Twijfels over Italiaanse banken nemen toe

De Italiaanse premier Matteo Renzi heeft zijn hand overspeeld en verdwijnt van het toneel. De twijfels nemen toe of de derde bank van het land, Monte dei Paschi di Siena, voldoende kapitaal kan ophalen.

“De uitslag van het referendum verandert weinig aan de situatie van de Italiaanse economie en banken”, zei Jeroen Dijsselbloem, het hoofd van de Eurogroup, de club van minister van Financiën van de eurozone. “De problemen van vandaag zijn dezelfde als die van gisteren. Het is vooral belangrijk dat ze worden aangepakt.”

Die mening zijn ook de financiële markten toegedaan, die vrij lauw reageerden op de uitslag van het referendum in Italië. Dat de naam van Pier Carlo Padoan circuleert als de belangrijkste kandidaat om premier Renzi op te volgen, droeg wellicht bij tot de kalmte. Padoan heeft als minister van Financiën best wat geloofwaardigheid opgebouwd als iemand die de problemen van het land wil aanpakken.

Kleine spaarders

Italië kampt met al jaren met een economische stilstand en een torenhoge schuld. Het gebrek aan groei is voor een deel te wijten aan de slechte situatie van de Italiaanse banken. Zij sleuren voor 360 miljard euro probleemkredieten mee op hun balans, waardoor ze virtueel failliet zijn en niet in staat hun rol van financier van de reële economie in te vullen.

Padoan beseft als geen ander dat een herkapitalisering van de Italiaanse banken absoluut noodzakelijk is. Enkel op die manier kunnen de banken meer verliezen afschrijven en geld vrijmaken voor nieuwe kredieten. Italië is bereid overheidsgeld in zijn banksector te pompen, maar Europa laat dat niet toe.

De nieuwe Europese regels eisen dat, als er overheidssteun voor de banken komt, de aandeelhouders en de schuldeisers eerst 8 procent van de verliezen slikken. Maar aangezien de Italiaanse banken in het verleden veel schuldpapier hebben verkocht aan hun klanten, dreigt een groot aantal Italiaanse gezinnen en ondernemers daarvan het slachtoffer te worden.

In nauwe schoentjes

Acht Italiaanse banken zitten in nauwe schoentjes en hebben dringend vers kapitaal nodig. De belangrijkste is Banca Monte dei Paschi di Siena, de derde bank van het land. Ze moet van de Europese Centrale Bank (ECB) voor het einde van het jaar 28 miljard euro aan slechte kredieten van haar balans halen. Om de verliezen op die transactie te dekken, heeft de instelling 5 miljard euro vers kapitaal nodig. Dat geld moet deels komen van een kapitaalverhoging en deels van de omzetting van schulden in kapitaal.

Die laatste operatie ging vorige week van start. Maar het succes was beperkt. Van de 4,3 miljard euro aan geviseerde obligaties werd amper 1 miljard in aandelen omgezet. Daardoor ziet het ernaar uit dat Monte dei Paschi meer kapitaal moet ophalen dan aanvankelijk gedacht. Er rijzen steeds meer twijfels of de bank erin zal slagen voldoende investeerders te overtuigen.

“Ik verwacht de komende weken best wat spanningen rond Monte dei Paschi”, zegt Peter Vanden Houte, de hoofdeconoom van ING België. “De kans is reëel dat de bank van de ECB meer tijd krijgt om haar herstelplan uit te voeren. En als ze niet voldoende privaat kapitaal kan ophalen, zal de druk op de Italiaanse overheid toenemen om de bank te redden. Dat zou echter betekenen dat de 2,1 miljard euro aan achtergestelde obligaties die in handen zijn van kleine spaarders, worden gebruikt om de bank niet te doen omvallen en dat mogelijk grote depositohouders in het bad worden getrokken. Politiek ligt dat bijzonder gevoelig, want het speelt in de kaart van de Italiaanse populisten.”

Verse middelen

De toekomst van Monte dei Paschi zal richtinggevend zijn voor andere noodlijdende Italiaanse banken zoals Veneto Banca, Banca Popolare di Vicenza en Banca Carige. Die instellingen moesten eerder al gered worden, maar hebben nog altijd te weinig kapitaal om zelfstandig te overleven. Samen zijn ze op zoek naar minstens 3 miljard euro verse middelen.

Niet alleen over de kapitaalplannen van Monte dei Paschi neemt de twijfel toe. De grootste bank van het land, Unicredit, wil begin volgend jaar 13 miljard euro ophalen. Die timing lijkt nu ook in het gedrang te komen. Unicredit is beter gekapitaliseerd dan Monte dei Paschi, maar kampt eveneens met een grote hoeveelheid slechte kredieten. De bank staat dicht bij een verkoop van zijn assetmanager Pioneer aan de Franse groep Amundi voor 3 miljard euro. Op 13 december maakt Unicredit zijn plannen bekend.