Waarom Zweden het coronavirus anders aanpakt

Nederland en het Verenigd Koninkrijk verscherpten hun maatregelen om de verspreiding van het coronavirus in te dijken, maar Zweden blijft zweren bij zo veel mogelijk business as usual.

In Zweden waren er op 26 maart net na de middag volgens de intussen wereldberoemde tracker van de Amerikaanse John Hopkins Universiteit in totaal 2554 bevestigde gevallen van covid-19. Een vergelijking met de Noord-Europese buren leert dat er in Noorwegen 3191 gevallen waren, in Denemarken 1997 en in Finland 915. Die drie landen hebben wel een bevolking die de helft of meer kleiner is dan Zweden, dat net geen 10 miljoen inwoners telt. In België, met een net iets grotere bevolking, waren er op 26 maart 6235 bevestigde gevallen.

Terwijl in Noorwegen, Denemarken, Finland en België strenge maatregelen gelden, grijpt Zweden zo weinig mogelijk in. Evenementen tot 500 mensen mogen er nog, de restaurants zijn open en kinderen gaan naar school. Studenten aan hogescholen en universiteiten studeren wel thuis, omdat zij al zelfstandig zijn.

Voorbereidingen

Die aanpak is een bewuste keuze van het Zweedse Agentschap voor Volksgezondheid, een onafhankelijk overheidsagentschap. Het agentschap geeft informatie en aanbevelingen, en het stippelt in samenspraak met experts de beste aanpak uit om Zweden voor te bereiden op de toename van het aantal besmettingen. Die voorbereidingen bestaan onder meer uit het klaarstomen van de ziekenhuizen voor een toename van het aantal patiënten met covid-19. Het leger helpt bijvoorbeeld met het opzetten van een militair hospitaal, om meer patiënten te kunnen opvangen.

De Zweedse regering, onder leiding van de sociaaldemocraat Stefan Löven, vaart op het kompas van het overheidsagentschap, met steun van de oppositiepartijen. De epidemioloog Anders Tegnell, die bij het Agentschap voor Volksgezondheid werkt, is bij het Zweedse agentschap zowat de lokale tegenhanger van Steven Van Gucht van Sciensano, het Belgisch Instituut voor Gezondheid. Hij is in de media het gezicht van de strijd tegen het coronavirus. Tegnell kiest voor aanbevelingen in plaats van strikte regels.

Die aanpak werkte in België en Nederland niet. In België organiseerden burgers lockdownfeestjes, in Nederland moest de liberale regeringsleider Mark Rutte meteen strenger optreden toen bleek dat de aanbevelingen van de regering niet werden gevolgd. Ook de Britse regering heeft haar soepele benadering van de crisis ingeruild voor meer rigoureuze maatregelen.

Burgerzin

“We krijgen soms de kritiek dat we traag zijn, maar de peilingen geven aan dat het vertrouwen van de mensen in de politiek is gestegen”, zegt Mikael Larsson, foreign investment advisor Scandinavia voor het exportagentschap Flanders Investment & Trade (FIT). “De politici doen volgens hen wat ze moeten doen: ze luisteren naar de experts. Zelfs de oppositiepartijen hebben zich achter die aanpak geschaard.” Op aansturen van zijn Vlaamse werkgever werkt Larsson, die in Stockholm woont, nu zo veel mogelijk thuis, maar sporten doet hij nog altijd. “Ik ga nog altijd voetballen. We kleden ons wel niet meer samen om in de kleedkamer, maar trekken op voorhand onze kleren aan.”

Het is een voorbeeld van het verantwoordelijke gedrag en de burgerzin waar de Zweden trots op zijn, en die bij hen sterker is dan bij hun Noord-Europese buren. “Denen, Noren en Finnen hebben nog meer een hiërarchisch systeem, zoals in de rest van Europa”, zegt de Zweed. “In landen als Denemarken of Finland is er nood aan iemand die een duidelijke beslissing neemt. Wij hebben een veel vlakker hiërarchisch systeem, waarbij we alles samen bespreken. Hier is geen behoefte aan iemand die zich sterk opstelt, wij zijn samen sterk en hebben meer vertrouwen in elkaar.”

Quarantaine

Bij de Belgen in Zweden is dat vertrouwen minder groot, zegt Jurgen Raedts. Hij woont in Ludvika, een dorp op tweeënhalf uur rijden van Stockholm, en heeft er de ambachtelijke bakkerij Brödladan. “Net als veel Belgen en Nederlanders, zeker zij die hier nog niet zo lang wonen, heb ik mezelf in quarantaine gezet. Ik heb mijn bakkerij gesloten, maar mensen kunnen wel nog hun bestellingen afhalen. Ik heb een heel raar gevoel. Ik zie nog mensen gaan skiën of naar hun buitenverblijf gaan. De in Zweden populaire lunchbuffetten mogen niet meer, maar je kunt wel gewoon op restaurant gaan, als je genoeg afstand houdt.”

Jurgen Raedts bevestigt wat Mikael Larsson zegt over het vertrouwen in de eigen verantwoordelijkheid en het uitgestippelde beleid. “Ik hoor weinig tegenstemmen”, zegt de ondernemer. “Veel mensen denken nog dat de crisis over een of twee weken achter de rug zal zijn.”

Naast de Zweedse overlegcultuur waarin iedereen gelijk is voor de wet, ziet Raedts nog een verklaring: “Zweden heeft weinig crisissituaties gekend. Het was bijvoorbeeld neutraal in de Tweede Wereldoorlog. De Zweden denken dat ze ook deze crisis kunnen uitzitten. Maar ik mag hen zeker niets verwijten. Niemand kan op dit moment zeggen wat de juiste aanpak is, maar zelf zou ik kiezen voor meer voorzichtigheid.”