De Vlaamse regering is op zoek naar 2 miljard euro om de begroting in 2027 in evenwicht te krijgen. Of dat lukt, is door interne spanningen onzeker. “Een evenwicht is onhaalbaar zolang tegenover de uitgaven te weinig besparingen staan. Door te snijden in de miljardensubsidies kan Vlaanderen nochtans snel een begrotingsevenwicht en zelfs een overschot boeken”, zegt professor overheidsfinanciën Herman Matthijs.
De Vlaamse regering is gestart met de begrotingsopmaak voor 2026. Een akkoord wordt verwacht tegen eind deze maand, wanneer Vlaams minister-president Matthias Diependaele (N-VA) zijn Septemberverklaring voorleest in het Vlaams Parlement. Het Vlaamse budget staat er niet zo goed voor. De lagere economische groei heeft een negatieve impact op de inkomsten. De opbrengst van de gewestbelastingen daalt de komende jaren met 126 miljoen euro. Er zijn 169 miljoen euro minder ontvangsten uit de financieringswet die de geldstromen tussen de federale overheid en de deelstaten regelt. “Vrijwel driekwart van de Vlaamse ontvangsten is nog altijd gerelateerd aan dotaties van de federale overheid. Je kunt nooit goed inschatten of die zullen stijgen of dalen, laat staan met hoeveel”, zegt professor overheidsfinanciën Herman Matthijs (VUB, Universiteit Gent). “Daar zitten halfjaarlijkse fluctuaties in. Om enige zekerheid te hebben kun je eigenlijk enkel werken via gewestelijke belastingen, zoals de registratierechten en de erfenisbelasting.”
Aan de uitgavenkant is het tijdelijke behoud van de jobbonus een tegenvaller. Door die belastingverlaging voor werknemers met een laag loon te schrappen na 2025, hoopte de Vlaamse regering vanaf 2026 te kunnen besparen. Ze rekende daarvoor op de federale verhoging van de belastingvrije som en de uitbreiding van de federale werkbonus. Maar die hervorming komt pas op kruissnelheid in 2029. Daarom besliste de Vlaamse regering de jobbonus voorlopig te behouden. De Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) gaat ervan uit dat de jobbonus wegvalt na 2027. Dat betekent 242 miljoen euro extra uitgaven in 2026 van en 236 miljoen in 2027. Gevolg: de regering moet op zoek naar 2 miljard. Dat is niet weinig op een budget van 60 miljard.
De minister-president en minister van Begroting Ben Weyts (N-VA) houden vast aan een begrotingsgevenwicht in 2027. Volgens het rapport van de SERV bedraagt het geraamde tekort op de begroting dit jaar 3,52 miljard euro, zonder de uitgaven voor Oosterweel en Vlaamse Veerkracht. Kijken we naar de volgende begrotingsjaren, dan evolueert het tekort bij ongewijzigd beleid naar 2 miljard in 2026. In 2027 daalt het tot 753 miljoen euro, om in 2029 op te lopen tot 1,65 miljard. “Een begrotingsevenwicht is op dit ogenblik helemaal niet in zicht”, stelt SERV-voorzitter Stijn Gryp. “Het consumentenvertrouwen en het vertrouwen van ondernemingen verzwakken, investeringen worden uitgesteld en de ontvangsten van de overheid zullen trager groeien. Ondanks die moeilijkheden moet de Vlaamse regering er alles aan doen om voldoende beleidsruimte te garanderen.”
Mes in de subsidies
De vraag is of in de Vlaamse regering daarover een consensus kan worden gevonden. De relatie tussen N-VA enerzijds en Vooruit en cd&v anderzijds is verslechterd. De Vlaams-nationalisten denken klassiek aan besparingen om de begroting richting een evenwicht te stuwen, terwijl Vooruit een verlaging van de erfbelasting wil bijsturen. Die brengt direct 200 miljoen euro op. “Een evenwicht is onhaalbaar zolang tegenover de uitgaven te weinig besparingen staan”, weet Herman Matthijs. “Door te snijden in de miljardensubsidies kan Vlaanderen nochtans snel een begrotingsevenwicht en zelfs een overschot boeken. Een aantal ervan hebben sociaaleconomisch geen relevantie en dragen niet bij tot welvaart. Nu het subsidieregister bestaat, kun je erin snijden. Ik denk je zo snel aan 4 miljard euro besparingen komt.” Vlaanderen geeft per jaar 18 miljard euro aan subsidies uit. Die stijgen met gemiddeld 3,34 procent, sneller dan de inflatie. 7,68 miljard euro gaat naar de zorgsector. Volgens experts kan dat bedrag omlaag zonder de kwaliteit onder druk te zetten, via het wegwerken van inefficiënties en te hoge administratieve kosten.
‘Als de ratingbureaus straks nog eens over Brussel vliegen, volgt een ratingverlaging en wordt ook Vlaanderen daarin meegesleurd’
Oplopende rentelasten
Dat N-VA blijft hameren op een begroting in evenwicht, komt niet alleen doordat dat een belangrijke politieke trofee is voor Matthias Diependaele. Hij wil zo vermijden dat de Vlaamse schuld te veel oploopt en niet meer onder controle is. De Vlaamse geconsolideerde schuld groeit in 2025 aan tot 84,6 procent van de lopende ontvangsten, ver boven de schuldnorm van 65 procent. De belangrijkste oorzaken zijn niet alleen het begrotingstekort, maar ook de participatie van PMV in Brussels Airport Company (2,78 miljard euro) en de netto-financiering van de socialewoningbouw (2,23 miljard euro).
De SERV ziet de geconsolideerde schuld stijgen tot 70,21 miljard euro in 2029, of 105,1 procent van de ontvangsten. Gevolg: de rentelasten op de schuld bedragen 1 miljard euro en lopen tegen het einde van de legislatuur op tot 1,7 miljard euro. Dat geld kan dan niet worden gebruikt om klassiek beleid te voeren. Matthijs: “Die lasten zullen bovendien stijgen als Vlaanderen een hogere rente op zijn schuld moet afdragen. Als de ratingbureaus straks nog eens over Brussel vliegen, waar de schuld piekt en de uitgaven maar liefst 18 procent van het budget bedragen, volgt een ratingverlaging en wordt ook Vlaanderen daarin meegesleurd. Op die manier stijgen ook de leningskosten voor de deelregeringen.”
