Pierre Wunsch (Nationale Bank): ‘De hervormingen zijn moedig en omvangrijk, maar het tekort blijft onhoudbaar’

De regering-De Wever pakt door, maar toch loopt het begrotingstekort verder op. “Er is nog een grotere inspanning nodig. Een gezonde begroting is van strategisch belang voor Europa. Het is een drama als de Europese democratie in een bijna oorlogssituatie geen 0,3 procent van het bbp op tafel kan leggen om Oekraïne te steunen. Dat is een teken van zwakte. Dat maakt ons kwetsbaar”, zegt Pierre Wunsch, gouverneur van de Nationale Bank van België.

Dit is het laatste interview van Pierre Wunsch in het statige hoofdkantoor van de Nationale Bank. Het gebouw is voor vijf jaar buiten dienst voor grondige renovatiewerken. Het asbest gaat eruit en de energiescores moeten omhoog. De teams van de bank moeten vanuit het gebouw aan de andere kant van de Berlaimontlaan de Belgische economie en de begroting in de gaten houden.

Het begrotingsakkoord dat de regering-De Wever begin december na veel vijven en zessen in elkaar wist te boksen, is intussen doorgerekend en geanalyseerd. Op basis van de afgeklopte meerjarenbegroting zal de regering de legislatuur, in 2028, afsluiten met een tekort van 5 procent van het bruto binnenlands product (bbp), wat hoger is dan aan het begin van de legislatuur. “Dat tekort is te hoog en dus niet houdbaar. Er moeten nog inspanningen volgen. We moeten zo snel mogelijk naar een begrotingstekort van 3 procent of minder. Premier De Wever zegt zelf dat er extra inspanningen nodig zijn”, zegt Pierre Wunsch.

Met dit begrotingsakkoord kleurt België nochtans netjes binnen de Europese lijntjes tot 2028. De netto-uitgaven stijgen niet sneller dan mag van Europa.

PIERRE WUNSCH. “Eerlijk gezegd, de Europese begrotingsregels werken niet goed. Europa steekt de begrotingsduim omhoog, omdat het de hogere defensie-uitgaven niet meetelt en omdat de ontvangsten te positief inschat. De realiteit is echter dat een begrotingstekort van 5 procent niet houdbaar is. We moeten de bevolking duidelijk maken dat er extra inspanningen nodig zijn. Als je bij een begrotingstekort van 5 procent te maken krijgt met een recessie of een andere schok, dan wens ik de regering veel geluk om de begroting op de rails te houden. We hebben in dit scenario geen buffers meer om schokken op te vangen.”

De regering neemt nochtans structurele maatregelen, zoals het invoeren van een pensioenmalus en het beperken van de werkloosheid in de tijd.

WUNSCH. “Dat pakket aan structurele maatregelen is moedig en omvangrijk. Het gaat in de goede richting. De maatregelen helpen de werkgelegenheidsgraad te verhogen en de pensioenkosten te verlagen. De regering levert een inspanning om de primaire overheidsuitgaven, uitgedrukt in procent van het bbp, onder controle te krijgen. Die uitgaven zullen dalen tijdens deze legislatuur, voor zover je geen rekening houdt met de stijging van de rentelasten en de hogere defensie-uitgaven. Die knik in de uitgaven is een trendbreuk met het verleden. De voorbije decennia stegen die overheidsuitgaven systematisch sneller dan het bbp.
“Maar ondanks de grote inspanningen zal het tekort dus stranden op 5 procent van het bbp in 2028. De bevolking kan de indruk krijgen dat het terugdringen van het begrotingstekort een hopeloze en ondoenbare oefening is. Er wordt voor miljarden aan maatregelen genomen om toch te eindigen met een tekort van 5 procent. Dat het tekort verder oploopt, komt omdat de regering eerst de ongunstige trend bij ongewijzigd beleid moet bijsturen. Daarnaast stijgen de rentelasten en vloeit er meer geld naar defensie. Zonder die extra uitgaven zou het begrotingstekort landen rond 3,5 procent van het bbp. Opvallend is ook dat de overheidsontvangsten met 1 procent van het bbp dalen tijdens deze legislatuur. Het hogere tekort is dus ook te wijten aan een erosie van de inkomsten. Wel worden de terugverdieneffecten nu vrij realistisch ingeschat.”

Waarom moeten we wakker liggen van de begroting? België kampt al jaren met relatief hoge begrotingstekorten zonder dat de hemel ons op het hoofd valt.

WUNSCH. “Ik krijg die vraag regelmatig. Een gezonde begroting is echter van strategisch belang. Het kost Europa 0,3 procent van het bbp om Oekraïne voldoende te steunen. Dat is een heel kleine inspanning voor Europa. Maar voor een aantal Europese landen, waaronder België, is die inspanning problematisch door het hoge overheidstekort. Het is een drama dat een democratie geen 0,3 procent van het bbp op tafel kan leggen in wat bijna een oorlogssituatie is. Het is een drama dat we niet meer in staat zijn een kleine inspanning te leveren die van cruciaal strategisch belang is voor Europa. Dat is een teken van zwakte. Dat maakt ons kwetsbaar. Het kan geopolitieke rivalen motiveren om Europa harder aan te pakken, omdat ze vaststellen dat we zwak staan. Als te veel Europese landen te grote begrotingstekorten hebben, dan zijn we overgeleverd aan het humeur en de grillen van de Amerikaanse president Donald Trump, de Russische president Vladimir Poetin en de Chinese president Xi Jinping. Als ik zie hoe Poetin, Xi en de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un zich op een militaire parade in Peking gedragen als de beste vrienden, als ik zie dat Poetin Oekraïne aanvalt, en als ik tegelijk de agressieve en gesubsidieerde Chinese export naar de Europese markt zie, dan stel ik mij in de eerste plaats als EU-burger vragen bij onze Europese strategie. China boekt een enorm handelsoverschot met Europa. Ik heb de indruk dat we zeer naïef zijn. Ik heb daar een slecht gevoel bij.”

Hoe moet Europa daarop reageren?

WUNSCH. “Waarom financieren we de steun aan Oekraïne niet met een Europese invoerheffing van 10 procent op Chinese goederen? Ik pleit niet voor invoerheffingen, maar Europa moet zich zulke vragen durven te stellen. Nogmaals, ik zeg dit als burger, niet als gouverneur van de Nationale Bank.”

Bij gebrek aan financiële slagkracht kijkt Europa naar de Russische activa die bewaard worden bij Euroclear.

WUNSCH. “Ja, dat toveren met activa om geld te vinden is een rechtstreeks gevolg van onze moeilijke begrotingssituatie. We moeten keuzes durven te maken. Oekraïne is enorm belangrijk voor de veiligheid van Europa.”

Is het een goed idee om Russische activa te gebruiken om Oekraïne te financieren?

WUNSCH. “Ik ben gerustgesteld dat deze activa voorlopig niet gebruikt worden, maar het verhaal is niet voorbij. Premier De Wever heeft België en Europa een grote dienst bewezen. Euroclear maakt deel uit van een infrastructuur die heel belangrijk is voor Europa. Een destabilisatie van Euroclear zou een Europees probleem zijn.”

In 2025 presteerde de Belgische economie verrassend goed, ondanks het agressieve handelsbeleid van Trump. Hoe komt het dat de economie zoveel weerbaarheid en veerkracht toont?

WUNSCH. “De groeicijfers in België, Europa en de Verenigde Staten zijn beter dan gevreesd. Het mag verbazen dat de Belgische economie op dit ogenblik volgens haar potentieel groeit, ondanks de klappen van de voorbije jaren. Die medaille heeft echter een keerzijde. We zien geen krachtig herstel meer. Onze mogelijkheden om sneller te groeien dan ons potentieel zijn verdwenen. Periodes van hoogconjunctuur komen nu al een tijdje niet meer voor. De structurele veranderingen op de arbeidsmarkt leveren een mogelijk antwoord. Vroeger ging een vertragende conjunctuur gepaard met een oplopende werkloosheid, wat de gezinnen inspireerde om meer te sparen en minder te besteden. Dat gedrag verscherpte een recessie. Dat is nu anders. Door de krapte om de arbeidsmarkt stijgt de werkloosheid amper als het economisch minder gaat. En als het goed gaat, vinden ondernemingen amper nieuwe krachten en botst de conjunctuur heel snel tegen een plafond. Het aantal vacatures stijgt en daalt als reactie op een veranderende arbeidsvraag, maar de werkloosheid is vrij stabiel. Dat kan verklaren waarom de Belgische economie een vrij stabiele groei kent, ondanks alle schokken.”

Is de conjunctuurcyclus dood?

WUNSCH. “Dat is misschien veel gezegd. Maar de groei is verrassend stabiel, dat wel. Ook in 2026 verwachten we een stabiele groei van ongeveer 1 procent of iets meer. De Belgische groei zal in 2026 wel onder het Europese gemiddelde liggen door de begrotingsmaatregelen.”

Duitsland gaat een expansiever budgettair beleid voeren. Kan de Duitse locomotief voor een aangename verrassing zorgen in 2026?

WUNSCH. “Duitsland is vandaag geen locomotief. De Duitse economie bolt traag en blijft traag bollen. Het expansievere budgettair beleid kan voor een kleine versnelling zorgen in 2026 en vooral in 2027, maar vanaf een startpunt dat structureel zwak is. De auto-industrie en de chemie hebben het bijzonder moeilijk. Een bloeiende defensie-industrie kan wat compenseren, maar de cruciale vraag is of de omvang van de Duitse industrie nog houdbaar is. De industrie is in Duitsland nog goed voor 20 procent van de toegevoegde waarde, tegenover 10 procent in de meeste andere landen. Is een dubbel zo omvangrijke industrie houdbaar als de VS een agressief handelsbeleid voeren en China een nog agressiever industrieel beleid? In Europa hebben we de voorbije decennia gekozen voor een industriebeleid gebaseerd op vrijhandel en het bewaken van de mededinging, als reactie op het verkwistende subsidiebeleid in de jaren zeventig en tachtig. Dat beleid was mogelijk in een wereldeconomie gebaseerd op duidelijke regels, maar dat beleid is niet geschikt als de VS overschakelen op bilaterale deals en als China de controle op een aantal strategische sectoren verovert om die controle te gebruiken als machtshefboom op het geopolitieke toneel. Europa kan niet meer lijdzaam toekijken. We zullen een industrieel beleid moeten voeren om onze strategische autonomie te versterken. Als we willen produceren in sectoren waarin we niet langer competitief zijn, dan zullen we ofwel subsidies moeten geven, ofwel een meer protectionistisch handelsbeleid moeten voeren.”

Een ander belangrijk thema is artificiële intelligentie (AI). Leggen de enorme investeringen in AI de basis voor noemenswaardige productiviteitswinsten op termijn, of is er sprake van een zeepbel?

WUNSCH. “De jury is nog in beraad. Je moet een onderscheid maken tussen twee vragen. Zullen bedrijven die nu zwaar investeren in AI daar geld aan verdienen? En wat zal de impact van AI zijn op de hele economie? Het is mogelijk dat de AI-bedrijven geen return verdienen op hun investeringen, terwijl de economie als geheel wel profiteert van AI. Dat was het resultaat van de dotcomzeepbel van eind de jaren negentig. Dat scenario kan zich herhalen als de prijs van AI door de sterke concurrentie fors daalt. Daar zou Europa enorm van profiteren, want we zouden de vruchten van AI plukken zonder zelf zwaar te moeten investeren. Een ander scenario is dat Google, Microsoft en andere grote investeerders in AI wél hun koppositie consolideren en een duurzaam verdienmodel bouwen. Dat scenario is zeer goed voor de VS en gewoon goed voor Europa. De kans is volgens ons klein dat AI een winner takes it all-sector wordt, waarbij een beperkt aantal bedrijven het grootste deel van de koek binnenhaalt. De concurrentie is intens. De kans op een stevige beurscorrectie is in de omstandigheden groot. Het stopt hier natuurlijk niet. De combinatie van AI en robotica kan de volgende industriële revolutie zijn. Die combinatie kan een nieuw elan geven aan de productiviteitstoename en het tegengewicht voor de vergrijzing vormen.”

Europa hinkt achterop in investeringen in AI. Kan de uitbouw van een kapitaalmarktunie voor soelaas zorgen?

WUNSCH. “De kapitaalmarktunie is in Europa blijkbaar de oplossing voor alles. Nee, ernstig, de financiële markten werken al vrij goed in Europa. Misschien investeren we minder in technologie, omdat we meer risicoavers zijn. Het Amerikaanse ecosysteem van durfkapitalisten is ook gewoon uniek in de wereld. Daar is een halve eeuw aan gebouwd. Dat vertrekt van een eerste generatie van succesvolle technologie-ondernemers, die vervolgens hun winsten opnieuw investeren in nieuwe bedrijven. Dat vliegwiel creëert na verloop van decennia een ecosysteem met veel kennis en kapitaal. Je kunt dat niet van bovenaf opleggen. Maar op kleinere schaal heeft Zweden ook een interessant ecosysteem gecreëerd. Waarom kan dat niet in Duitsland op grotere schaal? Als Zweden het kan, waarom Duitsland of Frankrijk dan niet? Dan zou 80 procent van het Europese probleem zijn opgelost.”

Wordt inflatie opnieuw een vrij saai verhaal in 2026?

WUNSCH. “Ja, en dat is goed nieuws. In het eurogebied landt de inflatie rond 2 procent. Isabel Schabel (directielid van de Europese Centrale Bank, nvdr) zegt dat de volgende stap een renteverhoging is. Dat zou kunnen. We zullen zien. Vandaag is het rentebeleid gepast.”

Bent u kandidaat voor een directiefunctie bij de ECB?

WUNSCH. “Ik zal het zeker bekijken als ik de job van voorzitter van Christine Lagarde aangeboden krijg, maar die kans is bijna nul procent. Voor de rest heb ik geen interesse in een directiefunctie bij de ECB in Frankfurt. Ik heb nog een mandaat tot 2028 als gouverneur van de Nationale Bank en ik ben heel tevreden met deze job.”

In het directiecomité van de Nationale Bank vervallen in 2026 de mandaten van Vincent Magnée en Tom Dechaene. Het mandaat van directeur Steven Vanackere verviel begin dit jaar en werd voorlopig niet verlengd. Zullen de vacatures goed ingevuld worden?

WUNSCH. “We hebben altijd gepleit voor zo veel mogelijk stabiliteit in de samenstelling van ons directiecomité. Door de recente beslissingen of het gebrek aan beslissingen van de regering is er een risico op een minder stabiele samenstelling. Het is niet vanzelfsprekend als in het directiecomité mensen met weinig ervaring zouden moeten worden opgenomen. Dit is een instelling met 1.700 werknemers. Onze directieleden moeten zowel kaas gegeten hebben van de economie en financiën, als managementcapaciteiten hebben.”

Wat met het mandaat van Steven Vanackere?

WUNSCH. “Ons voorstel is nog altijd het mandaat van Steven Vanackere te verlengen. Iedereen zegt ons dat het zal gebeuren, maar het sleept intussen bijna een jaar aan.”