Prijskaartje van Duitse race tegen Russisch aardgas dikt aan

Rusland draaide vandaag, woensdag 31 augustus, nog maar eens de cruciale gasleiding Nord Stream 1 dicht. Maar Europa vindt steeds sneller gas elders in de wereld. Het debat verschuift veel meer van eventuele gastekorten deze winter naar de torenhoge prijzen voor de te vullen gasreservoirs.

De Duitse federale regering pakte deze week uit met mooie berichten over eventuele gastekorten. “Uiteraard blijft voorzichtigheid geboden. Maar we hebben al heel veel gedaan opdat we de komende winter en de winter daarna geen gastekorten zullen hebben”, aldus bondskanselier Olaf Scholz (SPD). “Onze gasreservoirs geraken veel beter gevuld dan we enkele maanden geleden hadden gedacht.” Hij zei dat na een ontmoeting met de Spaanse sociaal-democratische premier Pedro Sánchez. Die benadrukte dan weer dat hij werk wil maken van de snelle verbinding van gaspijpleidingen vanuit Zuid-Europa naar het noorden van Europa. Die kunnen tot 30 procent van de lng-behoeften in noordelijk Europa opvangen.

De Duitse federale minister van Economie Robert Habeck (Groenen) had het voorbije weekend al de blijde boodschap gemeld. De Duitse gasvoorraden geraken sneller gevuld dan voorzien. Dat zou ook moeten leiden tot een daling van de gasprijs.

Die daling was er begin deze week. De dagprijs bedroeg gisteravond, dinsdag 30 augustus, 250 euro per megawattuur. Vorige donderdag was dat nog 312 euro. Maar het publieke debat verschuift daarom steeds meer van eventuele tekorten deze winter naar de torenhoge gasprijzen. Die zijn tien keer hoger dan gemiddeld de voorbije jaren. Gasreservoirs aanvullen om tekorten deze winter te vermijden, lijkt minder moeilijk dan verwacht. Gas wordt in voldoende mate aangevoerd. De vraag is tegen welke prijs.

15 miljard euro voor gasaankopen

In Duitsland geldt sinds 23 juni de tweede hoogste alarmfase rond gasvoorziening. De gasreservoirs moeten begin november voor 95 procent zijn gevuld. Daarmee kan het land een normale winter van 2,5 maanden overleven, als plots geen gas meer zou worden ingevoerd. De reservoirs geraken sneller dan gedacht gevuld. Ze zijn vandaag voor 83,65 procent gevuld. Het leeuwendeel komt via pijpleidingen uit België, Nederland en Noorwegen. De aanvoer vanuit België en Nederland nadert het record aan import, dat begin juli werd gehaald. Dat blijkt uit cijfers van de Duitse netwerkbeheerder Bundesnetzagentur. Noorwegen liet eerder al weten dat het tegen maximale capaciteit produceert en exporteert.

Via de Duitse instelling Trading Hub Europe (THE) laat de Duitse overheid gas kopen. Trading Hub Europe koopt elke dag 504.000 megawatturen gas. Dat is de doelstelling die de overheid oplegde. Daarvoor kregen de gaskopers een kredietlijn van 15 miljard euro via de overheidsbank Kreditanstalt für Wiederaufbau (KfW). De Duitse overheid is bereid eender welke prijs te betalen voor het gas. De prioriteit is het veiligstellen van de bevoorrading, en niet de goedkoopste prijs. Het alternatief is dat de gasreservoirs niet tijdig gevuld zijn. De Duitse regering wil deze winter echt niet afhankelijk zijn van de grillen van de Russische president Vladimir Poetin.

Nord Stream 1

Ook daarom verschrompelt het Russisch marktaandeel in gasimport in ijltempo, naar iets meer dan een tiende. Begin dit jaar was dat nog ruim de helft. Dat komt ook omdat Rusland zelf zijn gasaanvoer beperkt. Via de cruciale pijplijn Nord Stream 1 werd de aanvoer beperkt tot een vijfde van de normale capaciteit.

Sinds vandaag, woensdag 31 augustus, tot vrijdag 2 september, vloeit er zelfs niets door de pijplijn. Dat had de Russische gasmonopolist Gazprom aangekondigd. Officieel vanwege onderhoudswerken, volgens de Duitse regering om politieke redenen. Ook de Duitse netwerkbeheerder Bundesnetzagentur ziet geen enkele technische reden voor een onderhoud.

Vanaf zaterdag zou er weer gas door de pijplijn vloeien. Wellicht blijft het gas ook door de pijplijn stromen. Vandaag zitten de reservoirs van Gazprom vol door de teruggeschroefde leveringen aan de Europese Unie. Gazprom laat zelfs gas verbranden, via grote fakkeltoortsen. Het alternatief is de stopzetting van de ontginning van Russisch gas. Maar Rusland heeft weinig exportalternatieven voor de Europese Unie, die ruim een zesde van de Russische gasproductie koopt. China koopt slechts iets meer dan 1 procent van het Russische gas, vooral omdat de pijpleidingen ontbreken die het Russische gas naar China moeten loodsen.

Voorlopig kan Gazprom nog victorie kraaien. De Russische gasmonopolist maakte dinsdag 30 augustus een recordwinst van 41,6 miljard euro (2,5 biljard roebel) bekend voor het eerste halfjaar. Met dank aan de hoge gas- en olieprijzen. De Russische staat krijgt als hoofdaandeelhouder een fors dividend uitgekeerd.

Aperam stopt productie

Duitsland, de grootste gasverbruiker in West-Europa, heeft in nauwelijks enkele maanden aangetoond dat het elders in ruime mate gas kan kopen. Het debat gaat nu vooral over de prijs voor dat gas. De kritiek zwelt aan. De Duitse industrie verbruikte in juli ruim een vijfde minder gas dan het jaar voordien. De topman van de Duitse netwerkbeheerder, Klaus Müller, prees de Duitse industrie meteen voor haar besparingen. Een toonbeeld van hoe het zou moeten. Waarna diverse industriële belangengroepen hun ongenoegen lieten blijken. Die daling was vooral noodgedwongen. Veel bedrijven leggen hun productie stil door de torenhoge gasprijzen.

Ook in België trekken bedrijvenverenigingen aan de alarmbel. Diverse bedrijven stopten hun productie, want de torenhoge gasprijzen maken die niet langer rendabel. Het meest opvallende voorbeeld is de producent van roestvrij staal Aperam in Genk, met 1.250 werknemers. De sectorvereniging van industriële en grootgebruikers van gas en elektriciteit Febeliec slaakte vandaag eveneens een noodkreet.

Peter Claes, algemeen directeur van Febeliec, begrijpt dat Duitsland zijn gasvoorraden moet aanvullen, door de (voormalige) afhankelijkheid van Russisch gas. ‘Maar je ziet dus ook de keerzijde. Door de hoge prijzen die de Duitse gashandelaars willen betalen, stijgen de gasprijzen nog eens. Dat creëert zeker een pervers effect. Van begin juni tot einde augustus gingen de gasprijzen maal drie. Net in die periode beperkte Nord Stream 1 zijn aanvoer tot een vijfde van de capaciteit. Paradoxaal genoeg zouden de gasprijzen weliswaar moeten zakken, eens Duitsland de winter ingaat. Want tegen dan zijn de gasreservoirs voldoende gevuld, en zou de druk op de gasprijsvorming moeten afnemen.’