Wil Bart De Wever echt Belgisch premier worden? Jan De Meulemeester: ‘De Vlaamse leeuw zal zichzelf moeten temmen’

De koning heeft Bart De Wever (N-VA) opnieuw twee weken extra gegeven als formateur van een nieuwe federale regering. Hij zit opnieuw op het spoor van een Arizona-coalitie, nu Vooruit-voorzitter Conner Rousseau weer mee wil onderhandelen. Stel dat die formatie eindelijk zou landen, dan is De Wever meteen ook de gedoodverfde premier. Maar als burgemeester van Antwerpen én voorzitter van een Vlaams-nationalistische partij: wil hij wel écht de Belgische premier worden?

“Dat is de officiële lijn waar ze op zitten en ik ben ervan overtuigd dat Bart De Wever ook echt premier wil worden. Er is dus een wil, maar de vraag is dan wel hoe je ‘vrije wil’ definieert”, zegt politiek analist Jan De Meulemeester in Z 7 op 7, de dagelijkse podcast van Trends Kanaal Z.

JAN DE MEULEMEESTER. “De keuze tussen het Belgische premierschap en het Antwerpse burgemeesterschap is voor De Wever een keuze tussen het hoofd en het hart. De Wever is liever in Antwerpen, maar hij ziet het als zijn historische plicht om het eersteministerschap op te nemen, omdat het de enige manier is om op dit moment het land in een andere plooi te leggen. Zoals vaak in het leven: een taak hoeft niet altijd leuk te zijn, als het resultaat maar leuk is. De eeuwige spits moet arbiter worden, als hij de regels van het speelveld wil veranderen.

“Hij zei daarover zelf: ‘Mijn volgende stop in de geschiedenis zal in de 16 zijn of het zal een mislukking zijn.’ Het is dus now or never. Hij wil zijn stempel drukken in de geschiedenisboeken en dat moet via het premierschap. De rebelse ideoloog van weleer weet zich al lang als een realpoliticus op te stellen: hij denkt in machtstermen en dan weet je dat je het systeem van binnenuit moet veranderen. To change the system from within.

“Dat laatste vergt toch nog wat uitleg, omdat velen niet begrijpen waarom een flamingant zo diep wil intrekken in het Belgisch systeem. Ook in het buitenland zullen ze vreemd opkijken als De Wever premier wordt. Ze hebben daar een vrij diffuus, ongenuanceerd beeld van ons land. Wees maar zeker dat de hele Europese pers zal schrijven over die ‘separatist’ die premier wordt van een Europees hartland.”

Waarom precies is het ‘now or never’?

DE MEULEMEESTER. “Ten eerste hoef je geen communautaire scherpslijper te zijn om te weten dat dit land efficiënter kan worden bestuurd. Bovenal zitten we economisch en geopolitiek op een kantelpunt: er moet dus grondig hervormd worden. Ten tweede wijzen de electorale kaarten richting De Wever als premier. De leider van de grootste partij van het land, die zijn mandaat herbevestigd zag door de gemeenteraadsverkiezingen. En ten derde: alle anderen willen hem ook als premier. Om te beginnen al de koning, die dat signaal geeft door De Wever opnieuw als formateur aan zet te houden, en dat bijna onafgebroken sinds 9 juni.

“Maar ook de andere partijen die om de tafel zitten, zien hem die rol opnemen. We zitten niet in een formatie waar de ene kandidaat-premier de andere naar de kroon steekt. Herinner u de vorige formatie: het zou misschien Bart De Wever zijn, dan Alexander De Croo, dan eventueel Paul Magnette, dan toch een cd&v’er, dan Gwendolyn Rutten en uiteindelijk werd het dan toch De Croo. Deze keer is dat niet zo: De Wever is eigenlijk al op het schild gehesen.

“En ten laatste, maar zeer belangrijk – en ik kijk dan ook even naar Franstalig België: de angst en zelfs de afkeer die De Wever daar ooit inboezemde, is langzaam maar zeker weggeëbd. Hij is er ietwat acceptabel geworden en de Franstaligen hebben met de opmars van Vlaams Belang een groter kwaad om zich in op te boeien.”

Om premier te worden moet er natuurlijk eerst een ‘stabiele’ coalitie zijn, zoals De Wever begin deze week zei. Stabiel betekent dan: geen krappe meerderheid met Open Vld, maar een brede coalitie met ook Vooruit aan boord. Conner Rousseau zit nu weer mee om de tafel. Hoe zal De Wever de socialisten overtuigen?

DE MEULEMEESTER. “Het is voor de socialist Rousseau bijzonder moeilijk om zich een comfortabele plek te verzekeren in dat centrumrechts gezelschap. Maar Rousseau speelt al tien dagen very hard to get en hij kan zijn vel duur verkopen, want hij is momenteel de belangrijkste en enige echte troefkaart van De Wever.

“De Wever liet al weten dat hij zijn werkmethode zal veranderen en afstapt van die alomvattende supernota’s. Hij zou vertrekken vanuit meer algemene principes die de gesprekspartners onderschrijven, hetgeen Vooruit de kans geeft om meer eigen accenten te leggen. Rousseau reageerde al dat er belangrijke openingen zijn, zoals meer bijdrages van de grootste vermogens. Dat is een moeilijke evenwichtsoefening voor de formateur, want hij moet links verzoenen met rechts. Conner Rousseau verzoenen met de hardliner Georges-Louis Bouchez.

“Eigenlijk moet Bart De Wever een beetje cd&v’er worden: centralistisch, zich opstellen in het midden van de uitersten, een compromismaker. Of zeg maar, de zogenaamde ‘tsjeef’ zijn: een beetje enerzijds, een beetje anderzijds en zichzelf als N-VA-voorzitter overstijgen. Ook hier dus: de spits die arbiter wordt en de anderen laat scoren.”

Eigenlijk moet hij een echte staatsman worden, en dan nog wel een Belgische?

DE MEULEMEESTER. “Net daarin zit de gespletenheid van de figuur Bart De Wever als premier. De eeuwige gladiator moet nu compromismaker worden. De Vlaamse separatist moet kantoor houden in de Wetstraat 16. De geboren flamingant moet premier worden van ook alle Franstaligen.

“En hij moet afscheid nemen van zichzelf. Zeer letterlijk gaat dat over twee rollen waarmee hij vergroeid is. Aan twintig jaar partijvoorzitterschap van N-VA komt een einde. Aan het teergeliefde burgemeesterschap komt ook dan een einde, althans tijdelijk en uitvoerend.

“Dat is een hoge prijs voor het premierschap en al zeker voor De Wever, die ook helemaal niet zit te wachten op al het tricolore decorum dat daar nog rond hangt. In tegenstelling tot bijvoorbeeld een De Croo en Michel, die toch wel smulden van dat Belgique à papa-achtig sfeertje.

Typerend is de film van Paul Jambers die zonet over hem verscheen, getiteld: BDW, politiek beest. Een beest inderdaad, maar dat beest zal zichzelf nu wat moeten temmen en zich plooien naar de Belgische compromiscultuur?

DE MEULEMEESTER. “‘Politiek beest’ wordt dan onder meer begrepen als zogeheten Kampfschwein. Dat trekje zal De Wever toch moeten temmen. Hij is een meester in het politieke steekspel, het campagne voeren, het publieke debat. Dat heeft hem ver gebracht: de meest invloedrijke en machtige politicus van het land van de laatste twee decennia. Maar de vraag is wat hij nu met die macht doet: kan hij eindelijk het land in die beloofde andere plooi leggen?

“Hij verwijst zelf vaak naar de Oudheid. Wel, op Knack.be legde ik tien jaar geleden een stelling voor aan Bart De Wever, toen volgens peilingen zijn N-VA voor een klinkende verkiezingsoverwinning stond: Je weet te overwinnen, Hannibal, maar je weet niet hoe de overwinning te gebruiken.’ Die kritiek kreeg de Carthaagse veldheer Hannibal Barkas in 216 voor Christus van zijn wijze commandant Maharbal. De Romeinen hadden een enorme nederlaag geleden tegen de Carthagen, maar Hannibal aarzelde om net op het einde finaal door te stoten en Rome te veroveren. Volgens Livius heeft die ene dag uitstel de stad en het Romeinse imperium gered.

“Naar analogie met Hannibal staat De Wever nu aan de poorten van de Wetstraat 16 – Hannibal ante portas! Bart ante portas. Gaat hij het nu doen? Smeedt hij het ijzer? Durft hij het? Kan hij het – kan hij meer dan enkel winnen? We zullen het de komende weken zien.”

Een regeerakkoord: het mag weleens gaan gebeuren. Hoe lang duurt dit al?

DE MEULEMEESTER. “De verkiezingen zijn 160 dagen geleden. Na deze formateursronde zal De Wever voor de twaalfde keer zijn langsgaan bij de koning: hij zal stilaan goed zijn weg kennen op het paleis. Hij klopt het record als de politicus die het langst in de formateursrol zat. Na de verlenging van opnieuw twee weken zullen we aan 170 dagen zitten. Het record regeringsvormen zijn de 541 dagen richting Di Rupo I. Michel I vormen duurde 139 dagen. Met 170 dagen zijn we dus stilaan onderweg naar een podiumplaats. Inmiddels zijn de regionale regeringen up and running en kennen we de meeste gemeentebesturen. Stilaan denk je toch: zet die formatieplaat af.”

Lees ook de analyse van politicoloog Nicolas Bouteca: ‘Grote hervormingen komen er pas onder externe druk, zoals altijd in België’.