Menselijke golf na golf

Nooit in de naoorlogse periode zijn zo veel mensen verdreven door conflicten en onderdrukking. Tien jaar geleden telden de VN 38 miljoen ontheemden, nu zijn dat er 60 miljoen. Dat aantal loopt verder op in 2016. De mensenstromen blijven naar Europa vloeien vanuit het Midden-Oosten, Afrika en verder.

De massamigratie is in de eerste plaats toe te schrijven aan de oorlogen in het Midden-Oosten. Door de Russische interventie in Syrië wordt de gemene oorlog bovendien nog een stukje gemener. De Russische president, Vladimir Poetin, zegt dat hij IS wil verslaan. Maar eigenlijk is zijn prioriteit zijn Syrische bondgenoot Bashar al-Assad te redden.

De steun van Rusland (en Iran) kan Assad helpen deels of geheel het territorium te heroveren dat hij in 2015 verloor. Maar zijn uitgedunde troepen zijn niet in staat weer controle te krijgen over heel het land. De oorlog blijft dus aanslepen. Zowat de helft van de Syrische bevolking is al vertrokken en nog meer mensen zullen wegvluchten.

Zo’n 4 miljoen geregistreerde — en wellicht nog een miljoen niet-geregistreerde — Syrische vluchtelingen bevinden zich in de buurlanden van Syrië. In geen van die landen mogen ze werken en de Verenigde Naties hebben hun voedselhulp teruggeschroefd wegens geldgebrek. Gezien de omvang van de crisis maken beloften wat meer geld te geven of iets meer vluchtelingen op te vangen in de Verenigde Staten, Groot-Brittannië of elders, maar een marginaal verschil. De meeste vluchtelingen die in Europa aankomen, zijn alleenreizende mannen die hun gezin willen laten overkomen.

Ook andere groepen zijn in beweging. In Irak woedt de oorlog nog. De gevechten tussen Turkije en de Koerden zijn opnieuw begonnen. Over Afghanistan bestaat de grootste onzekerheid, ook al hebben de VS hun belofte ingetrokken om tegen het einde van 2016 bijna al hun troepen terug te trekken. De oorlog in Jemen heeft een stroom van 1 miljoen mensen op gang gebracht.

Intussen blijven de conflicten in de Sahel, Somalië en het gebied van de Grote Meren smeulen. Bovendien spoort het einde van de grondstoffenboom economische migranten aan om elders hun geluk te beproeven.

Hoogwater

De omvang van de stroom wordt deels bepaald door de grillen van de zee, de woestijn en de mensensmokkelaars, maar ook door de politieke omstandigheden in de transitlanden. Het aantal migranten dat in Italië aankomt, daalt tijdens de wintermaanden. Maar in de lente komt er opnieuw een menselijke golf aan, tenzij een of andere vorm van bestuur tot stand komt in Libië. Die kans is uitermate klein. De belangrijkste route is bovendien naar Griekenland verschoven, vooral naar de smalle stroken zee tussen de afgelegen eilanden en Turkije.

De Europese Unie onderhandelt over een ambitieus actieplan om Turkije te helpen meer migranten onderdak te bieden. Ze plant nieuwe vluchtelingenkampen, meer geld, het recht voor Syriërs om er te werken en een akkoord waardoor Turkije uitgeprocedeerde asielzoekers zou terugnemen. Turkije wil echter enkel deurwachter spelen voor de EU als er ook toegevingen komen. Over de details moet nog veel onderhandeld worden en het vooruitzicht van een nakende overeenkomst kan een nieuwe vloed op gang brengen van vluchtelingen die nog naar Europa proberen te geraken voor de Turkse doorgang smaller wordt.

De auteur is adjunct-redactiechef van The Economist.

Anton La Guardia