet toe te passen. Hoe zouden de ministers van Werk en Sociale Zaken reageren indien werkgevers zeggen dat ze de wetgeving op de betaling van RSZ-bijdragen en wedden niet toepassen?”

TRENDS. Hoe moet het voort met het sociaal overleg? Ondanks lange onderhandelingen en een handtekening van alle vakbondsleiders onder het ontwerpakkoord hebben twee vakbonden het IPA toch verworpen.

PIETER TIMMERMANS. “Ik zit nu al twaalf jaar in de Groep van 10. Ik heb de indruk dat we aan een herbronning toe zijn en dat het sociaal overleg een nieuwe blauwdruk nodig heeft. We hebben lang gewerkt aan het jongste IPA en ik vind het nog altijd een historisch akkoord. Maar het is verkeerd gelopen omdat een aantal basiselementen van het sociaal overleg niet meer gerespecteerd wordt. De toplui van het ABVV en het ACLVB hebben het ontwerpakkoord ondertekend, maar verdedigen het daarna niet bij de achterban en ze vragen een tweede, derde of vierde onderhandelingsronde.

“Ik heb hier stakers van het ABVV voor de deur gekregen voor wie een akkoord bestond uit alles krijgen en niets geven. Dat is niet de definitie van een compromis. Het kan ook niet dat ze zeggen dat de loonnorm niet geldt tijdens het sectoraal overleg. Er moet een aantal nieuwe interprofessionele spelregels komen als dat overleg nog wil functioneren.”

Wat zijn die nieuwe spelregels?

TIMMERMANS. “Alle partners moeten duidelijk maken dat ze een afgesloten akkoord met hand en tand verdedigen. We moeten er ook over nadenken hoe je regionale en federale aspecten met elkaar combineert. Zo hebben de sociale partners in Vlaanderen afgesproken om de opvolging van werkzoekenden van 50 tot 52 jaar op te trekken. Dat heeft ook een verband met de federale wetgeving. Je kunt die zaken beter op elkaar afstemmen en integreren in akkoorden. Politiek bestaat toch ook een overlegcomité. En we moeten inhoudelijk beter samenwerken. Minister van Werk Joëlle Milquet (cdH) verwacht tegen 1 oktober de voorstellen van de sociale partners voor de evaluatie van het Generatiepact in uitvoering van het IPA. Dat thema bepaalt de komende jaren de agenda.”

Zijn nieuwe afspraken over sociaal overleg mogelijk met twee vakbonden die al een hele tijd onder elkaar kibbelen? Ze betogen apart en beschuldigen elkaar ervan leden weg te kopen.

TIMMERMANS. “Daarom doe ik een oproep naar de vakbonden. Wij, werkgevers, willen geen slachtoffer worden van jullie onderlinge ruzies. Wij willen ook geen slachtoffer zijn van het opbod dat nu bezig is in de aanloop van de sociale verkiezingen van 2012.”

U blijft het IPA een historisch akkoord noemen. Waarom?

TIMMERMANS. “Het ontwerpakkoord bepaalde dat de lonen in 2011 alleen geïndexeerd worden. Wel, in 1993 heeft De-haene dat bij wet moeten opleggen. Nu hebben de sociale partners dat afgesproken. In het naar elkaar toe groeien van het arbeiders- en bediendestatuut zijn we eindelijk van de tekentafel naar de ruwbouw gegaan. We gaan ook de nefaste effecten van de index bestuderen. Er is vroeger nooit een ontwerp-IPA geweest waar we de indexproblematiek zouden bekijken.”

De afgesproken studie over de oorzaken en de impact van de hogere inflatie in België heeft de regering in het finale IPA niet weerhouden.

TIMMERMANS. “Een historische vergissing. De werkgevers hadden ook niet de afschaffing van de automatische indexering op tafel gelegd. We hebben wel gezegd dat we de perverse gevolgen zoals de tweederonde-effecten in kaart willen brengen en daar de nodige conclusies aan koppelen. Bij elke olieschok integreren we dat in onze loonkosten met als resultaat dat onze werkgelegenheid onder druk komt te staan. En om de tien tot vijftien jaar komt er dan ook een grote ingreep. In 1982 de devaluatie, in 1993 de gezondheidsindex en de loonblokkering, en nu is het Europa dat ons via het Europese semester en concurrentiepact in een bepaalde richting stuurt.”

Waren het niet vooral federaties als Agoria en Fedustria die eisten dat er iets gedaan moest worden aan de perverse effecten van de automatische index?

TIMMERMANS. “In maart vorig jaar, met de interne voorbereiding van het IPA, was het duidelijk dat ons land twee fenomenen kende. Dat het indexcijfer bij ons veel volatieler is dan in het buitenland en daarom moeten we dat bekijken. En de combinatie van die volatiliteit met een automatisme veroorzaakt tweederonde-effecten. De prijzen stijgen door een olieschok, de loonkosten nemen toe door de automatische index, de bedrijven betalen dat in hogere afzetprijzen die weer de inflatie aanjagen. Hier in huis was er geen discussie over. We moeten dat uitklaren. En dat stond ook letterlijk in het IPA-ontwerp.”

De historische loonkostenhandicap blijven we meedragen, ondanks dit IPA.

TIMMERMANS. “Ja. Maar op een bepaald moment van de loononderhandelingen moet je de vraag stellen, wat is haalbaar en wat niet? Deze IPA-onderhandelingen hebben ook plaatsgevonden in zeer specifieke politieke omstandigheden. Er was geen federale regering en er was geen budgettaire ruimte om het akkoord te smeren. De sociale partners moesten op eigen kracht vooruitgaan. Grote operaties onder de vorm van zware loonkostenverlagingen kon je niet doorvoeren. Maar dat vergroot de toekomstige uitdagingen alleen maar. Daarvoor heb je wel een stabiel politiek en sociaal klimaat nodig. En vakbonden die on speaking terms zijn.”

Wat is de relevantie van een sociale partner zoals het ABVV dat een akkoord bijna steevast afkeurt?

TIMMERMANS. “Ik ga niemand persoonlijk viseren, maar sommige werkgevers stellen zich de vraag of een akkoord nog mogelijk is. ABVV en ACLVB moeten duidelijkheid scheppen. Willen we ons samen achter een afgesloten akkoord scharen? Of kiezen we voor overleg waar er na onderhandelingen teruggekoppeld wordt met de achterban om dan weer te onderhandelen? Ik verkies de eerste methode.”

Dit najaar moet het Generatiepact worden herzien. Betekent dit weer lange onderhandelingen?

TIMMERMANS. “We zijn een aantal maanden voor de sociale verkiezingen van 2012 en dat dreigt de zaak lam te leggen. Het syndicale opbod in de aanloop daarnaartoe is al volop bezig. Ik merk het nu al bij het sectoraal overleg hoe die onderliggende profileringsdrang een rol speelt. Daarom aanvaarden wij niet dat bedrijven het slachtoffer worden van de onderlinge concurrentie tussen de vakbonden.”

Is ondertussen niet duidelijk wat er moet gebeuren: uitdoven van brugpensioen, tijdskrediet als uitloper van pensioen tegengaan?

TIMMERMANS. “De bouwstenen liggen er. Je mag denken wat je wil over Michel Daerden, maar hij is er toch in geslaagd een groenboek te maken waarin je tussen de lijnen kon lezen wat er moet gebeuren. Hij heeft ook de politieke boodschap gegeven dat er drie jaar langer moet worden gewerkt. Hij is er nog niet toe gekomen hoe dat concreet moet worden. Maar we staan een stap verder dan ten tijde van het Generatiepact. De mindset bij de mensen is veranderd, maar onvoldoende. Het wordt een penibele periode, zeker als je geen regering hebt. Nu heeft de regering van lopende zaken een aantal doelen vooropgesteld. Maar de concrete maatregelen zijn voor de volgende regering.”

De regering wil in tien jaar bijna 600.000 jobs creëren. Maar niemand heeft gezegd hoe we dat moeten doen. Is dat geen luchtfietsen?

TIMMERMANS. “Je moet werken aan economische groei. Daar kan de federale regering niet veel aan doen. De hefbomen voor economische groei zijn regionaal. Een economisch relancebeleid moet gebeuren via het Waalse marshallplan en het Vlaamse ViA. Daarnaast moet je in je werkloosheidsreglementering zaken aanscherpen en het eindeloopbaanbeleid bijsturen. Wij willen met de vakbonden afspreken over welke thema’s wij snel overleg moeten plegen. We kiezen niet voor een aanpak die maanden in beslag neemt zonder resultaat. Anders moet de regering optreden. Met de vakbonden als het kan, zonder als het moet, zeg ik dan. Wij steken onze hand uit naar wie tot pragmatische oplossingen wil komen.”

ALAIN MOUTON

“Het aanbod in de aanloop naar de sociale verkiezingen van 2012 is al volop bezig”

” Een aantal basis-elementen van het sociaal overleg wordt niet meer gerespecteerd”