Wanneer worden de ware helden gehuldigd?

De zwartgeblakerde ruïnes na de brand in de Grenfelltoren, behoren tot de meest aangrijpende beelden die Marc Buelens ooit gezien heeft. Hij vraagt zich af wanneer de ware helden eens gehuldigd worden die dergelijke drama’s dag in dag uit vermijden.

Als ik vier kilometer wandel, bereik ik wat overblijft van Grenfell Tower. Sorry voor de woordkeuze, maar ik werd ijskoud van het bezoek aan de omgeving. De zwartgeblakerde ruïnes die van ver te zien zijn, de politiekordons en overal posters met oproepen tot nieuws over vermisten. De beelden behoren tot de meest aangrijpende van wat ik ooit in mijn leven heb gezien.

De blik is uiteraard ook gericht op de helden. De brandweerman die vertelde hoe hij pas besefte wat hij op het punt stond te doen toen hij zijn naam en zijn korps op zijn helm moest schrijven. Voor het geval men zijn lijk zou vinden. Adele die water uitdeelt en Jamie Oliver die de slachtoffers in zijn restaurant uitnodigt.

Politieke afrekening

En de politieke afrekening begint. De anti-May-kranten plaatsen twee foto’s naast elkaar: eentje met Labour-leider Jeremy Corbyn, warm-empathisch, en eentje met premier Theresa May, houterig en op een afstand. Of nog vernietigender voor de premier: een foto van koningin Elisabeth, die vol begrip luistert naast een foto van ‘The Maybot’, die afstandelijk-kritisch toekijkt. De anti-Corbyn-krant met als kop: hulpverlening wordt gekaapt door linkse extremisten. Britse kranten hebben al lang niet meer als eerste doel te informeren.

Op zulke momenten komt mijn managementreflex naar boven. Informatie centraliseren om die betrouwbaar decentraal ter beschikking te kunnen stellen en maximaal actie te decentraliseren. Een eenvoudig principe. Onmiddellijk moet de overheid beslissen welk niveau alle informatie zal centraliseren. Een dwaze uitspraak als “Wij zullen de oorzaak van deze ramp tot op het bot uitspitten” is beledigend voor alle partijen. Wat zou het alternatief zijn? “We zullen even aan een paar getuigen vragen wat er is gebeurd en dan het zaakje zo snel mogelijk vergeten” of “Een beginneling zal dit even onderzoeken en als hij op partijpolitieke belangen stuit, zullen we hem vragen te stoppen”?

Schuldig verzuim

Deze ramp is zo omvattend, zo aangrijpend en hij was zo vermijdbaar dat de nationale overheid zeer snel moet beslissen hoe ze de informatie zal centraliseren. Indien de overheid geen draaiboek klaar heeft voor een centrale database met informatie, vragen, geruchten, klachten, dan is er sprake van schuldig verzuim. Voor alle duidelijkheid: zo’n database voeden en raadplegen is een decentrale actie. Tegelijkertijd dus moet het schema klaarliggen voor een zinvolle decentralisatie. Waar kan die database worden gevoed? Waar kan ze worden geraadpleegd? Hoe worden lokale vrijwilligers ingeschakeld? Hoe worden de tientallen spontane hulpacties aangemoedigd én gecoördineerd? Demotiveer die decentrale acties niet, maar zorg er als overheid voor dat je ook daarvoor een draaiboek klaar hebt liggen. Welke manifeste behoeften zien al die vrijwilligers over het hoofd? Wat met de overvloed aan nutteloze giften? Schakel businessschools in, gepensioneerde consultants en managers om een masterplan op te stellen voor centralisatie én decentralisatie. Ga te rade bij het Rode Kruis en Artsen zonder Grenzen. Geen enkel gevechtsplan overleeft contact met de vijand, dat is juist, maar beter een flexibel plan dan geen plan. Het zóú kunnen dat een dergelijk plan bestond in Londen, maar dan omvat het zeker niet een basisschema voor een zichtbare aanpak van de hulpverlening en communicatie voor de premier.

Ware helden

De helden van de dag waren, zoals gezegd, brandweerlui, gewone mensen, vedetten. De burgemeester van Londen, Sadiq Khan, stelde echter terecht dat dit een perfect vermijdbaar drama was. Daar ligt mijn stil verdriet. Wanneer worden de ware helden gehuldigd die dergelijke drama’s dag in dag uit vermijden? Preventieadviseurs, veiligheidsexperts, kwaliteitsdeskundigen. Ik weet het, het zijn de vaak introverte, stille werkers, ze worden vaak uitgescholden voor bureaucraten of mierenneukers. Maar ze redden wel duizenden mensenlevens per jaar. In de luchtvaartindustrie aanvaarden we dat men streeft naar zero defects. Overal in Londen kan je bij de restaurants de hygiënescore op de gevel lezen. De meeste halen een vijf. Als ik een drie zie, aarzel ik even, want ik neem liever geen risico’s. De inspecteurs worden waarschijnlijk de huid vol gescholden, zij brengen banen in gevaar. Maar stel je eens even voor dat de overheid de brandveiligheid van elk gebouw zo’n score geeft. Meten is weten, nietwaar. Hoelang zou het dan duren eer brandpreventie wél op de agenda van lokale besturen staat?