Thomas Erikson: ‘Ik zie wel vaker dat mensen iets willen worden wat ze niet zijn’

Vakpsychologen maken brandhout van zijn methode om persoonlijkheidstypes op te delen in vier kleuren, maar dat weerhield Thomas Erikson er niet van een internationaal gevierde bestsellerauteur te worden. Gelouterd door een hoop professionele omzwervingen, twintig jaar gesukkel als schrijver en twee bankovervallen is het onderwerp van zijn nieuwe boek: omgaan met tegenslagen.

Jaren geleden ontmoette Thomas Erikson een ondernemer die hem verzekerde dat hij in zijn bedrijf werd omringd door idioten. Wie niet in elkaar zat zoals hij was in zijn ogen een sukkel, een kletsmajoor of een kommaneuker. “Wie heeft al die idioten dan aangeworven?” vroeg Erikson, waarna de man in een woedebui ontstak en hem de deur uit gooide. Erikson: “Het besluit was snel genomen. Ik wilde niet worden zoals hij. Ik besloot inzicht te krijgen in hoe je omgaat met verschillende types mensen.” En hij had de titel van zijn bestseller beet: Omringd door idioten, uitgebracht in 2014.

In zijn betoog bracht hij vier persoonlijkheidstypes onder in vier kleuren. De roden zijn de doeners: prestatiegericht en gedreven; de gelen zijn impulsief en enthousiast; de groenen zijn de hulpvaardige teamspelers; de blauwen zijn methodisch en bedachtzaam. Weten welk type je voor je hebt, vergemakkelijkt de communicatie, want ieder vergt een eigen aanpak. Erikson haalde zijn mosterd bij de Disc-profilering, die hr-afdelingen overal ter wereld hanteren om sollicitanten of personeel te beoordelen. Daar heten die types ‘dominant’, ‘interactief’, ‘stabiel’ en ‘consciëntieus’.

Erikson is van huis uit leiderschapscoach en de gevestigde psychologie is niet mals voor hem. Academici noemen zijn aanpak – en tegelijk de Disc-profilering – op los zand gebouwde volksverlakkerij, niet waardevoller dan een horoscoop. Dat weerhield Erikson er niet van verder te borduren op zijn succesformule. Ondertussen zagen ook het licht: Omringd door psychopaten, Omringd door slechte bazen, Omringd door narcisten en sinds kort Omringd door tegenslag.

“Eigenlijk gaat dat laatste boek niet over tegenslag”, legt hij uit. “Ik bekijk hoe elk kleurtype reageert op tegenspoed en mislukking, maar vertel vooral hoe je desondanks je weg naar succes kunt voortzetten. Daarvoor moet eerst en vooral je doel klaar in het vizier komen. Ik coach managers en bedrijfsleiders in heel Europa hierover, en velen weten zelf niet goed wat ze nastreven. Want het is gemakkelijk om in vaagheden te blijven steken. Je kunt zeggen: ‘Wat ik zou willen, is aan de Riviera liggen en margarita’s drinken.’ Fijn. Maar hoelang duurt het voor je dat beu bent? Dat is waarschijnlijk niet je doel. Misschien is het je doel om financieel onafhankelijk zijn. Kan best, dat is een legitiem richtpunt. Maar de meeste mensen die ik ontmoet, werken niet voor het geld. Waarvoor dan wel? Om iets bij te leren. Om macht te vergaren. Om anderen te helpen. En zodra dat doel duidelijk is, heb je een kompas dat je helpt om van een tegenslag een succes te maken.”

Een succes?

THOMAS ERIKSON. “Denk bij succes niet alleen aan gewin. Succes is je passie beleven, het gevoel dat je iets zinvols doet, dat je vervulling vindt en dat je loon volstaat. Veel mensen hebben die combinatie nog nooit beleefd.”

Hebt u die goede raad zelf in uw leven toegepast?

ERIKSON. “Ik ben een ex-bankier. Dat was best oké, maar ik hield niet van het cijferwerk, ik werk liever met mensen. Het kostte me jaren om dat te beseffen. Toen ik dat doorhad, werd ik managementconsultant. De eerste twee jaar was ik heel onzeker en bang dat ik er een knoeiboel van zou maken. Maar eigenlijk wilde ik die hele tijd auteur zijn. Ik heb twintig jaar geschreven zonder gepubliceerd te worden, ik had niet de juiste opleiding. Maar ik gaf niet op. Na twintig jaar sukkelen besloot ik: nú moet het gebeuren. Ik zocht hulp in het schrijven, en een jaar later kwam mijn eerste misdaadboek uit.”

Dus de Thomas Erikson van de thrillers, dat bent u?

ERIKSON. “Ja, ik schreef zes thrillers, waarvan er twee in het Nederlands zijn vertaald – in één ervan komt een ‘vierkleurenmethode’ ter sprake bij het opsporen van de boef. Daarnaast heb ik enkele populair-wetenschappelijke boeken gepubliceerd. En toen kwam Omringd door idioten. Ik bedacht de titel zelf en ontwierp de cover. Toen ik er bij mijn uitgever mee aankwam, zei hij: het is een stupide titel, de cover is vreselijk, niemand wil zoiets lezen, ga naar huis en schrijf opnieuw een thriller. Ik gaf het boek dan maar in eigen beheer uit. Voor marketing had ik geen geld, dus had ik de boeken in de koffer van mijn auto en drong ik ze op aan mijn consultancyklanten. Soms één exemplaar, dan eens vijf, soms twee. Uiteindelijk sloeg het aan, en intussen is het boek vertaald in 48 talen en zijn er 4 miljoen exemplaren verkocht.”

Laat we het over tegenslag hebben. Niet iedereen heeft evenveel veerkracht. Sommigen schudden tegenspoed van zich af, anderen komen er nooit meer van bij.

ERIKSON. “Je zult slechte periodes en mislukkingen meemaken. Niet dat dat nodig is, maar het is onvermijdelijk. Als je constant in gelukzaligheid wilt leven, sorry hoor, maar dan woon je op de verkeerde planeet. Succes nastreven betekent ook het risico aangaan om tegenslagen te incasseren. Dat brengt mensen ertoe het veel te vroeg op te geven, vind ik. Ik denk dat je veerkracht kunt trainen als een spier. Weerstand maakt haar steviger. Als je kunt accepteren dat brute pech een deel van het leven is, word je daar sterker van.”

Hoe kwam u die bankoverval te boven?

ERIKSON. (Zucht) “Ik was nog heel jong, hoor. Ik kreeg een pistool tegen mijn hoofd en werd in de kluis van de bank gedwongen. Ik vreesde voor mijn leven, dat kan ik je wel zeggen. Nadien kreeg ik traumatherapie, en de verpleegster zei: zodra je erover kunt praten zonder te wenen en zonder overstuur te raken, ben je genezen. Ik kon het verwerken door het gebeurde onder ogen te zien. Beter zo dan het onder de mat te vegen alsof het niks was. Toen bij de volgende hold-up…”

U hebt dus nóg een bankoveral meegemaakt?

ERIKSON. “Jazeker, enkele jaren later, in hetzelfde filiaal. De overvaller beukte met een knuppel op het loketvenster en mijn eerste gedachte was, krankzinnig genoeg: ‘O nee, hier heb ik geen tijd voor, ik heb straks een afspraak met een klant.’ Nogmaals, als je accepteert dat je in een wereld leeft waar enge dingen gebeuren, ben je beter gewapend áls ze gebeuren.”

Welk kleurprofiel kan het beste met tegenslag omgaan?

ERIKSON. “De roden. Ze houden ervan problemen aan te pakken en ze kunnen incasseren. Als de dingen op rolletjes lopen, worden ze onrustig. De blauwen, die zien in álles een probleem, al zullen ze er niet zo hard onder lijden als de groenen en de gelen, die dichter bij hun emoties staan. Ik wil daarmee niet zeggen dat rood en blauw ‘beter’ zijn. Ze hebben een harder pantser, dat is alles. Ze zijn ook meer taakgericht, ze zien tegenslagen als op te lossen vraagstukken. De gelen zijn optimisten, dat kan ook helpen om overeind te blijven, de groenen zullen niet dralen om hulp te zoeken. Zo heeft elk zijn strategie.”

Hoe komt het dat uw kleurenmodel zo populair is?

ERIKSON. “Door zijn eenvoud. Vier kleuren zijn gemakkelijker te onthouden dan ingewikkelde benamingen als ‘Low C Personality’ van de Disc-methode, of de zestien letterwoorden van Myers-Briggs, nog zo’n persoonlijkheidstypologie. De bevattelijkheid van vier kleuren maakt mensen nieuwsgierig naar mijn boeken. Het is altijd leuk te grinniken over het gedrag van anderen. En te reflecteren over jezelf.”

Doet de heftigheid van de wetenschappelijke kritiek op uw model u iets?

ERIKSON. “Als je 4 miljoen boeken verkoopt, vang je vanzelf kritiek. Maar ik schrijf niet voor academici, ik schrijf voor het grote publiek. Het is beter iets te doen en er kritiek voor te krijgen, dan niets te doen en kritiek te leveren op wat anderen doen. Ik zou een wetenschappelijk onderzoek van tweeduizend pagina’s kunnen publiceren. Dat zou niemand lezen. En zeker niemand zou het kopen.”

Zodra je het vierkleurenschema kent, herken je het overal.

ERIKSON. “Het verklaart niet alles, het is maar een deeltje van de puzzel van het menselijk gedrag. Maar het is een nuttig vertrekpunt om anderen in te schatten. De Disc-profilering is een versimpeling van reële omgangsvormen, mijn boek is een versimpeling van de Disc-profilering, en mijn lezingen zijn een versimpeling van het boek. En toch, je moest mijn mailbox eens zien: ik krijg berichten van mensen die zichzelf en anderen in het model herkennen uit Nieuw-Zeeland, Chili, Canada, Noorwegen, India – net nog eentje uit Azerbeidjan.”

Is een rode uit Azerbeidjan hetzelfde als een rode uit Finland?

ERIKSON. “Eigenlijk wel. Elke cultuur legt zijn eigen kleursluier over de dingen, dat wel. In Zweden heeft die sluier een groene tint. Wij, Zweden, ballen onze vuist in onze broekzak en zeggen (spreekt met de tanden op elkaar🙂 ‘Nee hoor, ik ben helemaal niet kwaad.’ Omdat woede openlijk ventileren bij ons niet gewaardeerd wordt. Ik heb net een dag doorgebracht in Amsterdam. De Nederlanders, dat hoef ik u niet te vertellen, zijn heel direct. Jullie hier in België zijn wat omzichtiger, iets Britser, kijken de kat uit de boom. Duitsers zijn heel kritisch en correct, Amerikanen nemen de hele ruimte in.

“Maar als je die culturele filters weghaalt, zie je de gelijkenissen. Als ik een Fin met een geel profiel leer kennen, zal hij grapjes maken en interesse tonen in wie ik ben, en als ik zijn Australische tegenvoeter tegenkom, zal die dat ook doen. Mensen zijn niet zo verschillend als we denken. Culturen verschillen, maar op individueel niveau zijn de overeenkomsten frappanter.”

Is het fair om bij aanwervingen dat vierkleurenmodel te gebruiken? Het stopt mensen in hokjes. Misschien kan iemand met een geel profiel een heel goede CFO zijn.

ERIKSON. “Toch zal ik niet gauw aanraden een geel profiel als CFO te kiezen. Tenzij die persoon zich ver kan houden van het harde cijferwerk en een groep van tien boekhouders moet aansturen bijvoorbeeld. Ik wil niet zeggen dat je geen CFO kunt zijn als je geel bent, of dat je geen CEO kunt zijn als je groen bent. Op voorwaarde dat de competenties er zijn, de ervaring en het nodige zelfbewustzijn. Maar het zal niet vanzelfsprekend zijn.”

Kan ik mijn kleurprofiel bijstellen? Ik ben diepblauw, denk ik.

ERIKSON. “Dat dacht ik ook al. Je zou wat kunnen opschuiven naar het groene spectrum. Groenen zijn socialer en hebben met blauw gemeen dat ze niet stressen en weloverwogen handelen. Je kunt ook proberen wat van rood over te nemen. Zoals blauw is rood sterk taakgeoriënteerd, met dit verschil dat rood kordater in actie komt. Geel ligt moeilijker, blauw en geel zijn tegengestelden, de een is intravert en zakelijk, de ander extravert en relatiegericht. Maar zeg eens, waarom zou je willen veranderen?”

Om een vollediger, zorgzamer mens te zijn?

ERIKSON. “Hmm. Ik zie wel vaker dat mensen ernaar streven iets te worden wat ze niet zijn. De groenen willen roder zijn, omdat ze zelfverzekerder willen overkomen. De roden zeggen niet graag van zichzelf dat ze rood zijn, dat klinkt zo hardvochtig. Maar als jij je goed voelt als blauw, waarom niet blauw blijven? Je kunt aan je profiel een beetje kneden, maar heel veel elasticiteit zit er niet op. Als je te ver in een richting gaat die je niet ligt, doe je je persoonlijkheid geweld aan. Sommigen krijgen daar zelfs fysieke klachten van, daar is onderzoek naar gedaan. Je kunt dus niet alles worden wat je wilt. Maar maak je geen zorgen, waarschijnlijk functioneer je, in de goede context, prima zoals je bent.”