De Europese Unie bespreekt hoe de wederopbouw van Oekraïne moet worden gefinancierd. Waar zal ze het geld vandaan halen en hoe zal ze voorkomen dat het wordt verspild?
In Marioepol, en andere steden in Oost-Oekraïne, hebben Russische raketten en artillerie treinstations, havens en telecommunicatietorens verwoest, meer dan duizend scholen getroffen, en wegen en graanvelden vol kraters achtergelaten. De fysieke schade bedroeg volgens de Kyiv School of Economics eind mei 104 miljard dollar en de economie zal dit jaar tot 50 procent krimpen.
De bondgenoten van Oekraïne hebben geld toegezegd om het land tijdens de oorlog draaiende te houden en het daarna weer op te bouwen. Een nauwkeurige raming van de kosten is onmogelijk, maar schattingen lopen uiteen van 200 tot 500 miljard dollar en meer. Waar moet het geld vandaan komen? Hoe moet de hulp worden georganiseerd zonder de institutionele regels of politieke gevoeligheden te schenden? En kan Oekraïne wel met het geld omgaan?
De Europese Unie zou het geld collectief kunnen lenen. Dat idee kan rekenen op steun onder de leden die wat krap bij kas zitten. Frankrijk zou dat kunnen zien als een kans om de rol van Europa internationaal te versterken. Duitsland aarzelt, omdat het zich zorgen maakt over de hoge staatsschuld. De Nederlandse regering stemde slechts eenmalig in met het covid-herstelfonds en wil die belofte aan de kiezers niet breken.
Dan is er nog de vraag wie het geld besteedt, en waaraan. De Europese Commissie heeft een platform voorgesteld, waarop ze samen met de Oekraïense regering toezicht zal houden. Dat platform zou de hulp coördineren van de EU en haar lidstaten, andere landen (waaronder de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Canada, Japan en Zuid-Korea) en internationale geldschieters zoals het Internationaal Monetair Fonds, de Wereldbank en de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling.
Corruptie
Iedereen is het erover eens dat de EU een leidende rol moet spelen. Maar sommigen vrezen dat de bureaucratie van de EU en de behoefte aan een consensus haar afremmen. Bovendien zijn niet alle belanghebbende partijen lid van de Unie. De VS en Groot-Brittannië spelen een grote rol in Oekraïne, en instellingen als de Wereldbank hebben hun eigen regels en prioriteiten. Dat pleit voor een lossere vorm van samenwerking tussen de donoren. De EU kan zich richten op institutionele hervormingen, economische integratie en ontwikkeling, terwijl de VS Oekraïne helpen bij de opbouw van zijn strijdkrachten en defensie-industrie. Het IMF zou de herstructurering van de Oekraïense schuld begeleiden en een leningsprogramma lanceren. Zo’n decentralisatie houdt het risico in van dubbel werk. Het kan het ook moeilijker maken corruptie op te sporen.
Een manier om donoren gerust te stellen, zou zijn te werken met buitenlandse aannemers die ervaring hebben met grote infrastructuurprojecten, zegt Natalie Jaresko, die in de periode 2014-2016 minister van Financiën van Oekraïne was. Een andere mogelijkheid is de oprichting van een rechtbank met buitenlandse rechters om geschillen over de wederopbouw te beslechten. Het zal wat voeten in de aarde hebben om investeringen uit de particuliere sector naar een door oorlog verscheurd land met een reputatie van corruptie te brengen.
