Wat met uw pensioen na 9 juni? ‘Ik kan me niet voorstellen dat Frank Vandenbroucke blij is met het partijstandpunt’

Trends.be schotelde de Vlaamse politieke partijen een aantal stellingen over pensioenen voor. Opvallend was hoe weinig animo er was voor het onderwerp, hoewel de vraag over de financiële houdbaarheid van ons stelsel almaar prangender wordt. “Niemand spreekt daarover”, observeert financieel journalist Ewald Pironet (Knack). 

De pensioenspecialist Ewald Pironet pende met Michaël Van Droogenbroeck (VRT) het werk Investeren in de derde helft van je leven. Uit het boek weerklinkt de boodschap dat financiële planning voor de oude dag essentieel is. Na een analyse van het beleid en de politieke plannen, is de grondtoon van dit gesprek niet veel anders.

EWALD PIRONET. “In 2014 heeft de Commissie Pensioenen, onder leiding van huidig Vooruit-politicus Frank Vandenbroucke, een mooi pensioenplan uitgewerkt met allerlei professoren van diverse gezindten en ideologische overtuigingen. Ze zijn het toen, na heel veel vergaderingen, eens geworden dat we in de richting van een pensioenpuntensysteem (waarbij mensen meer punten verzamelen naargelang ze langer werken en naargelang de hoogte van hun loon, nvdr). moeten gaan. Nu oppert geen enkele partij nog maar iets in die richting. Er is weinig overtuiging of animo dat we er een grondige pensioenhervorming moeten komen.

“Meer nog: ik vind Vooruit zelfs een van de meest behoudsgezinde partijen. Ik kan me niet voorstellen dat Frank Vandenbroucke – oké, ten tijde van de Commissie Pensioenen was hij academicus, nu is hij opnieuw politicus – blij is met het standpunt van zijn partij inzake de pensioenen en wat daarmee moet gebeuren.”

PIRONET. “Ik heb nog eens naar het regeerakkoord van de regering-De Croo gekeken. Daar staat dat de coalitie de verschillende regelingen voor werknemers, ambtenaren en zelfstandigen op elkaar wil afstemmen, met respect voor de verworven rechten. Dat is niet gebeurd. De vorige regering had allerlei mooie wensen. Zij heeft in het regeerakkoord ook gezegd de laagste pensioenen en de minimumpensioenen te zullen verhogen. Dat hebben ze wel degelijk gedaan. Maar het is ook ongeveer het enige wat er gebeurd is.

“Ik zie nu dat de meeste partijen opnieuw zeggen de regelingen op elkaar te willen afstemmen. Ik zie het ook nu niet gebeuren, want er zitten duidelijk geen hervormingen aan te komen. De berekeningswijze van de pensioenen is nog altijd fundamenteel verschillend. De pensioenen van de mensen die bij de overheid werken, zijn ongeveer dubbel zo hoog als de andere pensioenen. Er zijn nog altijd voordelen voor die mensen, die er niet zijn voor anderen. Denk aan de mensen die werken bij de NMBS, maar ook professoren en aanverwanten, die op een veel jongere leeftijd, soms zelfs op 55 jaar, met pensioen kunnen gaan. Daar gebeurt weinig of niks aan.”

Cd&v wil de effectieve uittredingsleeftijd in alle systemen naar tenminste 62 jaar brengen.

PIRONET. “Inderdaad, dat zegt de partij. Ik stelde mij daarbij onmiddellijk de vraag: dus ook de zware beroepen? Pakweg treinconducteurs, professoren, enzovoort zijn niet de zwaarste beroepen die er zijn. De vraag is: wat doe je met de zwaarste beroepen? En dan begint steevast de discussie over de definitie van een zwaar beroep. Dus ik weet niet of cd&v daaraan vasthoudt. Evenmin spreekt de partij over hoeveel jaren men gewerkt moet hebben.”

Bij ongewijzigd beleid evolueert het structurele begrotingstekort naar 5 procent en meer richting 2029 volgens ramingen van de Nationale Bank en de Europese Commissie. Dat is vooral onder impuls van de verder stijgende vergrijzingskosten. Voor een plafond op overheidsuitgaven in het licht van die vergrijzingskosten lijkt nochtans bij de rechterflank weinig animo.

PIRONET. “Politici liggen daar niet van wakker, ondanks het feit dat de vergrijzingskosten inderdaad blijven stijgen. Ondanks het feit dat mensen zich toch afvragen of ze überhaupt nog hun pensioen zullen krijgen of beter zelf een pensioenspaarpotje aanleggen. Daar is eigenlijk geen debat over.

“Open Vld zegt wel voor zo’n plafond te zijn. Maar als je kijkt naar de voorbije pensioenministers: vanaf 2011 was dat eerst Vincent Van Quickenborne, dan Alexander De Croo en dan Daniel Bacquelaine (MR), drie liberalen. Ook in die periode is er weinig of niks gebeurd en zeker geen serieuze hervorming van de pensioenen.

“Ik merk op dat – en dat was ook zo bij het vorige regeerakkoord – men zegt te streven naar een werkzaamheidsgraad van 80 procent, ook om de pensioenen betaalbaar te houden. Ik weet dat het in Vlaanderen richting 80 procent gaat in 2030. Maar België zal daar als geheel niet aan komen. Enerzijds moet je meer mensen aan het werk krijgen. Zo dragen meer mensen bij aan het systeem. Anderzijds moet je mensen langer laten werken, zodat je pas op latere leeftijd moet starten met het uitbetalen van de pensioenen. Niemand spreekt daarover.”

‘Eigenlijk heeft PS goed gewerkt’

Ewald Pironet (Knack)

De olifant in de kamer is PS. Geen brede hervormingen zijn mogelijk zonder het fiat van de Franstalige socialisten. Misschien hebben de Vlaamse partijen, die hopen in een coalitie te belanden, zich daarbij neergelegd en is wat gerommel in de marge het enige dat ze denken te kunnen verwezenlijken?

PIRONET. “Afgaande op de voorbije vijf jaar heeft PS met Karine Lalieux, buiten het verhogen van de minimumpensioenen, weinig gedaan. Er is wel de pensioenbonus, die een bedrag oplevert als je langer blijft werken. De vraag is, en dat lees je ook in de antwoorden: zal dat wel iets opbrengen? Blijven de mensen langer werken om die pensioenbonus te krijgen? Of zouden ze sowieso langer blijven werken? Met andere woorden: zal de kostprijs hoger zijn dan de opbrengst?

“Bovendien is het weer een koterij. Je krijgt zoveel als je één jaar langer werkt, zoveel als je twee jaar langer werkt. Het maakt ons pensioenstelsel nog ingewikkelder, zowel voor de berekening als de regels. De ingewikkelde regels, berekeningen en definities verschillen van stelsel tot stelsel. Nu komt daar nog eens een pensioenbonus bij.

“Daarnaast heeft PS weinig gedaan, maar die zaken zijn wel heel belangrijk voor hun achterban. Eigenlijk heeft PS goed gewerkt.”

Volgens PVDA horen de pensioenen van werknemers en zelfstandigen in ons land bij de laagste van West-Europa. Al bij al komt ons pensioenstelsel er in de jaarlijkse ranking van het onderzoeksinstituut Mercer nochtans niet al te slecht uit.

PIRONET. “Het is al moeilijk om het pensioen van een ambtenaar te vergelijken met dat van een werknemer of een zelfstandige. Er zijn allemaal andere definities, andere regeltjes en ook een andere uitkomst van hoeveel pensioen iemand opbouwt. Dat maakt het heel moeilijk om dat pensioen dan ook nog eens te vergelijken met andere landen, waar er nog totaal andere stelsels zijn. Ik vind het fantastisch dat Mercer dat doet, maar ik vind dat zelf een heel moeilijke oefening.

“Hebben we nu een hoog of een laag pensioen in vergelijking met andere landen? Dat is heel moeilijk te zeggen. Ambtenaren hebben over het algemeen een goed pensioen, werknemers minder. En de zelfstandigen? Dat hangt ervan af. Bij de zelfstandigen heb je zowel heel arme als heel rijke voorbeelden, die goed voor zichzelf hebben gezorgd. Maar voor de rest is dat heel complex.

‘De derde pensioenpijler is vooral een subsidie voor de banken’

Ewald Pironet (Knack)

“De vervangingsratio, de verhouding van de waarde van het pensioen ten opzichte van het laatste maandloon, is ongeveer de helft. In Europa is dat gemiddeld bijna 60 procent. Onze wettelijke mediane pensioenen zijn niet zo denderend.

“Dan is er het aanvullend pensioen, de tweede pijler. Niet iedereen heeft dat. Zelfs van de werknemers heeft niet iedereen een aanvullend pensioen. Als je werkgever dat betaalt, dan nog zijn de verschillen zeer groot.

“Dan heb je ook nog het pensioensparen, de derde pijler. Als je dat goed bekijkt, dan is dat eigenlijk vooral een subsidie voor de banken. Je doet dat via een financiële instelling, een bank of een verzekeringsmaatschappij, die daar kosten voor aanrekent. Die kosten lopen op. Je kunt het fiscale voordeel van dat pensioensparen kwijtspelen aan de kosten van de bank. Zo lucratief is dat dus ook weer niet.”

Samenvattend: een scherpe focus op het pensioenenvraagstuk lijkt er bij geen enkele partij te zijn.

PIRONET. “Een aantal partijen valt steevast terug op hetzelfde mantra. Bij cd&v is dat vooral de fiscale hervorming, om van daaruit iets te doen aan de pensioenen. Een fiscale hervorming is toch iets anders dan een pensioenhervorming. Beide zijn nodig, maar het is niet zo dat als je fiscaal hervormt, je meteen ook een pensioenhervorming verwezenlijkt hebt.

“Bij Open Vld en N-VA zijn er geen echt opvallende voorstellen. N-VA wil, zoals te verwachten, alle ‘dure koterijen’ – de perequatie van de ambtenarenpensioenen, de pensioenbonus – afschaffen. Open Vld zegt voor striktere regels rond overheidsuitgaven te zijn. Maar je voelt dat het thema niet erg leeft bij beide partijen.

“Vooruit vond ik heel zwak. Ik heb de indruk dat die alles ongeveer bij het oude wil laten. Daar zitten weinig plannen, weinig vooruitgang, weinig visie in.

“Vlaams Belang heeft het wel erg gedetailleerd uitgewerkt. Of dat allemaal haalbaar is, is een ander paar mouwen.

“Bij Groen merk ik weinig richting. Die partij pleit hoegenaamd niet voor een pensioenhervorming. De ecologisten merken wel op dat de toegang tot de tweede pijler veel te ongelijk verdeeld is, wat klopt. Zij blijven bij de eerste pensioenpijler als fundament. Wat die pensioenbonus betreft, zeggen ze: ‘Laat ons maar afwachten.’

“PVDA komt altijd uit op die miljonairstaks, die ook zal zorgen voor betere pensioenen. Volgens de extreemlinkse partij zal die miljonairstaks 8 miljard opbrengen. Volgens het Planbureau is dat maar 4 miljard. Als het zo is dat zij, zoals het Planbureau zegt, dat serieus overschatten, dan valt al de rest een beetje in duigen. Zij willen van die 8 miljard een derde investeren in pensioenen. Maar ja, als je maar 4 miljard hebt, dan ga je ook niet zoveel in de pensioenen kunnen investeren. In elk geval zijn hun plannen op drijfzand gebouwd.”

Lees ook: