“De Kosovo-oorlog heeft Europa drie lessen geleerd: in de eerste plaats dat de publieke reactie aangeeft dat mensenrechten en de behandeling van minderheden voortaan de verantwoordelijkheid is van heel Europa. Deze reactie zagen we niet in Bosnië, waar de internationale gemeenschap en de Europese Unie (EU) gefaald hebben. Ten tweede toonde de crisis aan dat de Europese veiligheid vooral de verantwoordelijkheid zal zijn van de Europese Unie, niet langer die van de VS. Op de top in Keulen zijn beslissingen genomen omtrent de creatie van een serieus Europees buitenlands en defensiebeleid en de creatie van een militaire infrastructuur in Europa. En ten derde heeft Kosovo ook de strategie van de EU inzake de uitbreiding gewijzigd. De EU heeft nu een strategie voor de Balkan, die inhoudt dat at the end of the day de EU ook de democratieën van de Balkan omvat, net als die van Centraal- en Oost-Europa en de Baltische Staten. Het is mogelijk dat de EU ooit 30 tot 35 landen zal tellen. De komende drie tot vier jaar kan een eerste golf aansluiten, de rest volgt dan over tien tot vijftien jaar,” analyseert John Palmer, directeur van het European Policy Centre, een in 1997 opgerichte denktank rond Europese integratie en gevestigd in de schaduw van het Brusselse Berlaimontgebouw. John Palmer heeft er een journalistieke carrière van 40 jaar opzitten. Hij werkte 35 jaar voor de Guardian, waarvan 22 jaar als Europese editor in Brussel.
TRENDS. Europa is militair nog altijd een kneusje. Kan het zijn verantwoordelijkheid voor vrede en stabiliteit opnemen?
JOHN PALMER (EUROPEAN POLICY CENTRE). Landen die blijven snoeien in hun defensiebudget moeten niet verbaasd zijn als in de toekomst de middelen ontbreken om etnische zuiveringen aan de voordeur te voorkomen. Europa rekent nog altijd op de VS voor militaire steun. De Bosnische en Kosovaarse oorlog maakten duidelijk dat veel van onze wapensystemen niet geschikt zijn. Dat een pak van onze nucleaire capaciteit irrelevant was voor de vredesbewaring in de Balkan en dat Europa, net als de VS trouwens, capaciteit tekort kwam om troepen te verplaatsen. We hebben dus meer waar nodig voor het geld dat Europa spendeert aan defensie. De militaire investeringen zijn te veel nationaal gefragmenteerd zodat Europa er niet dezelfde return op behaalt als de VS. Een meer gecoördineerd investeringsprogramma impliceert ook een consolidatie van de Europese wapenindustrie.
Is de uitbreiding van de Europese Unie naar de Balkan essentieel voor de vrede in die regio?
Absoluut. De geschiedenis van West-Europa leert dat oorlogen zich herhalen, tenzij een proces van integratie begint. Dat was de les die Frankrijk en Duitsland geleerd hebben, dat is de les die andere landen zullen leren. De landen van de Balkan moeten dus stapsgewijs dichter bij elkaar en dichter bij de Europese Unie gebracht worden.
Dergelijke uitbreiding zal net als de heropbouw handenvol geld kosten. Wie zal dat betalen?
De toekomstige EU-Commissievoorzitter Romano Prodi schatte in dat de Balkanstrategie de komende vijf jaar 30 miljard euro zal kosten. Maar dat bedrag dekt slechts een deel van de kosten. Ik hoop dat we even ambitieus zijn als het Marshallplan destijds voor West-Europa was. Want we weten dat er niet alleen een kost, maar ook een grote economische winst vasthangt aan deze strategie. Kijk naar de landen in Centraal-Europa, ze groeien sneller dan de West-Europese landen. Ze genereren heel wat van de groei in Europa. De uitbreiding van de EU is geen last maar een voordeel.
De burger lijkt niet wakker te liggen van het Europese project, blijkt uit de lage opkomst voor de Europese verkiezingen.
Die lage opkomst is onrustwekkend. We moeten de kloof tussen de Europese instellingen en haar burgers dichten. Twee elementen zorgen voor dit democratisch tekort. Ten eerste: de kiezers weten niet hoe het beslissingsproces op Europees niveau in elkaar steekt. Ze begrijpen hoe de vork aan de steel zit als ze voor het Vlaamse of federale parlement stemmen. Maar ze hebben doorgaans geen duidelijk beeld wie de beslissingen neemt op Europees niveau en wie waarvoor verantwoordelijk is. Die duidelijkheid zal er pas komen als we een eenvoudige constitution hebben, die duidelijk de bevoegheden afbakent en zegt waar het nationale niveau begint. Nu regelen complexe verdragen de machtsverdeling. Tweede element: kiezers maken hun keuze op basis van beleidsalternatieven. Maar de Europese politieke partijen, die in feite losse coalities zijn van nationale partijen, kunnen de burger nog geen duidelijke Europese toekomstalternatieven aanbieden. Bij gebrek daaraan gaan deze partijen de Europese verkiezingen in op basis van nationale thema’s. Is de regering onpopulair, zoals in België, Groot-Brittannië of Duitsland, dan ebt die reactie tot in het Europees parlement. Misschien kunnen de Europese partijen opkomen met elk een kandidaat voor het voorzitterschap van de Commissie. Dat kan wat zin geven aan de Europese verkiezingen.
“Swing to the right,” kopte de Financial Times over de uitslag van de Europese verkiezingen. Maar de meeste lidstaten hebben een centrum-linkse meerderheid. Creëert dat een spanningsveld?
Opgelet, in Frankrijk, Spanje en Portugal deden de socialisten het goed. En waar de sociaal-democraten verloren, verloren ze kiezers aan andere partijen van de linkse vleugel. Maar dat de grootste partij in het Europese parlement nu een centrum-rechtse signatuur heeft, terwijl veel regeringen een centrum-linkse coalitie hebben, dat zal de onafhankelijkheid van het Europese parlement ten goede komen. Het parlement wint niet aan macht, wel aan wil om zijn macht te gebruiken. Maar goed, socialisten en christen-democraten hebben quasi dezelfde visie in Europese aangelegenheden.
Maar op Europees niveau heeft vooral de Europese Commissie het voor het zeggen. Schuilt daar ook geen democratisch tekort?
De Commissie is het sleutelorgaan omdat zij het wetgevend initiatief heeft en het Europees belang verdedigt tegenover de nationale belangen. Maar in feite is haar macht beperkt. Het is een zeer kleine bureaucratie en ze heeft weinig middelen. Daar staan veel verantwoordelijkheden tegenover. Bovendien is de commissie de jongste jaren slecht geleid. Haar macht wordt vaak overdreven. Ik weet dat Romani Prodi plannen heeft om de invloed van de Commissie te vergroten.
DAAN KILLEMAES
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier