Zuinige Europeanen: waarom de coronaspaarpot van 1.000 miljard euro onaangeroerd blijft

Tijdens de coronapandemie hebben de gezinnen in het eurogebied voor 1.000 miljard euro extra kunnen en moeten sparen. De verwachte wraakconsumptie blijft echter uit door de hogere rentevoeten en de inflatiegolf. Ook de Belgen blijven zitten op hun coronaspaargeld.

Terwijl de Amerikaanse economie doorstoomt, flirt de Europese economie met een recessie. Een van de belangrijkste verklaringen is dat de Amerikaanse gezinnen het geld vlot laten rollen, terwijl de Europese huishoudens liever op hun spaarcenten zitten. In 2023 bleef de privéconsumptie in Europa flink achter op het verwachte herstel, waardoor ook de conjunctuur in de startblokken bleef steken. Ook dit jaar verwacht de Europese Commissie géén consumptiebonanza, hoewel de reële inkomens stijgen en de gezinnen over een stevige spaarpot beschikken.

Extra spaarpot van 1.000 miljard euro

Deze spaarpot kreeg in 2020 een stevige injectie dankzij de coronacrisis. Lockdowns en andere coronamaatregelen beperkten de mogelijkheden van de gezinnen om te spenderen, terwijl de inkomens grotendeels beschermd werden door royale overheidssteun. De schok van de crisis inspireerde de gezinnen ook om meer spaarreserves aan te leggen, om financieel voorbereid te zijn op calamiteiten. In 2020 zetten de gezinnen in het eurogebied 19 procent van hun inkomen opzij, terwijl de spaarquote in de periode 2013-2019 slechts 13 procent bedroeg.

De spaarwoede hield verrassend genoeg ook na de coronacrisis aan. De spaarquote daalde, maar bleef tot vorig jaar hoger dan voor corona. De Europese Commissie becijferde in haar nieuwste wintervooruitzichten dat die extra spaarinspanning in de periode 2020-2023 opliep tot ongeveer 1.000 miljard euro. Anders gezegd: sinds de coronacrisis hebben de gezinnen in het eurogebied 1.000 miljard euro gespaard die ze zonder crisis wellicht hadden uitgegeven.

Verrassende zuinigheid

Heel wat economen en instellingen, waaronder de Europese Commissie, hadden verwacht dat de gezinnen die spaarpot zouden aanspreken om de consumptie een zetje te geven. Niet dat de gezinnen de coronaspaarpot volledig soldaat zouden maken, ook omdat vooral de rijke gezinnen hun spaarpot aandikten, en rijke gezinnen hebben de neiging om extra reserves minder te spenderen. Maar toch, het is verbazend hoe de Europese gezinnen de coronaspaarpot onaangeroerd laten.

De Europese Commissie schuift een aantal mogelijke verklaringen naar voren om het vrij vrekkige gedrag van de Europese gezinnen te duiden. Mogelijk doen de gezinnen meer aan voorzorgsparen, maar ook in 2023 bleef de spaarquote relatief hoog, hoewel het consumentenvertrouwen flink verbeterde en de arbeidsmarkt sterk bleef.  De gezinnen spaarden in 2023 dus nog vrij veel, hoewel ze hun economische vooruitzichten rooskleuriger inschatten.

Gezinnen reageren op hogere rente en inflatie

Wat zit er dan wel achter de volgehouden spaarwoede? De Europese Commissie wijst naar de flink gestegen rentevoeten die gezinnen op spaarrekeningen en andere deposito’s verdienen. Wie meer consumeert, verliest dus meer potentiële rente-inkomsten. De hogere rentevoeten inspireerde de gezinnen ook om hun schulden af te bouwen, of de omvang van hun hypothecaire lening te beperken. Door de hogere huizenprijzen en strengere kredietvoorwaarden is het voor gezinnen hoe dan ook moeilijker om een hypothecaire lening te krijgen.

Naast die logische reactie op hogere rentevoeten hielden de gezinnen de spaarinspanningen ook vol om hun financiële buffers te herstellen, die door de inflatiegolf een stevig klap hebben gekregen. Een inflatie van 10 procent komt overeen met een vermogensbelasting van 10 procent op spaargeld. “In 2021 bedroeg het nettovermogen van de gezinnen 970 procent van de jaarlijkse consumptie-uitgaven. Die verhouding is door de inflatiegolf gedaald tot 800 procent, in lijn met het historische gemiddelde. Het coronaspaargeld is dus gebruikt om die daling op te vangen”, aldus de Europese Commissie, die om deze redenen niet langer verwacht dat de gezinnen een significant gedeelte van deze spaarpot zullen aanspreken om hun consumptie op te voeren.

Ook zuinige Belgische gezinnen

Ook de Belgische gezinnen hebben in de coronaperiode een extra spaarpot aangelegd, en ook zij lijken niet van plan die spaarpot te kraken. De Nationale Bank schat dat alleen al in 2020 de gezinnen 23 miljard euro extra gespaard hebben. “De spaarquote van de Belgische gezinnen is sinds 2020 gedaald, maar ligt nog altijd boven het pre-coronapeil. Dat betekent dat deze coronaspaarreserves niet zijn omgezet in extra consumptie”, zegt Geert Langenus, econoom van de Nationale Bank. In 2023 steeg de spaarquote zelfs opnieuw van 13 naar 14 procent, om ook in 2024 en 2025 op dat relatief hoge niveau te blijven, zo verwacht de Nationale Bank. “De belangrijkste reden dat de gezinnen opnieuw wat meer sparen, is ook in België de stijging van de rentevoeten”, zegt Geert Langenus.