‘We betalen een zeer hoge prijs voor de gevolgen van ons gebrek aan helder denken’

We moeten ons gezond verstand gebruiken, maar mijn aanvoelen zegt iets anders dan het jouwe. Dus moeten we duidelijke en algemeen afdwingbare maatregelen hebben, die lokaal worden geïnterpreteerd. Met gezond verstand, zegt Marc Buelens, professor-emeritus aan de Vlerick Business School.

Mijn grootste sympathie gaat uit naar de foorkramers, die hun best doen hun kramen coronaproof te krijgen, dan horen dat de kermis niet doorgaat, en vaststellen dat hier en daar een slordige cafébaas het allemaal aan zijn laars lapt. Uiteraard heb ik ook veel sympathie voor de kaakslag die de podiumkunstenaars krijgen, als zij vernemen dat voetballers wel mogen voetballen, maar zij in Antwerpen niet eens de deuren mogen openen. Ik heb veel sympathie voor die kleine bed & breakfasts in Kasterlee en dat pensionnetje in Sint-Amands, die – omdat ze administratief in de provincie Antwerpen liggen – met lede ogen aanzien hoe al hun klanten afzeggen, terwijl enkele kilometers verderop alles mag.

Het hogere niveau moet de botte bijl hanteren. Fijnmazigheid is onmogelijk. De spaanders vliegen in het rond. Het lagere niveau smeekt om nuance en vraagt aandacht voor de dramatische situatie. Omgekeerd klaagt niemand. Ik heb nog niemand in de media horen zeggen: “Wij, tuincentra, worden ten onrechte bevoordeeld in vergelijking met sauna’s, foorkramers, restaurants met net te kleine tuinen.

Het probleem is dat iedereen gelijk heeft. De foorkramers, de ministers, de experts, de kranten, de sauna-uitbaters, de jeugd. We moeten ons gezond verstand gebruiken, maar mijn aanvoelen zegt iets anders dan het jouwe. Dus moeten we duidelijke en algemeen afdwingbare maatregelen hebben, die lokaal worden geïnterpreteerd. Met gezond verstand. Helaas verschilt het gezonde verstand van de ene burgemeester erg sterk van dat van de andere.

Corona is iets met krommen en waarschijnlijkheden. Een mondmasker is in 99,99 procent van de gevallen echt niet nodig, maar statistisch gezien, als grote groepen elkaar beschermen op drukke plaatsen, maakt juist die 0,01 procent het verschil. Maar de Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman heeft aangetoond dat wij als mens, helaas ook de statistici, onwaarschijnlijk moeilijk kunnen redeneren in termen van waarschijnlijkheden. Ons brein is geprogrammeerd om snel de allerbelangrijkste vraag te beantwoorden: lunch eten of lunch zijn? Daar komen geen waarschijnlijkheden bij kijken, enkel snel maken dat je wegkomt of snel je prooi verschalken. Maar nu moeten we dingen doen die in wezen alleen statistisch beschermend zijn. Wat je allemaal in je badkamer op een laddertje uitspookt, is honderdmaal gevaarlijker. Toch hebben we rond het thema ladders geen campagnes met influencers.

De sleutel is ‘gebrek aan perspectief’. Het drama van deze crisis is dat niemand dat kan bieden. Covid-19 bepaalt en beslist. Vroeg of laat zal de situatie beter worden. Maar ook dat is een stochastische variabele. En wie wil dat nu begrijpen? Zodra een optimistische, voluntaristische politicus de deur op een kier zet, loopt het fout. Het virus heeft genoeg aan een heel klein kiertje.

Van bij de start van deze crisis werd het mij duidelijk, en nu zie ik het glashelder. Een exitstrategie is honderdmaal moeilijker dan een lockdown. De laatste moet de logica volgen van de via negativa: verbied alles, behalve wat je wel moet toelaten. Alle winkels dicht, behalve voor essentiële goederen. Geen verplaatsingen, tenzij de strikt noodzakelijke. We waren conceptueel niet klaar voor de via positiva, die de basis van de exitstrategie had moeten zijn: heel progressief, met heel kleine stapjes de kromme van de via negativa afzwakken, en nog progressiever, met nog kleinere stapjes de kromme van de via positiva laten groeien. Plots hoorden we uit de mond van de premier dat alles toegestaan was wat niet verboden was. Mijn geest sloeg tilt. Het was heel verstandig ons te gedragen als koorddansers: geblinddoekt schuifelen met een grote stok en kleine stapjes vooruit. Na vier stappen rukten we onze blinddoek af en stormden we op het koord vooruit. We betalen nu een zeer hoge prijs voor de gevolgen van dat gebrek aan helder denken en de eindeloze nadruk op de actiegerichtheid van iedereen die zich ook maar een beetje verantwoordelijk voelde.