‘We worden allemaal gele hesjes’

Psychologen zeggen: kijk je angsten diep in de ogen. Alleen dan kun je ermee omgaan.

Ik mag niet doemdenken. Alles komt goed. Zelfs met het klimaat, want we kunnen rekenen op de menselijke inventiviteit, ondernemerschap en technologische doorbraken. Denk aan het vaccin! Toch stel ik: we zullen de volgende jaren samen flink verarmen. Die boodschap durft geen enkele politicus vooralsnog te brengen. Ik waarschuwde hier maanden geleden voor de schuldenput die we aan het graven waren. “Geen probleem”, stelden de meeste economen. “De inflatie is laag.” Ik vroeg toen: zal die altijd laag blijven? Het antwoord luidde: “Het schip van onze economie zal rustig voortdobberen, in een periode van hernieuwde economische groei, lage energieprijzen en met een structureel lage inflatie: de schulden zullen zichzelf pijnloos terugbetalen.” Ik geloofde dat niet, net zoals ik de uitleg vreemd vond dat de staat geld kon bijdrukken zonder inflatie uit te lokken. Maar de kern van mijn realisme was: denken we nu echt dat na corona geen nieuwe schokken volgen, waar we opnieuw voor moeten lenen, opnieuw zonder inflatie uit te lokken? Hoe gaan we dan die nieuwe putten financieren? Een onevenwicht op de energiemarkten was al tijdens de coronacrisis voldoende om ons na een blik op onze energiefactuur het gele-hesjesgevoel te bezorgen.

Op de cover van Trends stond vorige week: ‘Klimaat is het grootste risico voor de verzekeraars’. Ik noem dan een kat een kat: dus stijgen de premies. We varen stilaan in wat een perfecte storm heet: een bevolking die zijn regering niet vertrouwt, een torenhoge schuldenberg, aanwakkerende inflatie, een energiecrisis, de gevolgen van de klimaatcrisis. Ik dacht dat er ooit wel eens een geopolitiek probleem bij kon komen om nog wat extra stormwind te veroorzaken. Sinds heel kort kunnen we dat concreet invullen. Oekraïne. Rusland. Zware economische sancties. Ontwrichting van het economische systeem. O ja, de brexit is ondertussen ook niet als bij toverslag verdwenen. Tot zover het rustig voortdobberen op rustige economische wateren.

Voorbereiding is het halve succes. Maar we bereiden ons niet graag voor op het onaangename. Niet alleen politici steken liever de kop in het zand. Toch is het tijd dat we duidelijk tegen elkaar zeggen: we zullen collectief verarmen. We zullen als gele hesjes heel scherp koopkrachtverlies ervaren. Verlies? Onderhandelen over het verdelen van verlies is vele malen moeilijker is dan onderhandelen over het verdelen van winst. De maatschappelijke spanningen zullen hoog oplopen. Het verlies zal in verhouding het grootst zijn bij de meest kwetsbaren. Er zullen groepen de dans ontspringen. Tot andere groepen roepen: laat die anderen de crisis betalen. Daarover kunnen regeringen vallen. Ach, zulke kreten bewijzen niets en lossen zeker niets op. Maar ‘iedereen wordt een geel hesje’ zou aardig kunnen samenvatten wat we zullen ervaren.

Sommige oplossingen zullen vreemd lijken. Laten we gewoon van de gelegenheid gebruikmaken om te consuminderen. Hoe zoet in de oren zal dat klinken, als we daartoe economisch verplicht worden? Laten we de economische groei aanzwengelen. Door te lenen? Laten we solidair zijn! Met wie? Met wie zelfs geen hesje heeft? En samen de Internationale zingen? Denk vooral niet dat we rustig samen zullen zoeken naar betere oplossingen. In een gepolariseerde samenleving zal de oplossing van de een het scheldwoord voor de ander zijn. Vergeet de maatschappelijke consensus.

Ik weet het, voorspellingen in de sociale en economische sfeer zijn notoir onbetrouwbaar. Trends daarentegen hebben het hardnekkige kenmerk dat ze doorzetten. We zijn verarmd tijdens de coronacrisis. Het kon niet anders. Ik zie nu een trend: we zullen verder verarmen. Psychologen zeggen: kijk je angsten diep in de ogen. Alleen dan kun je ermee omgaan.