Overheid belast in plaats van te besparen

De Belgische openbare financiën zijn de voorbije jaren amper gesaneerd. Extra belastingen compenseren de extra uitgaven, leert een analyse van de OESO.

De Belgische openbare financiën zijn de voorbije jaren amper gesaneerd. Extra belastingen compenseren de extra uitgaven, leert een analyse van de OESO.

Een analyse van de OESO, de denktank van de industrielanden, zegt veel, zo niet alles over de Belgische begroting. Tussen 2009 en 2012 koos de Belgische regering voor hogere belastingen (bijna 2,5% van het bbp). Ze draaide de uitgavenkraan open, waardoor de totale begrotingssanering amper iets voorstelde De meeste OESO-landen kozen voor extra belastingen en een vermindering van de uitgaven. Voor België is het zoeken naar die besparingen. De OESO roept op om de komende jaren zo goed als uitsluitend aan de uitgavenkant te werken.

Tien jaar schande

Vlaamse economen onderschrijven de analyse van de OESO. “De Belgische overheid drijft haar uitgaven al bijna vijftien jaar stelselmatig op”, zegt Bart Van Craeynest, de hoofdeconoom van Petercam. “Volgens de cijfers van de Europese Commissie stegen de Belgische primaire uitgaven gezuiverd voor conjunctuurschommelingen sinds 1999 met 7,7 procent van het bbp. In de eurozone kenden alleen Griekenland en Cyprus een grotere uitgavenstijging. Nog opmerkelijker is dat de Belgische overheid de voorbije jaren rustig op dat pad is doorgegaan. Sinds 2008 namen de uitgaven nog toe met 3,9 procent van het bbp, veruit de grootste stijging van de eurozone in die periode.”
Eigenlijk stonden de overheidsfinanciën er goed tien jaar geleden niet zo slecht voor. De overheidsschuld bedroeg wel 106 procent van het bbp, maar het primaire overschot (ontvangsten min uitgaven zonder rentelasten) piekte naar 6,8 procent. De voorbije tien jaar werd dat surplus volledig opgesoupeerd. Het primaire saldo komt dit jaar net boven nul uit.

Waar besparen?

Volgens verschillende economen moeten de uitgaven nu worden afgebouwd. De vraag is: waar? Volgens Van Craeynest niet bij de federale overheid in enge zin (zonder de sociale zekerheid). “De primaire uitgaven van de federale overheid zonder inkomensoverdrachten aan de andere overheden bedragen 8,2 procent van het bbp. De federale overheid is dus al vrij mager.” Volgens hem moeten de inspanningen gebeuren in de sociale zekerheid (primaire uitgaven 22% van het bbp) en bij de regionale en de lokale overheden (17,5% van het bbp).

Later met pensioen

Gert Peersman van de Universiteit Gent treedt hem bij: “Als de federale overheid grote bedragen wil besparen zonder de belastingen te verhogen, wat uiteraard wenselijk is, kan ze dat alleen via ingrepen in de pensioenen. De leeftijd om met pensioen of brugpensioen te gaan, moet hoger.” Volgens de Gentse econoom leidt dat tot een dubbel effect op de begroting: minder uitgaven in pensioenen (een derde van het effect) en meer belastinginkomsten door extra economische activiteit (twee derde van het effect). “Hier ligt bijgevolg de sleutel voor de federale regering.”

Perfide financieringswet

Ook de deelstaten moeten daar hun steentje toe bijdragen. Peersman merkt op dat de regionale uitgaven het meest zijn gestegen. Volgens de Nationale Bank gingen de primaire uitgaven van de gemeenschappen en de gewesten de voorbije twaalf jaar jaarlijks omhoog met gemiddeld 2,8 procent. Bij de federale overheid en de sociale zekerheid was dat 2,7 procent. “Door de hoge inkomsten via de financieringswet heeft Vlaanderen bijvoorbeeld geen incentive om te besparen, aangezien het een begroting in evenwicht heeft”, legt Peersman uit.

“De andere regio’s hebben ook maar een beperkt tekort. Bovendien stromen meer inkomsten naar de regio’s als de federale regering de pensioenleeftijd verhoogt en bijgevolg de economische activiteit toeneemt. Als zij dat vertalen in extra uitgaven, want ze hebben toch al een begroting in evenwicht, wordt een gedeelte van de besparingen als gevolg van de pensioenhervormingen tenietgedaan. Kortom, de overheidsfinanciën kunnen pas echt worden gesaneerd aan uitgavenkant als de regio’s hun deel doen. Het is cruciaal dat dit op een of andere manier wordt ingebouwd in de financieringswet.”