Van Quickenborne: kampioen in politiek bochtenwerk

Opportunist als hij was kon Vincent Van Quickenborne perfect functioneren in de Wetstraatpolitiek. De ene keer Vlaamsgezind, dan weer overtuigd Belg. Sociaaleconomisch rechts als het nodig was, minder geneigd tot hervormingen als het hem goed uitkwam. Ook in de eigen partij volgde hij steevast het kopstuk dat de meeste garantie op machtsdeelname gaf.  Een overzicht.

Al tijdens zijn studententijd wist Kortrijkzaan Vincent Van Quickenborne (50) dat hij niet alle eieren in één mand moest leggen. Hij was lid van zowat alle politieke studentenverenigingen, extreemrechts en extreemlinks uitgezonderd. Hij was aangesloten bij het liberale LVSV, het Vlaamsgezinde en conservatieve KVHV en schopte het tegelijk tot woordvoerder van Triangel, een linkse en unitaire organisatie.

Zijn echte politieke loopbaan begon eind jaren ’90 bij ID21, de progressieve tak van de Volksunie. Een nog altijd Vlaams-nationalistische partij. Nochtans was de West-Vlaming kort daarvoor enige tijd verbonden aan de Belgischgezinde denktank de Coudenberggroep. Vlaams en Belgischgezind tegelijk: voor de wendbare Van Quickenborne was dat geen probleem.

In 1999 werd hij tot senator verkozen. Na het uiteenvallen van de Volksunie koos hij voor het linkse overblijfsel dat Spirit was, maar toen die partij in zee ging met de socialisten van de SP.A nam Van Quickenborne net op tijd de juiste afslag. Hij stapte over naar Open Vld, een partij die onder premier Guy Verhofstadt de wind in de zeilen had en de ambitie had uit te groeien tot de nieuwe Vlaamse volkspartij. Na de gewonnen verkiezen van 2003 werd Van Quickenborne staatssecretaris voor Administratieve Vereenvoudiging. Hij werd binnen de partij samen met Jean-Marie Dedecker één van de hemelbestormers. Maar toen Dedecker in conflict kwam met de partijtop en moest vertrekken koos Van Quickeborne eieren voor zijn geld. “Q” bleef trouw aan de partijtop.

Otto von Bismarck op het kabinet

Zo ook in 2010, toen de jonge Alexander De Croo voorzitter werd van de Vlaamse liberalen. Het land lag politiek en sociaaleconomisch al jaren stil door communautaire spanningen, meer bepaald door onenigheid over de splitsing van het kiesarrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde. De Croo zag geen heil meer in de deelname aan de regering-Leterme en liet de regering vallen. Van Quickenborne steunde hem daarin 100 procent en werd zelfs één van de architecten van de val van de regering genoemd.

Het bekwam de Open Vld slecht, want de Vlaamse liberalen verloren kort daarna de verkiezingen. Maar door de ellenlange regeringsvorming (541 dagen) kwamen de Vlaamse liberalen uiteindelijk toch opnieuw aan zet. Onder andere onder druk van de financiële markten (de rente op Belgisch staatspapier spurtte naar 5 procent) vormde PS’er Elio Di Rupo een klassieke tripartite-regering van socialisten, liberalen en christendemocraten. De regering voerde voor het eerst in jaren een echte pensioenhervorming door.  De ambtenarenpensioenen werden minder voordelig, de minimumleeftijd voor vervroegd pensioen werd met twee jaar opgetrokken en het brugpensioen werd verstrengd. Van Quickenborne zag zijn kans om zich als rechtse liberaal en hervormer te profileren. Hij werd minister van Pensioenen. Wie zijn kabinet binnenstapte stootte op een groot portret van de Duitse kanselier Otto von Bismarck (1815-1898), de architect van de eerste echte sociale zekerheid.

Al snel had Van Quickenborne door dat de schwung uit de regering Di Rupo zou raken. Hij zocht een nieuwe uitdaging. Na de gemeenteraadsverkiezingen van 2012 sloot hij een verbond met de socialisten en de N-VA om zo de macht van Kortrijks burgemeester Stefaan De Clerck (CD&V) te breken. Voor het eerst in meer dan 100 jaar had de Leiestad geen christendemocraat als burgemeester.

Rechtse campagne in 2019, maar een centrumlinkse coalitie

Van Quickenborne leek voor jaren gebeiteld als burgemeester. Maar in 2018-2019 werd een nieuwe bocht genomen. De Kortrijkzaan was toen Kamerlid. De centrumrechtse regering-Michel was stilaan uitgeleefd. Er konden amper beslissingen genomen worden door een balorige vice-premier en minister van Werk Kris Peeters (CD&V). In Trends verdedigt Van Quickenborne het beleid van de regering maar “het mocht wel wat meer zijn.”

Een amper verholen sollicitatie om bij de volgende regering opnieuw minister te worden. Tijdens de campagne voor de verkiezingen van 2019  voerde Van Quickenborne een sociaaleconomisch uitgesproken rechtsliberale campagne: minder belastingen, minder uitgaven, langere loopbanen, strenger werkloosheidstelsel,… Wanneer eind 2019 een paarsgroene regering in de maak lijkt met partijvoorzitter Gwendolyn Rutten als mogelijke premier schiet Van Quickenborne samen met de rechterflank van de partij, Egbert Lachaert voorop, in actie. Die piste moet verlaten worden. Ook Alexander De Croo zit op dezelfde lijn.

Van Quickenborne steunt Lachaert onvoorwaardelijk in de strijd om het partijvoorzitterschap. Die haalt het van Bart Tommelein, die nochtans het partij-establishment achter zich heeft. Het trio Lachaert-De Croo-Van Quickenborne maakt in de herfst van 2020 echter een bocht van 180 graden. Open Vld stapt mee in de Vivaldi-coalitie met socialisten, groenen, MR en CD&V. Zonder N-VA. In het regeerakkoord gaat het bijna uitsluitend over de verhoging van overheidsuitgaven. Rechtsliberale accenten zijn amper te vinden. Van echte hervormingen is geen sprake. Dat was de prijs die de Open Vld moest betalen voor het premierschap van Alexander De Croo. Van Quickenborne wordt minister van Justitie en neemt in zijn communicatie een nieuwe bocht. Hij is één van de ferventste verdedigers van het centrumlinkse beleid van de regering.

Wanneer Open Vld in de peilingen wegzakt, lijkt het erop dat premier Alexander De Croo de laatste troef van de partij is. Van Quickenborne verdedigt hem door dik en dun. Zelf krijgt de Kortrijkzaan het als minister zwaar te verduren. Conflicten met de politievakbonden, een burleske episode met gasten die op een privéfeest bij hem thuis tegen een politiecombi plassen,…

En een week geleden krijgt Van Quickenborne kritiek na een aanslag in Brussel door een Tunesiër die illegaal in het land verbleef. Tijdens een zitting van de Kamercommissie Binnenlandse Zaken verdedigde Van Quickenborne zich door de verantwoordelijkheid af te schuiven op andere EU-landen die België onvoldoende hadden ingelicht over het parcours van de terrorist die een tijdlang bij hen verbleef. Maar vrijdag bleek dat Tunesië in de zomer van 2022 aan de Belgische justitie gevraagd had om de terrorist uit te leveren. Die aanvraag bleef echter zonder gevolg op het bureau van een magistraat liggen. Van Quickenborne nam daarvoor de politieke verantwoordelijkheid op en diende zijn ontslag in. Voor één keer werd de West-Vlaming in snelheid gepakt.