Naarmate het zelfbewustzijn van Rusland groeit, vertroebelen de relaties met Europa. Het land lijkt verworden tot een autarkische machtstaat, terend op olie en gas. Of ontluikt er een gediversifieerde economie, waarmee het Westen weer zaken kan doen?
Rusland heeft zich op het wereldtoneel op de voorgrond gewerkt, dat is zeker. Over welke rol het land in de toekomst zal spelen, lopen de meningen uiteen, ook bij de Franse econoom Jacques Sapir en de historicus Thomas Gomart. Sapir is studiedirecteur aan de Ecole des hautes études en sciences sociales (EHESS) in Parijs. Hij is een – links gecatalogeerde – expert in Rusland en monetair beleid. Gomart is directeur Strategische Ontwikkeling bij het Institut français des relations internationales (IFRI) en gespecialiseerd in burgerlijk-militaire zaken, de interactie tussen buitenlands en energiebeleid en nation branding.
Rusland dreigt opnieuw in een recessie te verzeilen. Het land leeft van olie en gas. Is de poging van president Vladimir Poetin om de economie te diversifiëren mislukt?
Jacques Sapir: “Het land moet nog altijd een inhaalbeweging maken op de ontwikkelde landen. De voorbije anderhalve eeuw was Rusland altijd een uitvoerder van grondstoffen. Voor 1914 waren dat boter, melk en graan; tegenwoordig exporteert het brandstoffen, hout en metalen. Het land ontwikkelt een dynamische industrie, die echter vooral de binnenlandse markt bedient. Maar de diversificatie van de Russische economie is wel degelijk aan de gang. In de autobranche en de sector van de consumptiegoederen zijn er heel wat westerse en Aziatische ondernemingen actief.”
Thomas Gomart:“Ik ben minder optimistisch. Macht is het kernwoord. Rusland heeft altijd voorrang verleend aan militaire zaken. De Russische elite is bezeten door strategische autonomie, invloed op haar regionale omgeving en de keuze van eigen industriële partners.”
“Rusland beschikt over waardevolle technologische niches, zoals nucleaire energie, lucht- en ruimtevaart, en bewapening. Maar zijn verwerkende nijverheid lijdt onder een enorm concurrentieprobleem. Daarom concentreert het zich op zijn binnenlandse markt. Daarbij komen nog een structureel zwakke organisatie en marketing. In 2012 legde Poetin twee prioriteiten vast: een hogere productiviteit en diversificatie van de economie. Daarom heeft Rusland behoefte aan technologie en organisatie.”
Slaagt Rusland er de komende tien jaar in uit te groeien tot een industriële exportgrootmacht?
Sapir: “Uiteraard. De cijfers tonen dat aan. Op dit ogenblik wordt de groei aangedreven door de industrie en niet door de grondstoffensector. Anders dan wat Thomas zegt, kampt de Russische industrie niet met een gebrek aan internationale concurrentiekracht. Als de Russische auto’s niet op de internationale markt te vinden zijn, komt dat doordat de binnenlandse vraag de productiecapaciteit opslorpt. Over tien jaar is Rusland een eersterangs wereldexporteur.”
“Waar ik het wel mee eens ben, is dat het land behoefte heeft aan technologie en organisatie. Sommige ondernemingen hebben zich gemoderniseerd, andere zijn blijven steken in industriële managementmethodes van de jaren zestig en zeventig. Daarom heeft Rusland ook behoefte aan contacten en uitwisseling met het buitenland.”
Gomart: “Ik kan sinds 1998 geen enkel industrieel succes vaststellen gebaseerd op innovatie. Toegegeven, er zijn geslaagde partnerschappen met westerse groepen, meer bepaald in de autosector, maar succesverhalen zijn schaars. De Russische economie heeft nog altijd te lijden onder de incestueuze verhouding tussen de staat en de dominante Russische groepen in de economie. Dat remt de ontwikkeling van het land af.”
“De elite die aan de macht is, geeft de voorkeur aan prestige en machtspolitiek, veeleer dan aan modernisering en structurele hervormingen. Het Poetin-systeem bespeelt de nationalistische snaar en probeert de elitebedrijven te hernationaliseren. Het discours over de strategische autonomie is een discours over autarkie geworden. Dat is verontrustend.”
Béatrice Mathieu
Het volledige interview kan u deze week lezen in Trends.
