Wat is nodig voor een Europees leger?

Terwijl de Verenigde Staten en Rusland een vredesakkoord proberen te sluiten over Oekraïne, wordt de Europese Unie buitenspel gezet. Al zal het aan de EU-landen zijn om een troepenmacht te sturen om een vredesakkoord te handhaven. “Daarvoor zijn minstens 100.000 militairen nodig”, zegt luitenant-generaal op rust Marc Thys. “Voor een operatie zoals in Oekraïne kun je een gezamenlijk commando creëren, maar dat is geen eengemaakt leger.”

Tijdens zijn bezoek aan Brussel liet de Amerikaanse minister van Defensie Pete Hegseth er geen twijfel over bestaan: de Amerikanen en de Russen willen onderhandelingen opstarten om de oorlog in Oekraïne te beëindigen. Maar voor Europa is geen plaats aan tafel. Bovendien kan Oekraïne een NAVO-lidmaatschap vergeten en zullen de Verenigde Staten geen vredestroepen sturen om erop toe te zien dat een bestand of een vredesakkoord wordt nageleefd. De EU-landen moeten daar hun eigen boontjes doppen, is de boodschap.

“Ik ben verbaasd dat men in Europa verbaasd is over het Amerikaanse standpunt. Sinds Bill Clinton hebben alle Amerikaanse presidenten gezegd dat Europa zijn veiligheid in eigen handen moet nemen. We werden de voorbije dagen met de neus op de feiten gedrukt”, zegt luitenant-generaal op rust Marc Thys, die deze week samen met VRT-journalist Jens Franssen Vrede in tijden van oorlog publiceert, een boek over de Belgische en Europese veiligheidsuitdagingen. “Wel verrassend is dat er nu een vertrouwensbreuk is. De garantie van het artikel 5 in het NAVO-handvest (als één NAVO-land wordt aangevallen is het alsof alle NAVO-landen worden aangevallen, nvdr) is uitgehold. Tot nu was de te beperkte Europese investering in defensie – veel landen bleven onder de uitgavennorm van 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp) – het probleem. Die discussie zijn we ondertussen voorbij. We zullen 3 tot 3,5 procent van het bbp moeten vrijmaken om op eigen benen te kunnen staan.”

Spreekt men in dat geval van een eengemaakt Europees leger?

MARC THYS. “Er zijn altijd coalities geweest waarin de EU-landen samen optraden. Veel mensen denken daarbij aan een Pentagon zoals in de Verenigde Staten, met één baas. In de Europese Unie moet je wel rekening houden met de nationale soevereiniteit. Maar voor een operatie zoals in Oekraïne kun je een gezamenlijk commando creëren, maar dat is geen eengemaakt leger. Als we over een Europees leger spreken, is het hoe dan ook geen EU-leger, want Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk zijn daarin als niet-lidstaten onmisbaar.”

Wordt er al veel samengewerkt tussen Europese legers?

THYS. “Jazeker, maar dat is geen samenwerking van alle 27 landen bijvoorbeeld. België is daarin trouwens een voorloper, dankzij de samenwerking met de Nederlandse marine. Voor een deel van de landmacht is er een strategisch partnerschap met Frankrijk. Andere voorbeelden zijn de Baltische staten en de Scandinavische landen. Je genereert daar efficiëntiewinsten mee, omdat twee legers kiezen voor hetzelfde materiaal dat in dezelfde configuratie blijft. Neem de NH90-helikopter: dat is er één in naam, maar we hebben daar twintig versies van.”

Vorige week kondigde minister van Defensie Theo Francken (N-VA) dat België extra F-35-gevechtsvliegtuigen zal aankopen. Omdat ook Nederland zijn F-35 vloot onlangs heeft uitgebreid?

THYS. “Dat was een vraag van de NAVO. Het gaat hier over het NATO Defence Planning Process, de vertaling van de politieke richtlijn van alle regeringen in concrete militaire capaciteit per land. Onder meer de omvang van het bbp bepaalt de rol die elk land moet spelen. Voor België betekent dat geen 34 maar 45 gevechtsvliegtuigen. Een ander voorbeeld: België moet een gemechaniseerde brigade met zware rupsvoertuigen hebben. Er wordt aan gewerkt.”

Betekent dat ook : koop meer Europees?

THYS. “De richtlijn is dat binnen enkele jaren 60 procent van de militaire aankopen van Europese makelij moet zijn. Trouwens, de Verenigde Staten kopen ook Amerikaans, Rusland Russisch. Dat is op zich niet fout. Anderzijds zijn we verplicht de Verenigde Staten binnen de NAVO te houden. Zij hebben de capaciteit voor bepaalde operationele opdrachten zoals verkenning.”

Het is nog toekomstmuziek, maar kunnen de EU-landen voldoende soldaten sturen om een vredesakkoord te handhaven in Oekraïne? Is dat geen gigantische logistieke opdracht, en dat langs een grens van ongeveer 1.000 kilometer?

THYS. “Voor alle duidelijkheid: dit is geen operatie van blauwhelmen. De EU-landen zouden in de praktijk de Oekraïense strijdkrachten versterken en ervoor zorgen dat de frontlijn blijft waar ze is. Een beetje zoals de situatie in Korea. Voor de EU-landen en de NAVO in het algemeen gaat het niet alleen over die contactlijn van 800 kilometer, maar ook over de bescherming van het NAVO-grondgebied en de andere grenzen met Rusland. Daar heb je ook materiaal en militairen voor nodig. We betalen de prijs voor de jarenlange non-investeringen in defensie.”

Kan u concreet zijn?

THYS. “Ik geef in mijn boek cijfers: de personeelsvermindering bij de Europese defensie sinds 1989 bedraagt gemiddeld 40 procent, in België is dat 75 procent. Belgische soldaten zijn momenteel aanwezig in Roemenië en tegelijk moeten we er die contactlijn bij nemen. Het is dus een enorme uitdaging. De Amerikanen noemen dit een Europees probleem en ze hebben gelijk. We kunnen nog Amerikaanse steun krijgen op het gebied van communicatie, maar op de grond moeten de Europeanen het zelf doen. De extra mensen zal je moeten opleiden. Dat gebeurt niet van vandaag op morgen. In 1999 zijn we Kosovo binnengegaan met 60.000 militairen, voor een gebied van 100 kilometer op 100, een Belgische provincie eigenlijk. Oekraïne is veel groter en je kunt daar niet halfslachtig naartoe gaan zoals naar sommige VN-operaties. Er zullen minstens 100.000 mensen nodig zijn. En als je dat lang wilt volhouden, moet je kunnen roteren met die militairen. Doe die 100.000 manschappen dan maar maal vier.”

Lees ook: