Met dank aan de overheid

De boeken van econoom Paul De Grauwe lagen jarenlang op het nachtkastje van overtuigde aanhangers van de de vrijemarkteconomie. Als hoogleraar economie aan de KU Leuven stond De Grauwe op de bres voor kapitalisme, privatiseringen en individuele vrijheid. Hij was liberaler dan veel liberalen. Maar het voorbije decennium heeft De Grauwe, die in 2012 aan de slag ging bij de London School of Economics, een metamorfose ondergaan. In 2014 toonde hij zich in zijn boek De limieten van de markt kritisch voor de onvoorwaardelijke aanhangers van de ongebreidelde vrijemarkteconomie. Het boek is nu bijgewerkt, na de mokerslag die de coronapandemie aan de economie heeft toegediend. Zijn vertrekpunt is hetzelfde als zes jaar geleden: het kapitalisme botst op zijn grenzen en de overheid en de markt moeten een gezond evenwicht zoeken.

Dat is niet eenvoudig, want de geschiedenis leert dat periodes waarin de vrije markt aan belang wint, steevast worden afgewisseld met periodes dat de overheid de touwtjes stevig in handen neemt. De keerpunten in die slingerbeweging lijken typisch samen te vallen met ontwrichtende gebeurtenissen die de limieten van de markt en de overheid op de proef stellen. In de jaren dertig leidde een te laat en verkeerd overheidsingrijpen na de beurscrash van 1929 tot de Grote Depressie, de opkomst van het nationaalsocialisme en de Tweede Wereldoorlog. Na de financiële crisis van 2008 gooiden de overheden wél een reddingsboei naar de banken om een nieuwe depressie te vermijden.

Vandaag is het kapitalisme na een decennialange triomftocht goed op weg zichzelf te vernietigen en het initiatief aan de overheid te laten, stelt De Grauwe. Kernproblemen zoals de klimaatverandering, de beheersing van pandemieën en de groeiende inkomensongelijkheid illustreren de onvermijdelijke limieten van de markt. Alleen de overheid lijkt daarvoor een oplossing te kunnen bieden.

Volgens De Grauwe mogen we de overheden danken voor de coronasteunmaatregelen zoals het uitstel van belastingen, de overheidsgarantie op kredietaflossingen en het stelsel van de tijdelijke werkloosheid. Het zijn ingrepen die miljarden euro’s kosten en de overheidsschuld doen oplopen. Maar dat is dankzij de lage rente beheersbaar, volgens de econoom.