Wallonië mikt op de maan: ruimtevaart is een strategische groeisector

Ruimtevaart genereert 10.000 banen in België, vooral in het zuiden van het land. In die sector van de toekomst valt steeds meer goed nieuws te rapen. Zo plant het Belgische Sonaca de bouw van een fabriek in de ruimte.

De eerste man op de maan was Kuifje. De striptekenaar Hergé anticipeerde met zijn album Raket naar de maan in 1953 al op de Amerikaanse missie van 21 juli 1969. Sindsdien is de rood-witte raket uit de strip een van de symbolen van België.

Federaal staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid Thomas Dermine (PS) wil van die fictie realiteit maken als onderdeel van het federale herstelplan en met het oog op de tweehonderdste verjaardag van België in 2030. Bij de kandidaten voor een toekomstige maanmissie van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA zit ook een Belg. Raphaël Liégeois uit Namen zou in 2030 de eerste landgenoot kunnen zijn die een voet op de maan zet.

Achter dat alles schuilt het Belgische ruimtevaartbeleid. “Het is een droom, maar wel een met een aanzienlijk economisch potentieel”, stelt Thomas Dermine. “Het is een prioriteit voor Wallonië, geworteld in een goed gevestigd ecosysteem”, voegt Waals minister van Economie Willy Borsus (MR) eraan toe. “Voor ons is het een belangrijke groeimotor en een onderdeel van onze diversificatiestrategie”, stelt Yves Delatte, de CEO van het Waalse ruimtevaartbedrijf Sonaca.

Een belangrijke return on investment

Op 23 en 24 januari kwam een groot aantal spelers uit de ruimtevaartwereld in Brussel bijeen voor de zestiende Europese Ruimtevaartconferentie, georganiseerd als onderdeel van het Belgische voorzitterschap van de Europese Unie. Josef Aschbacher, de directeur van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA, en Thierry Breton, Europees commissaris voor de Interne Markt, benadrukten dat de ruimte een van de sleutels is tot onze toekomst, of het nu gaat om de klimaatuitdaging, de Europese defensie of onze economische toekomst.

In de marge van de conferentie ondertekende België de Artemis-akkoorden met NASA en de Verenigde Staten, om de droom van een Belgische astronaut op de maan te verankeren. “Het is een noodzakelijke voorwaarde, maar niet genoeg om dat doel te bereiken”, benadrukt staatssecretaris Dermine. “Maar het is belangrijk en het helpt om wetenschap bij jongeren te promoten. De ruimtevaart creëert buitengewoon veel banen.”

België levert de op vier na grootste bijdrage aan de ESA, als grootste van de kleintjes, en dat heeft een aanzienlijke impact. “Elke Belgische inwoner betaalt 25 tot 30 euro voor het ruimtevaartprogramma, tegenover een Europees gemiddelde van 12 euro”, legt Thomas Dermine uit. “Dat is aanzienlijk minder dan de Amerikanen en de Chinezen, die tussen 100 en 150 euro per inwoner betalen. Investeren in de ruimte is een pragmatische keuze, zeker in de context van de ESA. Elke euro die we uitgeven, komt terug in de vorm van contracten. Onafhankelijke economische analyses hebben aangetoond dat het volume van de gegenereerde business een factor 3 is.”

7.500 banen in Wallonië

De ruimtevaarteconomie genereert meer dan 10.000 banen in België, waarvan 7.500 in Wallonië. “Dat zijn directe en indirecte banen”, stelt Willy Borsus. “Wallonië telt een veertigtal grote spelers in de ruimtevaartsector, zowel bedrijven als onderzoekscentra. Die vertegenwoordigen 2.000 directe banen en 300 miljoen euro omzet. Het is een snelgroeiende sector, die een prioriteit is voor Wallonië.”

“Als onderdeel van het Waalse herstelplan zijn onze prioriteiten aardobservatie en draagraketten, en dan vooral de duurzaamheid van draagraketten”, voegt Willy Borsus eraan toe. Dankzij New Space en Next Space kunnen belangrijke Waalse spelers als Aerospacelab zich ontwikkelen. Het ruimteonderzoekscentrum van de universiteit van Luik en het Eurospace Centrum in Redu zijn ook belangrijke spelers.

“Dankzij de volgehouden Belgische bijdrage aan het ruimtevaartprogramma hebben we in België een vrij complex ecosysteem kunnen opbouwen”, zegt Thomas Dermine. “We werken zowel aan lanceeronderdelen als aan satellietprogramma’s. Aan de universiteiten werken uitstekende teams aan observaties, zoals bij de Juice-missie naar Jupiter. Dankzij onze bijdrage aan de ESA kunnen we rekenen op competitieve financiering. Ook al gaat het om bescheiden bedragen, de recente aankondigingen van Sonaca en Space Applications Services getuigen van onze troeven in de ruimtevaartsector.”

Een fabriek in de ruimte

Sonaca, een belangrijke speler in de luchtvaartbranche, heeft net twee nieuwigheden gepresenteerd. “Het zijn opwindende projecten die in de lijn liggen van de diversificatiestrategie die ik bij mijn aantreden heb gelanceerd”, Yves Delatte, die in september 2021 de CEO van de Belgische groep werd. “Er blijkt ook uit dat het Belgische ecosysteem goed werkt. Voor beide projecten werken we nauw samen met Space Application Services. Vaak bestaat de neiging om Walen, Vlamingen en Brusselaars tegen elkaar op te zetten, terwijl op het internationale niveau samenwerking net onze kracht is.”

Het eerste project is commercieel en heeft niets met de overheid te maken, zegt Yves Delatte: “Het gaat om een knikarmproject voor het maanruimtestation. Die moet over het station kunnen kruipen, om reparaties uit te voeren of een satelliet te koppelen.” Sonaca is verantwoordelijk voor de doos waarin het gereedschap wordt opgeborgen en voor de interface die de camera ondersteunt en de kop van de arm stabiliseert. Dat project vertegenwoordigt ongeveer 15 miljoen euro.

Het tweede project is nog spannender: de bouw van een fabriek in de ruimte. “Geef toe, daar krijg je sterretjes van in je ogen”, zegt Delatte. “Rond de aarde draaien duizenden satellieten. Zodra hun batterijen leeg zijn of ze een defect hebben, worden ze nutteloos. De fabriek zou het mogelijk maken ze te repareren. Het doel is ook het afval te beheren, zodat het kan worden samengeperst of teruggestuurd naar de aarde. Het derde en mooiste deel zou een zonne-energiestation in de ruimte zijn. Zonnepanelen zouden daar de stralen zonder filters opvangen, 24 uur per dag. Dat zou honderd tot tweehonderd keer meer energie opwekken dan op aarde. Studies tonen aan dat 1 kilometer zonnepanelen in de ruimte evenveel energie zou opwekken als een kerncentrale, zonder CO2-uitstoot of radioactief afval.”

Belgische ruimtevaartpioniers

“Dit is geen sciencefiction, het gaat echt gebeuren, nog tijdens ons leven”, benadrukt Yves Delatte. Sonaca levert de eerste bijdrage aan de bouw van de fabriek: het logistieke magazijn voor de gereedschappen en de grondstoffen voor de bouw van de fabriek. “Wij nemen de structuur voor onze rekening en Space Applications Services de robotica”, zegt Delatte. “Voor dit project waren enorm veel kandidaten uit heel Europa. We zijn er trots op dat we de beste technische offerte hebben ingediend. In België zijn we vaak te bescheiden. We zijn pioniers: een Belgisch consortium loopt voorop in de nieuwe ruimte-economie!”

Is die nieuwe ruimte-economie een groeimotor? “Dit project zal onze omzet in 2024 of 2025 niet significant beïnvloeden”, stelt Delatte. “Het maakt wel deel uit van een breder plan. Sonaca is vastbesloten zijn ruimtevaartactiviteiten te herontwikkelen. We hebben bijna veertig jaar ervaring in de sector en een geschiedenis van heel goede producten, maar we hebben nooit een kritische massa bereikt. Ik heb van diversificatie een prioriteit gemaakt, met een focus op ruimtevaart, defensie, systemen en stedelijke luchtmobiliteit. Het pad is uitgestippeld en andere contracten zijn onderweg. Dit opent deuren.”

Voor Willy Borsus past de ontwikkeling van Sonaca perfect in een ruimere ambitie. “Dit illustreert hoe de nieuwe Waalse industrie er zal uitzien”, zegt hij. “Als we het hebben over de noodzaak van herindustrialisatie in Wallonië, hebben we het natuurlijk niet over zware metallurgie, maar over opkomende sectoren en spitstechnologie. Bovendien is de ruimtevaart geen sector die in silo’s werkt: hij ligt heel dicht bij luchtvaart en defensie. Samenwerking is vanzelfsprekend.”

Niet minder dan 10.000 banen telt de ruimtevaartsector in Wallonië. “Dat maakt van ons een wereldcentrum”, voegt Yves Delatte eraan toe. “Wallonië is de drijvende kracht achter de Belgische lucht- en ruimtevaartindustrie. Vóór de crisis genereerden we 200 miljoen euro business in Vlaanderen. De sector is een drijvende kracht die we moeten blijven ontwikkelen en tegelijk koolstofvrij helpen worden. Er wordt veel geïnvesteerd in ruimteonderzoek, maar luchtvaart is net zo belangrijk. We hebben hulp nodig om de duurzame vliegtuigen van morgen te maken. Als we dat niet doen, zullen de Chinezen of de Indiërs het overnemen en doorgaan met het produceren van vervuilende vliegtuigen tegen lagere kosten.”

De sleutel tot onze veiligheid

In een onzekere wereld, bedreigd door klimaatverandering en geopolitieke chaos, wordt de ruimte een toevluchtsoord. “Ondernemerschap in de ruimte is een prioriteit”, benadrukte Europees commissaris Thierry Breton op de ruimtevaartconferentie in Brussel. De EU-ruimtewet, die die nieuwe activiteiten moet reguleren, zal de komende maanden hoog op de Europese agenda staan. “De ruimte is ook de sleutel tot onze veiligheid en defensie”, zei de Franse commissaris.

“Dat is nog een andere reden waarom we meer moeten en zullen investeren in de ruimte”, beaamt Thomas Dermine. “Ook op dat gebied heeft België een belangrijk ecosysteem. Civiele technologie omzetten in militaire technologie in de ruimte is eenvoudiger dan van een jeep een pantservoertuig maken: vooral de informatieprotocollen en de instrumenten veranderen, maar de technologie is in grote lijnen dezelfde.”

“Onze strategie is gericht op luchtvaart, ruimtevaart en defensie. Er is een duidelijke synergie”, bevestigt Yves Delatte. “De grote technologische sprongen voorwaarts komen vaak uit de ruimtevaart en defensie, en hebben tot grote economische spin-offs geleid. Europa is te naïef geweest. Diep van binnen ben ik een pacifist en als ik een toverstafje had, zou ik de hele wereld ontwapenen. Maar we leven in een wereld met oorlogszuchtige landen voor de deur. Als we ons niet kunnen verdedigen, waar zal het dan eindigen? Een Europese defensie-industrie is essentieel.”