Vergrijzing heeft ook politieke gevolgen

© Getty Images/EyeEm
Joel Budd redacteur sociale zaken van The Economist

In 2020 zal de gemiddelde mens voor het eerst ouder zijn dan dertig jaar. Zowat alle landen zien hun bevolking verouderen.

De jaren zestig waren een geweldig decennium voor strijdliederen over generatiewissels. Nummers als The times they are a-changin van Bob Dylan, My Generation van The Who en Five to One van The Doors protesteerden niet alleen tegen ouderen en bejaarden, ze voorspelden hun onttroning. In 1965 was Amerika een jong land, met een gemiddelde leeftijd van 28 jaar, dat jonger werd.

De tijden zijn inderdaad veranderd. De gemiddelde Amerikaan is nu 38 jaar oud, de gemiddelde blanke Amerikaan is nog zes jaar ouder. Met de wereld gaat het snel dezelfde kant op. In bijna alle landen veroudert de bevolking. In 2020 zal de gemiddelde mens voor het eerst in de geschiedenis ouder zijn dan 30 jaar.

Die verandering heeft twee oorzaken. De eerste, grootste oorzaak is de algemene demografische veroudering. Terwijl het geboortecijfer daalt en de levensverwachting stijgt, neemt het aandeel oudere mensen onder de bevolking toe. De tweede oorzaak is dat een heleboel mensen net geëvolueerd zijn van late twintigers naar jonge dertigers. Volgens VN-demografen is geen enkele groep het laatste decennium zo hard gegroeid als de 30- tot 34-jarigen, van wie het aantal gestegen is van 506 miljoen naar 606 miljoen. Meer dan de helft van de bijkomende jonge dertigers zijn Chinees of Indiaas.

Eén gevolg is dat de wereld minder energieke werknemers zal hebben. De globale bevolking van 20-jarigen neemt amper toe. En als je Afrika niet meetelt – waar jonge mensen jammer genoeg geen fatsoenlijke baan vinden – neemt ze zelfs af. Bedrijven reageren erop door te automatiseren. Een paper van twee Amerikaanse economen, Daron Acemoglu en Pascual Restrepo, stelt dat landen met relatief oude werknemers (zoals Duitsland en Japan) meer een beroep doen op industriële robots dan jongere landen (zoals Amerika).

Extremer en rechtser

De politiek zal ook veranderen. In volwassen democratieën kan de politiek onstabieler worden. Ondanks hun reputatie voor fanatisme zijn jonge mensen in het Westen vaak gematigder dan ouderen. Opiniepeilingen van de denktank Pew tonen aan dat 55 procent van de millennials in de Verenigde Staten zichzelf politiek gematigd of centristisch noemt. Elke andere lichting – Generatie X, babyboomers, de oudere ‘stille generatie’ – is extremer, doorgaans rechtser georiënteerd. Oude kiezers, niet de jonge, hebben het Witte Huis op zijn kop gezet door Donald Trump te verkiezen en de grondwettelijke orde van het Verenigd Koninkrijk opgeblazen door in 2016 voor de brexit te kiezen. Die witharige opstand kan doorzetten. Naarmate landen vergrijzen, zullen ze jongere werknemers nodig hebben om hun bedrijven draaiende te houden en de pensioenen te kunnen betalen.

Vergrijzing heeft ook politieke gevolgen

De meest voor de hand liggende manier om ze te krijgen, is door meer immigranten binnen te laten. Maar oude mensen zijn daar vaak fel tegen en zullen regeringen bestraffen die het doen. Ze hebben de middelen én ze zijn met velen.

Een nieuwe bestemming

In 2015 stroomde een recordaantal migranten op illegale wijze Europa binnen, in de hoop te ontsnappen aan geweld en armoede. Vijf jaar later zal de situatie er heel anders uitzien. We kunnen onmogelijk voorspellen hoeveel mensen in 2020 zullen migreren, maar wel waar ze ongeveer zullen uitkomen.

De Verenigde Staten, Australië en de landen van de Europese Unie hebben hun grenzen verstevigd. Daarom zullen daar relatief weinig migranten toegelaten worden. In de plaats daarvan hebben landen aan de rand van de rijke wereld, zoals Egypte en Turkije, en nog verder weg, zoals Bangladesh en Colombia, meer migranten opgenomen.

Maar migranten die niet opvallen, worden daarom nog niet vergeten. De financiering voor grenscontroles in de rijke landen stijgt, maar nog meer geld investeren ze in ontrading, om te voorkomen dat mensen hun eigen land verlaten. De voorbije vijf jaar heeft de EU vijftig keer meer geld toegezegd om mensen te ontmoedigen uit arme landen weg te trekken – met hulpverlening, banen en grensbewaking – dan om haar eigen grenzen te beschermen. Dat soort projecten zal ze het komende jaar nog uitbreiden.

Arme landen zullen dat geld aannemen, en de mensen opvangen. Maar de onrust neemt toe, want ze krijgen af te rekenen met dezelfde spanningen die de rijke landen hebben ervaren. Hun eigen bevolking reageert haar ontevredenheid over werkgelegenheid en sociale veranderingen af op de migranten. In sommige landen pleiten politici ervoor ze weg te sturen, zoals in Turkije, dat ermee dreigt Syrische vluchtelingen uit te wijzen.

In 2020 zullen de rijke landen zich in zekere mate met andere kwesties kunnen bezighouden, maar op andere plaatsen zullen de spanningen toenemen.

Naomi Cohen, redactie-assistente van The World in 2020

Partner Content