Vanaf 2021 hebben zelfstandigen recht op vijftien dagen geboorteverlof, in plaats van tien. Die mogen ze ook in halve dagen opnemen. In 2023 wordt dat verlof nog eens verlengd tot twintig dagen.
Werknemers hebben al sinds juli 2002 recht op tien dagen geboorteverlof. Voor zelfstandigen is het geboorteverlof vrij nieuw. Zelfstandigen in hoofdberoep, helpers en meewerkende echtgenoten hebben pas sinds mei 2019 recht op tien volledige dagen of twintig halve dagen verlof na de geboorte van een kind. “In het eerste jaar werden een kleine 6000 aanvragen gedaan. Dat is niet veel”, vindt Karel Van den Eynde van het kenniscentrum van het sociaal verzekeringsfonds Liantis.
Van den Eynde zegt dat de sociale verzekeringsfondsen hun best hebben gedaan om het geboorteverlof beter bekend te maken bij de zelfstandigen. Hij vreest dat heel wat zelfstandigen nog niet weten dat ze recht hebben op geboorteverlof. “Vaak zoeken de mensen die informatie niet als ze niet betrokken zijn. Wanneer ze vader of meemoeder worden, gaan ze ook niet op zoek naar informatie over het geboorteverlof als ze het niet kennen. Wij weten ook niet altijd dat er een geboorte is geweest bij een van onze leden.” In bedrijven is er vaak een personeelsdienst die de werknemers informeert over hun rechten en plichten wanneer ze ouders worden.
De vraag is ook of zelfstandigen wel hun zaak kunnen sluiten om het verlof op te nemen. “Het geboorteverlof voor zelfstandigen is flexibeler”, zegt Van den Eynde. Werknemers kunnen enkel volledige dagen geboorteverlof opnemen, in een blok van tien dagen of in losse dagen. Zelfstandigen kunnen dat ook in halve dagen. “Als een klant belt met problemen, kan een zelfstandige die soms moeilijk laten wachten.”
Volgens Van den Eynde was er bij de zelfstandigen geen vraag naar een uitbreiding van het geboorteverlof, maar die komt er dus wel. Vanaf januari kunnen vaders en meemoeders vijftien dagen verlof opnemen. Vanaf januari 2023 breidt het geboorteverlof voor zelfstandigen zelfs uit tot twintig dagen.
“Die evolutie vertrekt vanuit Europa, dat de lidstaten stimuleert om maatregelen te nemen die werk en privé meer in balans brengen en de zorg voor de kinderen meer verdeelt tussen beide ouders. België scoort vandaag niet zo slecht in vergelijking met andere lidstaten. Maar vooral Scandinavië doet het nog veel beter met maatregelen om de combinatie van werk en gezinsleven te vergemakkelijken”, meent Van den Eynde.
Extra verlof of huishoudelijke hulp
De zelfstandigen krijgen een uitkering van 83,26 euro per dag van hun verzekeringsfonds. Als ze maar acht dagen opnemen in plaats van de tien dagen waarop ze recht hebben, kunnen ze ook eenmalige vergoeding krijgen in de vorm van vijftien dienstencheques, een bonus van 135 euro. “Het idee is dat zelfstandigen extra huishoudelijke hulp kunnen inschakelen, als ze niet in staat zijn verlof te nemen. We weten nog niet of er ook een uitbreiding komt van de mogelijkheid om dienstencheques in plaats van verlofdagen aan te vragen”, zegt Van den Eynde. “De regering-De Croo schrijft nog aan de programmawet.”
“Er zijn ook plannen om het geboorteverlof op te trekken voor werknemers”, weet Elien De Clercq, legal manager van Partena Professional. “In het regeerakkoord staat dat het geboorteverlof stapsgewijs zal worden uitgebreid van tien naar twintig dagen. Het is alleen nog niet duidelijk op welke termijn en op welke manier dat zal gebeuren.” Volgens De Clercq neemt de regering-De Croo die stappen omdat de vergelijking met de buurlanden voor druk zorgt.
Vandaag betaalt de werkgever de eerste drie dagen van het geboorteverlof het loon van de werknemer gewoon door. De volgende zeven dagen zijn voor rekening van de ziekenfondsen. De Clercq: “Wil de regering die verdeling van de kosten behouden? Of zullen de extra dagen op het conto van de ziekenfondsen komen? Dat budget moet ergens worden gevonden. De uitkering van het ziekenfonds stemt momenteel overeen met 82 procent van het brutoloon. Daar zit wel een begrenzing op. De maximale uitkering per dag bedraagt 144,62 euro bruto, voor wie normaal vijf dagen per week werkt. Het ziekenfonds houdt daar nog 11,11 procent bedrijfsvoorheffing op in.”
Van den Eynde merkt ook op dat er voor werknemers meer mogelijkheden zijn om verlof te nemen, zoals het ouderschapsverlof. Voor zelfstandigen bestaat die optie niet. De zelfstandigen hebben wel even mogen proeven van het corona-ouderschapsverlof, dat tijdelijk werd ingevoerd om ouders te helpen met de kinderopvang tijdens de pandemie. In oktober werd het afgevoerd. Zelfstandigen kunnen wel gebruikmaken van het overbruggingsrecht, net zoals werknemers in tijdelijke werkloosheid kunnen, als een van hun kinderen in quarantaine moet. Dat kan in principe enkel voor kinderen tot en met twaalf jaar. De tijdelijke werkloosheid kunnen werknemers ook aanvragen voor de opvang van oudere kinderen.
Als ze acht dagen opnemen in plaats van tien, kunnen zelfstandigen een eenmalige vergoeding krijgen in de vorm van vijftien dienstencheques.
Zeg niet vaderschapsverlof
In de volksmond wordt nog vaak over ‘vaderschapsverlof’ gesproken, maar die vlag dekt de lading niet. Sinds 2011 heeft ook de vrouwelijke partner van de biologische moeder recht op geboorteverlof. Zeg dus niet vaderschapsverlof, maar geboorteverlof. Het geboorteverlof is ook niet te verwarren met het ouderschapsverlof, dat langer kan duren en kan worden opgenomen tot het kind twaalf jaar is. Het geboorteverlof moet binnen de vier maanden na de bevalling worden opgenomen.
Volgens Van den Eynde is de uitbreiding van het geboorteverlof niet de eerste prioriteit voor zelfstandigen. “Zij liggen vooral wakker van hun pensioen- en hun ziekte-uitkeringen”, zegt hij. De regering-De Croo heeft op de ministerraad van 30 oktober ook beslist het pensioen van de zelfstandigen te verbeteren door het minimumpensioen te verhogen en de correctiecoëfficiënt af te schaffen voor de berekening van de pensioenen.
Lees in Trends van 19 november meer over de geplande wijzigingen voor de pensioenen van zelfstandigen in het pensioendossier.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier