Mebrom: beschermer van gewassen of vernieler van de ozonlaag?

Het Kyoto-verdrag wordt een paradijs voor tirannieke ambtenaren. Voorbeeld: het Montreal-protocol, dat het ozongat bewaakt. Het chemiebedrijf Mebrom noemt zich het slachtoffer van een Europese betwisting over het protocol. Mebrom maakt een gas dat ongedierte doodt en onmisbaar is voor de landbouw en de voedselveiligheid.

Het chemische bedrijf Mebrom in Ertvelde weet alles over tabak in Zimbabwe, meloenen in Guatema- la, druiven in Californië, dadels in Marokko, aardbeien in Spanje, rijst in Thailand, fumigatie van containers in Australië. Tegen haar zin moet de onderneming echter ook expertise opbouwen voor haar strijd met de Europese Commissie over methylbromide, dat de helft (19 miljoen euro) van de omzet vertegenwoordigt. Methylbromide draagt de pestlijderswoorden ‘gevaarlijk voor de ozonlaag’. Onder meer tabak, meloenen, rijst, dadels, aardbeien, druiven en containers hebben methylbromide nodig. Dat goedje berookt de gewassen en de laadkisten en vernietigt het ongedierte, het onkruid en de bodemparasieten. De exportwaarde van de gewassen zakt wanneer ze niet zijn berookt met methylbromide.

Patrick Goossens, chief executive officer van Mebrom: “Ik ben net terug van Latijns-Amerika. De meloenenkwekers van Honduras en Guatemala hebben geen zinvol alternatief voor methylbromide. In de meloen zit een worm die de vrucht aantast en alleen methylbromide verdrijft die beestjes op een efficiënte manier. De meloenenuitvoer naar Amerika is van levensbelang voor de lokale boeren.” Managing partner Chris Trogh: “Wij zijn een slachtoffer van het ozongat. Door stom toeval en na onzorgvuldig (en intussen wetenschappelijk weerlegd) onderzoek staat methylbromide op de lijst van het protocol van Montreal” (zie kader: Wat is het protocol van Montreal?). “Zodra je op die lijst belandt, ben je de jachtbuit voor ambtenaren, groenen en politici die niet meer willen luisteren naar wetenschappelijke argumenten. Dat belooft voor de uitvoering van het Kyoto-protocol,” klaagt Patrick Goossens.

Half marketeer, half chemicus

Rieme-Ertvelde is één dorpsstraat. Met Oleon en Total vormt het bakstenen gebouw van Mebrom een mini-Leverkusen in Oost-Vlaanderen. Patrick Goossens (49) en Chris Trogh (39) genieten zelden van hun bureaustoel in Ertvelde en missen de tijd voor de lunches van Rotary, VKW, Voka en Fedichem. Goossens en Trogh avonturieren jaarlijks maanden door Azië, Latijns-Amerika en Afrika. Mebrom exporteert 100 % van zijn methylbromide.

In Europa staat Mebrom onder druk van het protocol van Montreal, buiten Europa groeit het bedrijf. “We kennen methylbromide 100 %, men waardeert ons engagement ondanks de politieke en ambtelijke problemen, en ons marktaandeel stijgt, ook door de heropleving van de vraag na de terugval van 1998 tot 2001. De gebruikers laten de alternatieven links liggen, omdat die deels falen en onvoldoende soepel of duurder zijn, of slecht voor het milieu,” analyseert Chris Trogh. Hij is marketeer van opleiding, geen chemicus: “Je leert, mits motivatie, een product in twee jaar beter kennen dan eender welke expert,” lacht hij.

Marc De Hondt, juridisch raadsman: “Mebrom heeft problemen met de Europese Commissie. Op 3 december 2004 vertrok onze klacht. Pas op 1 maart 2005 volgde het antwoord, waarbij de Europese Commissie laconiek stelt dat het comité van deskundigen van het Montreal-protocol te laks en te losjes oordeelt, zodat de Commissie het recht en de plicht heeft om methylbromide harder aan te pakken dan het protocol dat zij zelf ondertekende, met alle rechten en plichten van dien. Over rechtszekerheid gesproken. We zullen het hierbij niet laten.”

Mebrom is tevreden over de werking van het Montreal-protocol, gestart op 1 januari 1989. Het verdrag heeft een studiecel: het Scientific Assessment of Ozone Depletion Institute (SAOD). Dat publiceert de SAOD-documenten in samenwerking met de World Meteorological Organization. “Die documenten worden internationaal erkend. De rapporten van 1996, 1998 en 2002 verzwakken de gevarengraad van methylbromide, maar men heeft slechts eenmaal de overeenkomstige wijziging in het verdrag aangebracht en toegepast op de hoeveelheid methylbromide die verhandeld mag worden,” zegt Marc De Hondt. “Methylbromide is een buitenbeentje op de lijst van het protocol, want het wordt gemaakt door de natuur en voor een hoogstwaarschijnlijk hoger percentage geabsorbeerd door de natuur.”

Chris Trogh: “Methylbromide heeft maximaal 0,1 % invloed op de ozonlaag. Omdat de natuur methylbromide produceert, wat geschat wordt op 90 % van de totale productie, is slechts 10 % van menselijke fabricage. Men ontdekt steeds nieuwe absorptieplaatsen van methylbromide, zoals rijstvelden. Het ozone depletion potential van methylbromide is officieel spectaculair gezakt, evenals de halveringstijd en het percentage dat door de mens wordt gemaakt. Laakbaar is dat ondanks de nieuwe inzichten methylbromide op de lijst blijft en getreiterd wordt. Erger nog, de Europese Commissie tracht keer op keer ook de hoeveelheid methylbromide te verminderen die gebruikt wordt voor het ontsmetten van producten die in quarantaine zijn of verscheept moeten worden naar een ander land. Terwijl het Montreal-protocol niet van toepassing is op deze producten.”

Gevaarlijke alternatieven

“Methylbromide blijft een vijand voor Greenpeace en Friends of the Earth,” zegt Patrick Goossens. “De concurrerende producten, die niet vrij zijn van milieu- en veiligheidsproblemen – integendeel – proberen hen op te jutten. We hebben berekend dat de kosten om geen methylbromide te gebruiken, miljarden dollars voor Zuidoost-Azië bedragen.”

Sinds 31 december 2004 is het gebruik van methylbromide in de Europese Unie verboden, hoewel er voor zogenaamde criticaluse exemptions (de uitzonderingen) tonnages worden toegelaten. In 2015 moeten de ontwikkelingslanden volledig kappen en ook daar kunnen nadien jaarlijkse uitzonderingen volgen. De ontwikkelingslanden ontvangen honderden miljoenen dollars van de VN en de EU om vroeger te stoppen. Chris Trogh: “Dat geld dient om alternatieven te zoeken. Uiteindelijk komen de sommen zelden terecht waar ze nodig zijn en ze boeken niet voldoende resultaat. Methamsodium is een alternatief dat werkt voor een paar bodemproblemen. Maar het brengt eigen problemen mee, zoals kankerverwekkende grondwaterbesmetting, én het rendement is lager. Methylbromide tast de bodemstructuur en het water niet aan. In Argentinië zijn er rechtszaken aangespannen door boeren die geld verloren omdat ze alternatieven moesten gebruiken. Het alternatief, chloropicrin, is een gif van het niveau twee en vergt dus strengere standaarden voor behandeling dan methylbromide. In Azië is het om die redenen verboden en in België staat het op de lijst van chemische wapens.”

Mebrom vs. chemieconcerns

De Europese Unie kiest voor een hardhandiger uitdoofscenario dan het protocol van Montreal. Marc De Hondt: “Mebrom pikt dat niet. De Europese Unie is gebonden door het protocol en hanteert willekeur en ambtelijke betutteling om methylbromide sneller weg te jagen zonder wetenschappelijke gronden. De milieutroeven van het product verbeteren zienderogen, dat zegt de wetenschappelijke raad van het Montreal-protocol.”

Elk jaar worden de criticaluseexemptions toegekend omdat er geen economische of technische alternatieven bestaan. “Ik kweek bijvoorbeeld aardbeien en heb methylbromide nodig,” zegt Patrick Goossens. “Mijn aanvraag wordt gefilterd door de Europese Commissie en doorgezonden naar het Ozonsecretariaat van het Montreal-protocol. Het Methyl Bromide Technical Options Committee (MBTOC) van het protocol bekijkt jaarlijks de alternatieven en beveelt toegestane uitzonderingen en hoeveelheden aan of af op basis van onder meer economische en technologische criteria. Het MBTOC motiveert waarom een uitzondering niet wordt toegekend. Daarna leggen de verdragsstaten de zogenaamde criticaluseexemptions vast.”

Chris Trogh: “Grote chemische concerns bespelen de lobby’s tegen methylbromide. Ze hebben nooit op de merites van hun alternatieve producten marktaandeel kunnen afsnoepen van ons.” Mebrom tracht een coalitie te vormen van methylbromidesympathisanten. De Europese boerenorganisatie Copa en landbouwers in de Derde Wereld beginnen zich te roeren. De Europese chemievereniging Cefic kijkt de kat uit de boom.

Voor 2005 werd door het protocol van Montreal aan de Europese Unie 3910 ton methylbromide toegewezen voor criticaluseexemptions. De Commissie herleidde dat op eigen houtje tot 2710 ton. Marc De Hondt: “De EU-Commissie moet de regels en de criteria van het protocol van Montreal volgen en geen eigen elementen toevoegen, want ze is een verdragsluitende partij. Niemand weet waarop de EU-Commissie zich baseert voor de vermindering en, nog straffer, officieel weet niemand van de eenzijdige vermindering. Dat klinkt in de wandelgangen. Iedereen in de branche is op de hoogte, maar elk officieel of juridisch vereist EU-document ontbreekt. Dat is tirannie.” Patrick Goossens: “Mebrom eist, nu ook juridisch, dat de EU-Commissie het protocol van Montreal doorzichtig naleeft en geen verborgen agenda wordt van eurocraten.”

Frans Crols

“De kosten om geen methylbromide te gebruiken, bedragen miljarden dollars voor Zuidoost-Azië.”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content