Taxshift: bedrijven winnen, vermogens verliezen

Wat gebeurt er als de regering-Michel een verregaande taks shift doorvoert waarbij de lasten op arbeid worden verlaagd en er als compensatie naar andere inkomsten wordt gezocht?

Alles hangt af van de manier waarop deze taks-shift wordt doorgevoerd. Een hogere belasting op consumptie is een goede zaak voor bedrijven en een financiële aderlating voor de vermogens. Deze laatste worden ook het meest geraakt door een extra belasting op kapitaal, werknemers niet.

Een taxshift kan erin bestaan dat de lasten op arbeid (via een korting van de werkgeversbijdragen) worden verlaagd en gecompenseerd door hogere belastingen op consumptie via btw en accijnzen. De prijsstijgingen worden doorgerekend in de lonen. Voor de bedrijven is een verlaging van de werkgeversbijdragen en een hogere btw een goede zaak. De werkgeversbijdragen maken een deel uit van de productiekosten. De btw daarentegen heeft geen directe impact voor de bedrijven, want die is verschuldigd op de eindconsumptie. Zo’n operatie versterkt het concurrentievermogen van de ondernemingen. Wat in België wordt geproduceerd, gebeurt tegen lagere loonkosten.

Bedrijven

De competitiviteitswinst dreigt in dit scenario echter snel te verdwijnen. Op lange termijn sijpelen de btw-verhogingen toch door in de productiekosten. Door de automatische loonindexering, uniek voor België, kan dat zelfs behoorlijk snel gebeuren. De btw stijgt, bijgevolg stijgt de index, na verloop van tijd worden de lonen aangepast, waardoor de Belgische loonkosten weer stijgen. In landen zonder hogere btw vindt die loonkostenstijging niet plaats. Wat de Belgische bedrijven winnen door lagere werkgeversbijdragen, dreigt teniet te worden gedaan door de automatische loonindexering.

Werknemers

Voor de werknemers is het een goede zaak dat de hogere belastingen op consumptie worden doorgerekend in de loonindexering. Een btw-verhoging tast in een eerste fase weliswaar hun koopkracht aan, maar dankzij de automatische loonindexering wordt dat tamelijk snel gecompenseerd. Ook voor gepensioneerden en andere uitkeringstrekkers is deze operatie voordelig. Hun koopkracht vermindert door de hogere accijnzen en btw, maar die prijsstijgingen leiden snel tot een overschrijding van de zogenoemde spilindex. Die bepaalt of de uitkeringen aan de gestegen levensduurte moeten worden aangepast.

Overheid

Voor de overheid is een verlaging van de lasten op arbeid, gecompenseerd door hogere btw-inkomsten een slechte zaak, als de gestegen kosten niet worden geneutraliseerd in de index. In het beste geval gaat het om een nuloperatie, maar eigenlijk verliest de overheid. De kortetermijnvoordelen van jobcreatie (meer sociale bijdragen en belastingen van de mensen die een job vinden, minder uitkeringen voor werklozen) worden tenietgedaan door de versnelde automatische loonindexering. Bij een overschrijding van de spilindex moeten de uitkeringen omhoog, en een maand later worden de ambtenarenlonen verhoogd.

Slecht nieuws voor de vermogenden

Deze vorm van taxshift is slecht nieuws voor de vermogenden. Zij halen hun inkomen niet uit arbeid, maar uit kapitaalopbrengsten. Een hoger btw-tarief betekent dat zij voor hun consumptie een belangrijker deel van hun kapitaal moeten aanspreken. “Eigenlijk is een btw-verhoging een impliciete belasting op kapitaal”, zegt Gert Peersman, econoom aan de Universiteit Gent.

Taxshift met neutralisering via de index

Als deze taxshift echter wordt doorgevoerd waarbij de prijsstijgingen niet worden doorgerekend in de lonen krijgen we een enigszins ander verhaal. Voor de werkgevers wordt de aanvankelijke lastenverlaging niet geneutraliseerd door loonsverhogingen via de automatische index. Er komt dus een indexsprong. De competitiviteitswinst voor de bedrijven is dus blijvend gegarandeerd.

De werknemers zien hun koopkracht verzwakken omdat de hogere belasting op consumptie niet in hun lonen wordt doorgerekend. Eigenlijk is ook dit een vorm van herverdeling. Consumenten die een job hebben, verliezen een deel van hun koopkracht ten voordele van diegenen die dankzij de lastenverlaging aan werk geraken. Toch is er voor mensen met een baan een voordeel bij. Het risico dat ze hun job verliezen, wordt aanzienlijk kleiner.

Voor wie van een uitkering leeft, is een hogere belasting op consumptie een slechte zaak als die niet leidt tot een aangepast pensioen of werkloosheidsuitkering. Iedereen betaalt de hogere btw, ook de niet-actieven. Hetzelfde geldt voor de vermogenden die hier duidelijk tot de verliezers behoren.

Een verschuiving van belasting naar consumptie die op de koop toe geneutraliseerd wordt in de index, is dan weer een droom voor de overheid, net als voor de bedrijven. Een lastenverlaging versterkt het concurrentievermogen van de ondernemingen, creëert jobs, zorgt voor extra socialezekerheidsbijdragen en belastingen en betekent dat er minder uitkeringen moeten worden betaald. De begroting zal er goed bij varen. Bovendien moeten de uitkeringen en de lonen van ambtenaren niet worden verhoogd.