Steven Van Hecke (KU Leuven): ‘Wolfgang Schäuble was de grootste in de tweede rang van de Europese politici’

De overleden Wolfgang Schäuble was een groot voorstander van Europese integratie, maar dan op zijn manier, aldus de Leuvense Europaspecialist Steven Van Hecke. ‘Hij wilde de Grieken uit de eurozone kieperen.’

Lees verder onder de video

Vele Europeanen zullen zich Wolfgang Schäuble herinneren als de strenge Duitse minister van Financiën in een rolstoel. Tijdens de eurocrisis vanaf eind 2009 en de daaropvolgende jaren leverde hij onder meer heroïsche verbale gevechten met zijn linkse evenknie in Griekenland, Yanis Varoufakis. “Wolfgang Schäuble heeft dat gevecht gewonnen en verloren,” zegt Steven Van Hecke, professor Europese Politiek aan de KU Leuven. “Gewonnen, want Yanis Varoufakis is uiteindelijk moeten opstappen. Verloren, omdat Griekenland in de eurozone is gebleven. Schäuble wilde de Grieken uit de eurozone kieperen. Hij vond dat de beste manier om de munt te stabiliseren.”

Het verhaal typeert Wolfgang Schäuble als één van de grootste politici van het naoorlogse Duitsland, volgens Van Hecke. “Schäuble was zeer intelligent, en ging rechtuit voor zijn opinies. Dat maakte dat hij, naast de nodige steun, ook veel tegenstand opriep.”

Ook bij bondskanselier Angela Merkel, onder wij hij lang diende als minister?

STEVEN VAN HECKE: “In Angela Merkel vond hij meestal een medestander. Ze waren elkaars complement. Schäuble was een klassieke Duitse christendemocratische man: katholiek, getrouwd, had kinderen, en kwam uit Baden-Württemberg aan de grens met Frankrijk. Merkel was ook christendemocraat, maar was een kinderloze, gescheiden, protestantse vrouw uit het voormalige Oost-Duitsland. Beide waren de grote steunpilaren onder de eerste drie regeringen van Merkel, maar elk met andere gevoeligheden. Merkel was meer georiënteerd op Centraal- en Oost-Europa, en vooral op Moskou. Schäuble was transatlantisch, vooral gericht op Washington DC, en ook op Frankrijk. De Frans-Duitse verzoening, hoewel ook een erfenis van voormalige bondskanselier Helmut Kohl, was fundamenteel voor Schäuble.”

Zijn voorliefde voor samenwerking met Frankrijk tekende ook zijn ideeën over Europa.

STEVEN VAN HECKE: “Hij pleitte voor een kern-Europa, met Duitsland, Frankijk, de Benelux en misschien Italië. Hij had daar verregaande ideeën over. Zijn kern-Europa telde bijvoorbeeld slechts 1 minister van Financiën. In zijn kern-Europa was veel mogelijk, zolang de landen die er niet bij hoorden er maar niet bij waren. Dat kwam hem op veel kritiek te staan, ook al was hij pro-Europees.

De landen die er niet bij hoorden, welke waren dat?

STEVEN VAN HECKE: “De zuiderse lidstaten, en Griekenland al helemaal niet. Het kern-Europa moest op Duitse leest geschoeid zijn, en dat betekent meer nadruk op budgettaire verantwoordelijkheid dan solidariteit. Dat Frankrijk geen deel zou uitmaken van het kern-Europa was voor hem ondenkbaar. Maar voor de rest wilde hij niet verder gaan dan de Benelux. Daar was hij zeer radicaal in.”

Hij pleitte ook voor een apart parlement voor de eurozone, naast het Europees parlement.

STEVEN VAN HECKE: “Hij was voorstander van een zogenoemd Europarlement. Daar had hij wel een cruciaal punt. Er was immers sprake van een democratisch deficit. Europese parlementsleden uit niet-eurolanden beslisten mee over wetgeving die van toepassing was op de eurozone. Het idee van Schäuble heeft het niet gehaald. Wat het wèl gehaald heeft, is zijn bezuinigingspolitiek tijdens de eurocrisis. Ook daar is achteraf veel kritiek op gekomen. De besparingen lokten in Griekenland een zware economische recessie uit. Dat was niet fraai. Later, onder Jean-Claude Juncker (voorzitter van de Europese commissie van 2014 tot 2019; nvdr.), is er een correctie gekomen. Het was doorgedrongen dat er eerder nood was aan investeringen dan aan besparingen in de eurozone. De soberheidspolitiek had immers veel economische groei gekost.”

Al bij al blijft een dubbel beeld van Wolfgang Schäuble over: voorstander van een hechter Europa, maar enkel voor de happy few onder de Europese landen.

STEVEN VAN HECKE: “Schäuble was niet tegen de Europese Unie. Ik heb hem nooit iets negatief horen vertellen over de uitbreiding van de EU. Maar de verdieping van de Europese Unie moest volgens hem beperkt blijven tot slechts enkele landen.”

Zou hij vandaag nog hetzelfde zeggen? In zijn tijd was Rusland nog niet binnengevallen in Oekraïne, had de VS de Inflation Reduction Act nog niet gestemd, en was China nog niet zo assertief als vandaag.

STEVEN VAN HECKE: “Volgens mij zou Schäuble vandaag niet anders denken dan vroeger. Hij zou herhalen dat een financieel-economische integratie van Europa alleen mogelijk is met een beperkt aantal landen. Hij geloofde niet dat je economische ongelijkheden tussen landen kunt oplossen via een muntunie. Eerst moesten landen hun welvaartsniveau opkrikken vooraleer ze konden toetreden. In werkelijkheid is het omgekeerd gelopen, en dat is slecht afgelopen.”

Is Wolfgang Schäuble een van de grote Europese politici, of staat hij een trapje lager?

STEVEN VAN HECKE: “Wolfgang Schäuble was de grootste in de tweede rang van de Europese politici. In de eerste rang heb je altijd wel Duitse bondskanseliers en Franse presidenten, en eventueel voorzitters van de Europese commissie. Schäuble komt zeker in aanmerking voor de tweede rij. In 2012 heeft hij trouwens in Aken de Internationale Karelsprijs gekregen (een prijs genoemd naar Karel de Grote, jaarlijks uitgereikt aan een persoon die zich verdienstelijk maakt voor de Europese eenwording; nvdr.). Die prijs gaat gewoonlijk naar presidenten en eerste ministers. Dat wil toch al wat zeggen. Voor iemand die nooit bondskanselier, president, voorzitter van de Europese Commissie of voorzitter van het Europese Parlement is geweest, heeft hij toch zijn stempel weten te drukken.”

Lees ook: