Wat België kan leren van een autoritaire staat als Singapore

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is onder de indruk van de manier waarop Singapore de uitbraak van het coronavirus covid-19 heeft aangepakt. De stadstaat is weliswaar een schiereiland en wordt met ijzeren hand geregeerd. Toch kunnen de westerse democratieën lessen trekken uit de Singaporese strategie om het virus in de kiem te smoren, vinden Belgische expats in Singapore.

De meeste Belgen kennen Singapore als een politiestaat waar de doodstraf staat op drugsdelicten en mensen boetes van duizenden euro’s riskeren als ze kauwgom of sigarettenpeuken op de straat gooien. Bedrijven kennen het schiereiland ook als een internationale hub van waaruit ze gemakkelijk lijntjes kunnen uitwerpen naar landen als China, Thailand, Indonesië en de Filipijnen. Trends sprak met een vermogensbeheerder, een dokter, een Belgische CEO voor Azië van een westers industrieel bedrijf, een advocaat, twee ondernemers en een handelsattaché die in Singapore actief zijn. Al deze Belgische expats zijn, net zoals de WHO, onder de indruk van de bestrijding van het coronavirus door Singapore.

Het land telt, ruim twee maanden nadat de eerste besmetting in het land werd vastgesteld, slechts enkele honderden besmettingen, en tot eind vorige week nog geen enkele dode. Nu zijn er dat enkele. Ongeveer de helft van de besmette personen is weer genezen. Toch blijft het hele land hyperalert “Ze denken hier altijd vooruit”, zegt Gino Delaere, die sinds 2013 het uithangbord in Singapore is van de vermogensbeheerder Econopolis. Hij mailt een foto van een bus ontsmettende handgel, die donderdag in zijn bus stak. “Gratis 500 ml per huishouden”, staat erop. “Werkt tegen ziektekiemen zoals coronavirussen” en “Wees voorbereid”.

Amper één week nadat de eerste besmetting werd vastgesteld, stuurde de overheid een gids van 30 pagina’s naar bedrijven met tips en richtlijnen om de continuïteit in de bedrijven te garanderen. Singapore raadt bijvoorbeeld aan in split teams te werken. “Dat betekent mensen met gelijkaardige functies of uit eenzelfde team op te splitsen en zoveel mogelijk op verschillende plaatsen te laten werken, zodat er altijd een back-up is: thuis versus op kantoor of op andere locaties dan normaal”, legt Delaere uit.

Traceren

De Singaporese overheid rust niet op haar lauweren en lanceerde vrijdag een nieuwe app, TraceTogether. De bedoeling is dat zoveel mogelijk mensen op vrijwillige basis zich registreren en meteen doorgeven als ze denken dat ze besmet zijn. De locatiedata worden niet opgeslagen, belooft de overheid, maar wel gebruikt om mogelijke besmettingen via contacten op te sporen.

“De app brengt alle personen in kaart die zich voor een periode van meer dan 30 minuten binnen een afstand van twee meter hebben bevonden van een patiënt”, vertelt Ralph Moreau, technologieattaché voor Flanders Investment & Trade, op post in Singapore. “De app kan mogelijk besmette personen identificeren voor ze het zelf doorhebben, tenminste als hij breed gebruikt wordt. Die mensen kunnen zich dan laten testen of preventief in quarantaine gaan.”

Sinds vorige week ervaart Singapore een nieuwe golf van besmettingen. “De meest recente zijn voornamelijk geïmporteerde gevallen, vooral vanuit Europa, maar ook uit de buurlanden”, weet Ralph Moreau. “Zodra de ernst van de situatie in januari duidelijk was, werd in Singapore uitgebreid getest. Bij ieder covid-19-geval werden de recente contacten en verplaatsingen in kaart gebracht en opgevolgd. Al die mensen werden in thuisquarantaine gezet.”

Isoleren

Sommige elementen in de aanpak van Singapore kunnen of willen we in België niet kopiëren.”Hier hangen overal camera’s om de mensen in de gaten te houden. Dat is ondenkbaar in België, omdat wij een ander rechtssysteem hebben”, zegt Els Van Poucke, advocaat bij Luther Rechtsanwaltsgesellschaft. Toch kunnen we van veel zaken die Singapore vandaag doet, leren voor deze pandemie en voor toekomstige epidemieën.

Els Van Poucke woonde al 5,5 jaar permanent in Singapore, is sinds september in België, maar dacht in april terug te keren. “Dat gaat niet door”, zegt ze. Van Poucke mag nochtans wel terugkeren naar Singapore, omdat ze een vergunning heeft als permanent resident. Singapore laat voorlopig geen toeristen meer toe. Tot voor kort werd de temperatuur gescreend van iedereen die in de luchthaven aankwam. Inwoners en permanent residents die uit het buitenland naar de stadstaat terugkeren, moeten twee weken in hun huis in quarantaine te blijven. “En in Singapore betekent dat ook echt in je huis blijven”, zegt Van Poucke.

Ralph Moreau legt uit hoe de controle op zo’n thuisquarantaine gebeurt. “Een team van volksgezondheid en politie komt je huis controleren om te weten of het geschikt is voor zelfquarantaine. Vervolgens worden foto’s genomen van meubelen of kunstvoorwerpen. Meermaals per dag mag je je daarna aan een videocall verwachten, van dezelfde mensen die je vragen om te poseren voor die specifieke voorwerpen.”

“Wie zich niet aan de quarantaine houdt, wacht een boete van 10.000 Singaporese dollar (zo’n 7000 euro) en/of een gevangenisstraf tot zes maanden. Buitenlanders die zich niet aan de richtlijnen houden, dreigen hun verblijfsvergunning te verliezen. Voor werkgevers die nalatig zijn, dreigen boetes of een verbod op het inhuren van personeel”, vervolgt Ralph Moreau.

“Ik hoorde van een expat die een blokje om wandelde. Hij was te ver van zijn huis. Zijn werklicentie is ingetrokken en hij is het land uitgezet”, weet Tom Pennings van Onsophic, dat met zijn softwareplatform grote bedrijven helpt veranderingen even snel door te voeren als start-ups, en werknemers met een softwareplatform ondersteunt om nieuwe gewoontes aan te leren en kennis te vergaren. “Ook voor het verstrekken van valse of misleidende informatie kan je beboet worden”, voegt Gino Delaere eraan toe.

Burgerzin

De autoritaire overheid is één kant van het verhaal, de verhoogde burgerzin is een andere kant. “In Azië heerst een andere cultuur dan in Europa. Het algemene belang wordt in Singapore en in heel Azië vaker boven het eigenbelang geplaatst dan in België. De mensen in Azië hebben gewoon ook meer discipline”, vindt Els Van Poucke. “Ja, er is controle van de overheid. Ja, ook als corona niet rondwaart. Dat is de prijs die de mensen betalen voor hun veiligheid, maar ik heb niet het gevoel dat de mensen in Singapore dat erg vinden. Zeker nu niet.”

Andere expats treden haar bij. “In Azië is er een top-downcultuur. Als de politieke of een bedrijfsleider iets beslist, dan luisteren de mensen”, zegt Tom Pennings. “In Singapore zullen geen feestjes gehouden worden op de avond dat cafés en restaurants de deuren moeten sluiten.” Het is zoals de vraag van de kip of het ei: wat was er eerst? Is er meer burgerzin in Aziatische landen omdat de overheid streng controleert en delinquentie bestraft, of is er gewoon meer burgerzin waardoor Aziaten hun overheid beter gehoorzamen?

Els Van Poucke: “Ik ben nu in België en mijn poetshulp mag niet meer komen. Ik snap dat volkomen, maar in Singapore kan iedereen die gezond is aan de slag blijven. De maatschappijen zijn in veel opzichten ook niet te vergelijken. De meeste huishoudens in Singapore hebben een inwonende hulp uit de Filipijnen en je kunt er nagenoeg alles aan huis laten leveren. Niet enkel nu, maar altijd. Om maar te zeggen dat het gewoon niet mogelijk is in België om niet meer uit je huis te komen. Ik moet straks ook nog naar de winkel om eten te halen.”

Communiceren

De Singaporese overheid is ook mee met alle moderne communicatiemiddelen en communiceert via Whatsapp, Instagram en andere kanalen op een heldere en transparante manier. Alle mensen die we hoorden, vinden dat de overheid in Singapore het evenwicht heeft gevonden tussen geruststellen maar niet minimaliseren. Alle inwoners weten dat een uitbraak van het virus om de hoek loert, maar de overheid doet er alles aan om de verspreiding onder controle te houden. Dat helpt ook om de paniek en het hamstergedrag binnen de perken te houden. “Ik heb mij ingeschreven op de Whatsapp-berichten van de overheid en ik krijg elke dag meldingen over het aantal nieuwe lokale en geïmporteerde besmettingen, over alle nieuwe maatregelen, enzovoort”, legt Gino Delaere uit. De overheid pusht ook berichten zoals ‘blijf kalm en zorg voor mekaar’ op de sociale media.

Die communicatiemiddelen worden niet alleen vandaag ingezet, maar ook in normale tijden. “Als je in de metro ziet dat er iets fout loopt, dan neem je een foto en stuur je die via Whatsapp naar het nummer dat overal op de metrostellen te vinden is. Het probleem wordt meteen opgelost. Alle inwoners van Singapore zijn op die manier ook een soort van politieagenten, die snel melden als er iets misloopt”, zegt Tom Pennings die momenteel ‘vast’ zit in Europa, omdat hij voor de feestdagen naar huis terugkeerde.

Voorbereiden

Singapore was beter voorbereid op het coronavirus, door wat het eerder heeft meegemaakt met het SARS-virus en met de Mexicaanse griep H1N1. “Vergeet ook niet dat Singapore nog altijd vecht tegen dengue fever of knokkelkoorts, een virus dat dodelijk kan zijn en dat overgedragen wordt door muggen. Dat zijn tropische toestanden die wij in België niet kennen. Regelmatig wordt een park afgesloten en een rood alarm aangekondigd. Vervolgens gaan controleurs van de overheid op pad. Je moet die in je huis laten. Ze zoeken of je ergens een stilstaand plasje water hebt staan waar de muggen in kunnen broeden. Je tuin en de omgeving rond je huis worden besproeid. Je krijgt tips en eventueel een boete als je je niet aan de regels houdt”, voegt Els Van Poucke toe.

“De ervaring is niet de belangrijkste factor”, vindt Tom Pennings. “De overheid in Singapore weet alles en beslist alles. Er is een groot verschil met het beslissingsproces in België, waar er ook naar het buitenland werd gekeken. Singapore hakt meteen knopen door. Er is minder gelobby vanuit verschillende hoeken van de samenleving. Toegegeven: je zit natuurlijk met een beperkte bevolking op een schiereiland. Dat helpt. Anderzijds is Singapore erg afhankelijk van andere landen. Het voert zeer veel producten in, maar is zich erg bewust van de risico’s van die afhankelijkheid. In het najaar was er een besmetting van het water dat meestal vanuit Maleisië wordt geïmporteerd. Binnen enkele uren had de overheid geregeld dat we ander water kregen.” Pennings heeft het ook over de slagkracht en de financiële kracht van de stadstaat, waardoor Singapore erin slaagt deze crisis te beheersen.

Ontsmetten

“Het is hier tot nu redelijk business as usual geweest”, zegt Pieter-Jan de Kroon, managing partner van MediaDonuts, dat merken helpt online te groeien. “Wij zijn met een team van vijf mensen in Singapore en we hebben iedereen de mogelijkheid gegeven van thuis uit te werken, maar vier van de vijf zijn tot en met vorige week naar kantoor blijven komen. Aan de ingang van ons kantoorgebouw staat een grote machine die automatisch onze temperatuur opneemt. Wie verhoging heeft, mag niet binnen. Die installaties zijn in een week tijd in alle grote kantoorgebouwen geplaatst. Er vonden tot en met vorige week nog persoonlijke vergaderingen plaats met lokale mensen. Donderdag hadden we nog een meeting met acht mensen. We hebben geen handen geschud en afstand gehouden. Dit weekend is er een nog sterker signaal van de overheid gekomen om thuis te werken, maar nog altijd geen verplichting. Waardoor wij nu ook iedereen verplichten om thuis te werken en meetings hebben omgezet naar conference calls.”

Gino Delaere laat weten dat bedrijfsbezoeken en internationale reizen niet kunnen, “maar de bedrijven doen er wel alles aan om zoveel mogelijk de communicatielijnen met investeerders open te houden”. “Het aantal conference calls, is geëxplodeerd. Wij hebben ons intern ook aangepast in al onze kantoren, niet enkel in Singapore, en sturen elke dag een soort dagboek via e-mail naar onze klanten. In dit soort omstandigheden moet je heel dicht bij de klant staan. Ook de meeste beursgenoteerde bedrijven in Azië voelen dat heel goed aan.”

“De scholen zijn hier altijd open geweest. Aan de schoolpoort wordt de lichaamstemperatuur van de kinderen gescand. Niemand stuurt zijn kind ziek naar school. Als een kind ziek valt, wordt het meteen uit de klas gehaald en apart gezet en worden de ouders verwittigd”, zegt ook het Belgische koppel dat anoniem wil blijven (zie kader). “Maar de leerkrachten hebben de kinderen wel voorbereid op onderwijs via internet. Mijn kinderen weten perfect hoe ze van thuis de lessen kunnen volgen en wat er van hen verwacht wordt als de scholen de deuren moeten sluiten.”

Els Van Poucke beaamt dat er ook bij haar advocatenkantoor nog altijd mensen op kantoor aan de slag waren vorige week. “‘s Ochtends bij het binnenkomen en na de lunch wordt de temperatuur van alle medewerkers gemeten. Elk uur worden alle telefoons, deurklinken en oppervlakten in het kantoor gepoetst en ontsmet.”

De taxi’s en het openbaar vervoer blijven ook gewoon rijden. “De taxi’s worden tussen de ritten door verlucht. De taxichauffeurs ontsmetten de klinken vaak. Omdat ze weten dat ze zo in business kunnen blijven”, stelt Gino Delaere. “Ook de treinen en de bussen worden vaker gepoetst en ontsmet.”

Economische crisis

Pieter-Jan de Kroon voegt eraan toe dat bedrijven niet meer adverteren en dat zijn bedrijf dat ook zal voelen. “Dit kwartaal is nog goed, maar heel veel bedrijven in Singapore zijn afhankelijk van wat er buiten Singapore gebeurt. De Filipijnen zijn in een complete lockdown. Alles is daar stilgevallen. Vietnam heeft ook fantastische inspanningen gedaan om de ziekte in te dammen, maar die economie ligt volledig op haar gat. In Thailand en Indonesië zijn er amper maatregelen genomen en vanuit die landen merken wij weinig economische impact, maar dat gaat nog komen. Bijna alle adverteerders hebben hun budgetten geannuleerd. Op zich is dit een goed moment om online te adverteren, want het internetgebruik is enorm gestegen en bedrijven die nog geld hebben om te adverteren kunnen zich nu onderscheiden. Alleen ligt het heel gevoelig om rond dit onderwerp te adverteren.”

“Vanuit mijn eigen situatie, als vertegenwoordiger van Flanders Investment & Trade, en mijn contacten met onze Vlaamse bedrijven en expats hier ter plaatse, is de impact op de dagelijkse werkdag zeer voelbaar”, beaamt Ralph Moreau. “We zien de impact die de sluiting van bepaalde gebieden in China heeft op de regionale en globale economie. Singapore, als regionale hub, is zowat de barometer voor de Chinese economie. De impact was dan ook dadelijk voelbaar.”

Ralph Moreau gaat verder: “Voor een heel beperkt aantal bedrijven, is dit een businesskans, afhankelijk van de sector waar ze inzitten. Maar voor het merendeel van de economische sectoren is deze crisis vrij dramatisch en zeer voelbaar. Door de onzekerheid worden bestellingen en betalingen uitgesteld, en de controle van de cashflow lijkt het voornaamste doel. Tewerkstelling is een bijkomend pijnpunt. Enerzijds hebben sommige bedrijven momenteel een teveel aan werkkrachten. Anderzijds zijn de grenzen dicht voor de vele gastarbeiders waar de Singaporese economie van afhankelijk is.”

Singapore is ook zeer afhankelijk van de toeristenstromen, die bijna volledig zijn weggevallen. De overheid heeft verregaande economische stimuli aangekondigd om de schok te helpen opvangen. “Singapore heeft grote reserves en zal de storm ongetwijfeld doorstaan, maar met de nodige kleerscheuren door zijn afhankelijkheid van de regionale economische groeimotoren en afzetmarkten”, denkt Ralph Moreau. “De grote vraag is hoe lang een economisch herstel op zich laat wachten, en hoeveel golven van nieuwe besmettingen we nog moeten ondergaan, tot we in een ‘nieuw normaal’-situatie komen.”

Gino Delaere wil graag op een positieve noot eindigen. “Hoewel economisch de vallende dominostenen de wereld rondgaan, gaat er ook al een tip van de sluier omhoog over hoe het postcoronatijdperk er kan uitzien. We leren in sneltreintempo nieuwe technologie te omarmen, zoals videoconferencing, e-commerce, e-learning en e-gaming. Daar zal ongetwijfeld blijvend meer gebruik van gemaakt worden en daar spinnen bepaalde bedrijven ook garen bij.”