‘Donald Trump dreigt de eer te krijgen voor de bloeiende Amerikaanse economie’: Matthias Matthijs over de grote paradox in de VS

De Amerikaanse economie boert goed, maar president Joe Biden krijgt dat niet verkocht aan de kiezers, aldus Matthias Matthijs, hoogleraar aan de Amerikaanse Johns Hopkins University. Met zijn groene transitie kan de president het tij keren, maar mogelijk komt die te laat.

Een stevige groei, jobs bij de vleet en klimmende beurzen: de Amerikaanse president Joe Biden kan een riant economisch rapport voorleggen. Met een groei van 2,5 procent in 2023 doet de Amerikaanse economie het liefst vier keer beter dan de eurozone.

En toch lust de Amerikaanse kiezer er geen pap van, zo blijkt uit peilingen. Veel Amerikanen denken dat hun economie er slecht aan toe is, en dat Biden de zaken mismeestert. Zo te zien krijgt de Democratische president het moeilijk om zijn grote Republikeinse rivaal, Donald Trump, voor een tweede keer te kloppen in de presidentsverkiezingen van november.

“Het is de grote paradox van de huidige politieke situatie in de VS”, zegt Matthias Matthijs, hoogleraar internationale politieke economie aan de Johns Hopkins University in Washington D.C. “De economie draait al twee jaar uitstekend, maar Joe Biden krijgt er geen krediet voor. De reden is de inflatie. Voeding, restaurants, gezondheidszorg en andere diensten: alles is zeer duur geworden onder Biden.”

Nochtans is de Amerikaanse inflatie sedert de piek in de zomer van 2022 met twee derde gezakt.

MATTHIAS MATTHIJS. “Ja, maar zo denkt de kiezer niet. De inflatie bedraagt nu 3,4 procent. Een jaar geleden was dat nog meer dan 10 procent. Maar de kiezer zegt: ‘Drie jaar geleden was alles veel goedkoper.’”

Inflatie is toch zowat het enige economische probleem?

MATTHIJS. “Ja, buiten het feit dat de inflatie aan de groei van de reële lonen geknaagd heeft. En de intrestvoeten zijn gestegen, althans voor degenen die in het jongste anderhalf jaar een hypotheeklening afgesloten hebben. Amerikanen sluiten meestal een hypotheeklening af op dertig jaar, met een vaste intrestvoet. Velen hebben nog kunnen profiteren van de lage rente, zoals ikzelf. Begin 2021 heb ik een hypotheeklening op dertig jaar afgesloten met een historisch lage rente van 2,5 procent. Net zoals veel Amerikanen lig ik dus niet wakker van de hoge rente.”

Ondanks alles heeft Biden de perceptie tegen.

MATTHIJS. “Vergeet niet dat de Amerikanen al lang geen échte inflatie meer gekend hebben. Daarvoor moet je al teruggaan naar het einde van de jaren 70, begin van de jaren 80. De helft van de Amerikaanse bevolking was toen nog niet geboren. De VS zijn een jong land, met een gemiddelde leeftijd van zowat 39 jaar. Voor de jongere helft van de Amerikanen is de huidige inflatie een grote schok, terwijl ze de oudere helft doet terugdenken aan de moeilijke periode eind de jaren 70, begin 80. De perceptie zit dus tegen voor Biden. Maar hij krijgt het ook niet uitgelegd, en zijn communicatieteam evenmin. Nochtans heeft Biden een mooi verhaal te vertellen. Dankzij de overheidssteun in de infrastructuurwet en de klimaatwet wordt er veel geld in de economie geïnvesteerd. Dat zorgt voor extra jobs en lage werkloosheid, maar ook voor inflatie. De Amerikaanse centrale bank probeert de inflatie te bedwingen, maar intussen speelt de Republikeinse partij er handig op in: ‘Alles is duurder geworden, en dat is allemaal de schuld van de big government van Biden’. Presidenten als Bill Clinton of Ronald Reagan zouden zich daartegen hebben kunnen verdedigen. Maar Biden is te stroef.”

Veel van de investeringen onder de klimaatwet – met de misleidende naam Inflation Reduction Act – gaan nochtans naar Republikeinse staten.

MATTHIJS. “Biden zet doelbewust in op de zogenoemde paarse staten of swing states, staten met een nipte Republikeinse meerderheid. Als de groene investeringen in die staten van de grond komen en volop banen en welvaart creëren, zullen daar belangengroepen opstaan die ijveren voor een uitbreiding van de investeringen. De groene transitie zal zo een niet te stoppen dynamiek krijgen in de Republikeinse staten. De strategie van Biden is duidelijk: het merendeel van de Republikeinse staten leeft van koolstofintensieve industrieën. Ik noem ze de drie F’en: farms, food, fuel. Denk aan de agrobusiness in Wyoming of Iowa, en big oil in Texas of Oklahoma.”

Als Biden daar slaagt in zijn groene transitie, is Trump zijn electoraat kwijt.

MATTHIJS. “Daarom is de Inflation Reduction Act niet alleen een gamechanger in de strijd tegen de wereldwijde klimaatverandering, maar ook voor de Amerikaanse economie en politiek. De verkiezingen van 2024 bieden Trump en de Republikeinen de laatste kans om de Inflation Reduction Act ongedaan te maken. Verliezen ze die verkiezingen, dan zal de Amerikaanse economie er tegen 2028 helemaal anders – veel groener – uitzien.”

Vraag is of de groene transitie en haar zegeningen op tijd zullen komen voor Biden en de Democraten om de verkiezingen van november te winnen.

MATTHIJS. “Ik vrees ervoor. Het duurt zeker vier à vijf jaar vooraleer grote investeringsprojecten een zichtbaar verschil maken voor de werkgelegenheid. Bovendien heeft Biden een probleem waarvan Trump als president gespaard is gebleven: buitenlandse oorlogen die de Amerikaanse belastingbetaler geld kosten. ‘Biden geeft met ons geld militaire steun aan Oekraïne om zijn grens met Rusland te verdedigen, maar doet niets aan de verdediging van onze grens met Mexico. Trump ging tenminste geen buitenlandse avonturen aan,’ redeneert de kiezer. Dat Biden die oorlogen niet heeft opgestart, maar erin werd meegezogen, maakt voor de kiezer weinig verschil.”

In december bedroeg de Amerikaanse werkloosheidsgraad amper 3,7 procent. Zit achter dat schijnbaar mooie cijfer nog altijd een lage arbeidsparticipatiegraad verborgen?

MATTHIJS. “Tijdens de coronapandemie hebben veel werknemers het opgegeven, ze zoeken niet langer naar werk. Vaak zijn het oudere mensen of jonge vrouwen met kinderen. Dat duwt de werkloosheid omlaag. Een ander probleem is het verschil in levensstandaard tussen de rijke steden aan de kusten en de arme landelijke gebieden. De Inflation Reduction Act wil dat onevenwicht wegwerken met gezonde en goed betaalde jobs in de duurzame industrie. Maar zoals gezegd, de investeringsprojecten komen op gang, maar hebben nog niet veel jobs gecreëerd.”

Creëert de infrastructuurwet intussen al banen? Die wet – voluit de Infrastructure Investment en Jobs Act – is goedgekeurd in november 2021, bijna een jaar eerder dan de Inflation Reduction Act.

MATTHIJS. “Die wet moet verwaarloosde infrastructuur vernieuwen, zoals bruggen en wegen. Maar het probleem blijft hetzelfde: het duurt een tijd eer de schop in de grond kan. Intussen zijn er al projecten opgestart, maar die veroorzaken vooralsnog veel hinder voor de pendelaars.”

Conclusie: Biden zal de electorale vruchten van zijn economisch beleid niet kunnen plukken.

MATTHIJS. “De Amerikaanse economie bloeit onder Biden, maar Trump dreigt met de eer weg te lopen. Biden krijgt het niet meer gezegd. Hij heeft de power, de kracht niet meer. Trump heeft die kracht wel nog. Dat is het oneerlijke aan ouder worden. Sommigen blijven in goede conditie, anderen minder. Niet dat Trump kerngezond is, maar hij straalt een soort energie uit. Dat kun je niet zeggen van Biden. Onlangs sloot hij een toespraak voor zijn politieke aanhangers af met de woorden: ‘I don’t know about you, but I am going to bed.’ Dat is niet het beeld dat je wil hebben van een frisse president . Maar de weg is nog lang. Er kan nog heel veel gebeuren in de volgende negen maanden.”