De economische situatie bij bedrijven in Vlaanderen gaat zienderogen achteruit. Dat zegt de ondernemersorganisatie Voka, op basis van een rondvraag bij 650 Vlaamse ondernemingen. “Alles wijst erop dat er onweer op komst is”, waarschuwt gedelegeerd bestuurder Hans Maertens.
Voka trekt al een tijdje aan de alarmbel over de industrie. Daar lijkt de toestand alleen maar te verergeren. Maar dat is niet de enige sector die getroffen is.
HANS MAERTENS. “De industrie verwacht voor heel 2023 een achteruitgang van de economische activiteit met 6 procent. Maar in de bouwsector bedraagt die zelfs 8 procent. Een kwart van de grote industriële bedrijven doet al een beroep op tijdelijke werkloosheid, een ander kwart overweegt het in de komende maanden.
“Bij zes op de tien bedrijven liggen de orders onder het normale niveau en vier op de tien verwachten nog een verdere daling de volgende maanden. De ondernemingen verwachten een daling van de omzet met gemiddeld 2,6 procent voor heel het jaar 2023. In eenzelfde enquête afgenomen in augustus verwachtten ze nog een omzetstijging met 2,5 procent.”
Tijdelijke werkloosheid wordt alsmaar meer ingeroepen en tegelijk heerst een kraptegolf op de arbeidsmarkt. Welke maatregelen stelt Voka voor om dit probleem het hoofd te bieden?
MAERTENS. “We zien heel veel bedrijven die worden geconfronteerd met de arbeidskrapte. Die vinden heel weinig mensen en moeten overal zoeken. Tegelijk stellen we vast dat een aantal bedrijven het vandaag bijzonder moeilijk hebben. Die doen een beroep op de tijdelijke werkloosheid, dat een bijzonder goed systeem is, laat dat duidelijk zijn. Maar het verhindert ook de mobiliteit op de arbeidsmarkt. En die match moeten we eigenlijk opnieuw gaan herbekijken. Wat betekent dat concreet? Bedrijven die fundamentele moeilijkheden ervaren op lange termijn, zouden moeten overgaan tot herstructurering. Zodat die arbeidskrachten in een ander bedrijf kunnen tewerkgesteld worden.
“We moeten naar de recepten kijken voor onze economie de volgende vijf tot tien jaar. Maar dat vergt een fundamenteel debat over de arbeidsmarkt.”
‘Ik denk dat een fundamenteel debat over de arbeidsmarkt noodzakelijk is’
Hans Maertens (Voka)
De vraag zakt nu in. Speelt hier niet eerder een geopolitieke kwestie?
MAERTENS. “Is het geopolitiek of structureel? We moeten niet discussiëren over het geslacht der engelen. We moeten gewoon kijken naar de situatie. In ons land worden we geconfronteerd met een aantal structurele problemen. Ik noem ze even op. Dat zijn ten eerste de hoge loonkosten ten opzichte van de competitieve landen rondom ons. Een tweede element is het feit dat ook de energiekosten hoger liggen dan in onze buurlanden. Drie: we worden geconfronteerd met een krapte op de arbeidsmarkt, waardoor onze bedrijven moeilijk mensen vinden en moeilijk verder kunnen groeien. En een vierde element: we zitten in Vlaanderen met een vergunningenprobleem, waardoor dat heel wat Vlaamse bedrijven hun investeringen in nieuwe projecten uitstellen zolang er geen rechtszekerheid is over die problematiek. We denken aan het stikstofdebacle.
“Dat is er aan de hand in Vlaanderen en in België. Daarnaast heb je de internationale politieke omgeving. Wat stellen we daar vast? We hadden het conflict tussen Rusland en Oekraïne. We hebben nu het conflict in het Midden-Oosten. Er zijn de geopolitieke spanningen in de handelsrelaties tussen China, Europa en de Verenigde Staten.
“Al die elementen samen maken dat we met een bijzondere, explosieve economische situatie zitten. Daarom trekken we aan de alarmbel.”
‘We hebben een industrieel beleid nodig dat zowel inzet op lonen en energie, als innovatie’
Hans Maertens
Als maatregel om de hoge energiekosten in te dijken, heeft u het onder meer over een geïntegreerd industrieel beleid. Over welke acties gaat het dan in het bijzonder?
MAERTENS. “We weten dat de energiekosten in ons land bijzonder hoog zijn. Er moet daarom op het federale vlak toch onderzocht worden hoe we onze emissietarieven, de nettarieven voor de grote industriële verbruikers, kunnen terugdringen.
“Daarnaast is er nog een fundamenteler debat: hoe kunnen we bedrijven aanzetten om CO2-neutraler te produceren, zodanig dat we een voordeel creëren op lange termijn ten opzichte van onze concurrenten en onze buurlanden? Er is niet alleen de korte, er is ook de lange termijn. Maar daarvoor heb je een industrieel beleid nodig, dat inzet op lonen, energie, maar ook op innovatie. Hoe kunnen we opnieuw wereldleider worden in een aantal industriële oplossingen?”
Financieringsinstrument voor groene investeringen
Concreet adviseert Voka de federale regering de verlaging van patronale bijdragen te verlengen, uitstel voor RSZ-werkgeversbijdragen toe te kennen aan bedrijven die het moeilijk hebben, of korting te verlenen op de nettarieven voor energie-intensieve bedrijven.
Van de Vlaamse regering verwacht de ondernemersorganisatie onder meer een snelle goedkeuring van een beter onderbouwd stikstofdecreet, en een nieuw financieringsinstrument voor groene industriële investeringen.
Bekijk het gesprek met Voka-topman Hans Maertens in de studio van Kanaal Z:
