Regeringen moeten elk jaar 2,8 miljard euro zoeken

De afgeronde begrotingscontrole was een tussendoortje vergeleken met de besparingen die de federale regering de komende jaren te wachten staan. Tot 2018 moeten alle overheden elk jaar 2,8 miljard euro saneren om de begroting op koers te houden

De federale regering heeft de begrotingscontrole voor 2015 sneller afgerond dan verwacht. De deadline was Pasen, maar het werk was bijna een week vroeger klaar. De Zweedse coalitie vond gemakkelijk de noodzakelijke 1,2 miljard euro om de begroting op koers te houden, onder andere door meevallers zoals meer inkomsten door een sterkere economische groei. Ook het niet-doorstorten van 750 miljoen euro naar de deelstaten door een herberekening van de financieringswet is een bonus.

De begrotingscontrole was geen harde noot om te kraken, maar dat wil niet zeggen dat de regering-Michel het zwaarste werk achter de rug heeft. De Hoge Raad van Financiën is duidelijk: de Europese Commissie verwacht dat de sanering van de overheidsfinanciën in hetzelfde tempo wordt voortgezet, om in 2018 uit te komen op een begrotingsevenwicht. Dat moet in elk geval structureel zijn en, als de conjunctuur meevalt, nominaal. Een structurele sanering houdt in dat het begrotingstekort verbetert zonder eenmalige maatregelen en zonder het positieve effect van een aantrekkende economische groei.

Om tegen 2018 een begrotingsevenwicht te bereiken, stelt de Hoge Raad van Financiën voor het structurele begrotingssaldo jaarlijks met 0,7 procent te verbeteren. Dat komt neer op 2,8 miljard euro. Alle overheden moeten die inspanning leveren, maar het gros moet door de federale regering worden gerealiseerd: jaarlijks 0,6 procent van het bruto binnenlands product (bbp) of 2,4 miljard euro. De deelstaten moeten telkens op zoek naar 400 miljoen euro.

Sociale zekerheid

Waar is dat geld te vinden? De meeste economen geven de voorkeur aan besparingen aan de uitgavenkant en dan vooral in de sociale zekerheid. Bart Van Craeynest, hoofdeconoom van Petercam, wijst erop dat vooral de sociale uitgaven de voorbije jaren sterk zijn gestegen. Daar zijn dan ook de meeste besparingen mogelijk. Cijfers uit het jaarverslag van de Nationale Bank bevestigen dat. De uitgaven voor sociale bescherming en gezondheidszorg zijn sinds de eeuwwisseling met 5 procentpunt van het bbp gestegen. Van Craeynest: “In de sociale zekerheid, goed voor 40 procent van alle overheidsuitgaven, inclusief lagere overheden, zijn er nog mogelijkheden. Ik denk aan de gezondheidszorg. Professor Lieven Annemans sprak een tijd geleden van een verspilling van 15 procent. Dat zou neerkomen op een kleine 5 miljard euro.”

Volgens Herman Matthijs, professor overheidsfinanciën aan de VUB en UGent, moet de aandacht vooral gaan naar de pensioenuitgaven: “De regering heeft stappen in de goede richting gedaan door de wettelijke pensioenleeftijd en de leeftijd voor het vervroegd pensioen op te trekken. Maar dat is niet genoeg. De pensioenen kosten nu al jaarlijks 40 miljard euro, waarvan 10 miljard voor de ambtenaren. Tegen het einde van het decennium lopen de totale kosten op tot 52 miljard. Dat is indrukwekkend.”

‘Defensie kapot bespaard’

En wat met de federale begroting, die samen met de sociale zekerheid ‘entiteit 1’ vormt (de deelstaten en de lokale besturen zijn ‘entiteit 2’)? Daar hield de regering al de hand op de knip. Volgens het jongste jaarverslag van de Nationale Bank zijn de uitgaven van de federale overheid in 2014 gedaald met 0,4 procent. In 2013 was al 1,4 procent bespaard.

Matthijs: “Je moet hier verstandig saneren. In het verleden heeft de overheid eerst bespaard op investeringen, terwijl die net nodig zijn. Ik denk dat nog kan worden gewerkt aan een administratieve vereenvoudiging. En wat te denken van de 3 miljard subsidie die de NMBS jaarlijks krijgt? Die moet zo snel mogelijk worden afgebouwd. De subsidies voor de NMBS liggen even hoog als het hele defensiebudget. Het verschil is dat het leger nog werkt, terwijl dat niet geldt voor de spoorwegen. Defensie is kapot bespaard. Daar vind je geen geld meer.” Ook op andere federale departementen zoals justitie en politie – met telkens een budget van 2 miljard euro – is het vet van de soep. En dan blijft de sociale zekerheid de enige post om te besparen.

Al is er een bonus die zelden wordt vermeld: de lage rentevoeten. Volgens de Hoge Raad van Financiën dalen de rentelasten gecumuleerd tussen 2014 en 2018 met 0,9 procent van het bbp, of 3,6 miljard euro. Dat geld kan dus worden gebruikt om de overheidsfinanciën verder gezond te maken.