‘Voldoening maar nog geen onderscheiding voor regering-Jambon’

Het aantal bladzijden van het regeerakkoord is omgekeerd evenredig met het onderliggende vertrouwen, zegt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes.

De Vlaamse regering-Jambon wordt de flinkere broer van de regering-Bourgeois. Verbazen mag dat uiteraard niet. Want het is dezelfde Zweedse coalitie die, zodra de verkiezingsnederlaag verteerd was, een vuistdik regeerakkoord geschreven heeft. Het aantal bladzijden is omgekeerd evenredig met het onderliggende vertrouwen. De onderhandelde punten en komma’s zullen onder druk van een pover economisch klimaat echter snel irrelevant worden. Jan Jambon moet als de bliksem een hechte regeringsploeg smeden.

Investeren is het zeer verdedigbare codewoord van de nieuwe regering. Jambon wil investeren in werkgelegenheid, in infrastructuur, in kortere wachtlijsten, in armoedebestrijding, in openbaar vervoer, in onderwijs, in onderzoek en ontwikkeling, in 5G, in fietspaden en in god mag weten welke noden de volgende jaren geld vragen. Je kunt daar a priori niet tegen zijn. De jobkorting, die nu jobbonus heet, is een must om werken financieel aantrekkelijker te maken en de werkgelegenheidsgraad op te trekken tot 80 procent. De focus op de laagste lonen is de juiste, want daar wordt het verschil gemaakt.

Investeren in een begrotingsevenwicht staat helaas niet op het lijstje van de regering-Jambon. “We houden het budgettair tekort zo klein mogelijk, en streven naar een begroting in evenwicht in 2021”, staat in het regeerakkoord. Dat is weinig dwingend, om het zacht uit te drukken. Van een begrotingsevenwicht komt in deze legislatuur mogelijk niets in huis, of de economie moet de volgende jaren een verrassende groeispurt maken. Hoop doet leven, maar vult de staatskas niet. Op basis van het regeerakkoord verdient de regering-Jambon voldoening, maar nog geen onderscheiding.

Investeren op een ogenblik dat de rentevoeten historisch laag zijn, het lijkt logisch en zelfs wenselijk. Maar op het ogenblik dat Jan Jambon uitleg gaf bij het regeerakkoord, publiceerde de Nationale Bank een studie met als titel ‘Hoe risicovol zijn hoge overheidsschulden in een context van lage rentevoeten?’. Om meteen ook het antwoord te geven: ‘Best risicovol want de rentevoeten blijven niet eeuwig laag. Het verminderen van de overheidsschuld moet het hoofddoel blijven van het begrotingsbeleid. Door de hoge schuldgraad blijft België kwetsbaar voor een rentestijging die op langere termijn mag verwacht worden.’ De overheidsinvesteringen uit de begroting zwieren is ook geen oplossing. De overheid fopt er enkel zichzelf mee. Vergeet ook niet dat de overheid in de begroting geen rekening houdt met de afschrijvingskosten van investeringen en dus de kluit zo een tweede keer belazert.

De aanbeveling van de Nationale Bank is gericht aan de federale overheid, maar ook de Vlaamse regering kan er lering uit trekken. Ook Vlaanderen werkt nodeloos aan een schuldenputje. Als het federale niveau helemaal kapseist onder druk van de vergrijzing, dan heeft dit ook grote budgettaire gevolgen voor het Vlaamse niveau. Hoe groter het federale tekort, hoe hoger het overschot in de deelstaten zijn, toch als dit land ooit een begroting wil afleveren die structureel in evenwicht is. De Vlaamse regering moet misschien geen buffers aanleggen, want dat zou haar beleidsruimte te veel beknotten, maar putten graven is ook geen goed idee. De pijnlijke realiteit is dat een armlastige federale overheid de Vlaamse overheid bijna verplicht tot een begroting in evenwicht. Geen enkele deelstaat voelt zich echter nog voor deze taak geroepen.

Vlaanderen kan ook investeren zonder extra schulden te maken, door te besparen of door de bestemming van de uitgaven te veranderen. Maar ook die pistes bewandelt de regering-Jambon te weinig. Het woord besparen valt amper in het regeerakkoord. Er is de enkel de belofte dat ‘een gezonde, slanke maar krachtige overheid elke euro zal omdraaien’. Het omgekeerde zou natuurlijk spijtig zijn, te meer daar de Vlaamse overheid een welvaartsbuikje gekweekt heeft. Een stevige doorlichting van de uitgaven is nodig, zegt begrotingsexpert Koen Algoed (Vives). “Sommigen budgetten worden toegekend op automatische piloot. En we weten te weinig welke overheidsuitgaven een meerwaarde bieden. De kloof tussen beleid en begroting is groot geworden.”