Nieuwe kernreactor kan België een financiële kater bezorgen: ‘Overal ontsporen de kosten van die reactors’

Ons land wil zo snel mogelijk een kleine kernreactor bouwen, ook bekend als een SMR. Vorige week trokken de Verenigde Staten nog de stekker uit dat project vanwege de te hoge kosten. Het land investeerde al 600 miljoen euro zonder dat er een reactor is gebouwd. De kans bestaat dat ons land hetzelfde lot wacht. Trends sprak erover met een energie-expert.

Vorige week raakte bekend dat België tegen 2045 à 2050 een kleine kernreactor wil bouwen in de gemeente Mol. Het gaat om een small modular reactor of een SMR. De federale regering besliste vorig jaar al 100 miljoen euro te investeren in het onderzoek naar de kleine kerncentrales van de toekomst. Die zouden veiliger zijn en minder afval produceren, maar ook minder CO2 uitstoten. Naast de klimaatinsteek speelt ook de energie-onafhankelijkheid van ons land een rol – een thema dat sinds de oorlog in Oekraïne bovenaan op de agenda staat.

Het onderzoek in ons land staat onder leiding van het SCK-CEN in Mol. Dat slaat de handen in elkaar met vier internationale partners om de industriële ontwikkeling van de loodgekoelde SMR’s te versnellen. Het gaat om partners uit Roemenië (Raten), Italië (ENEA en Ansaldo Nucleare) en de Verenigde Staten (Westinghouse). Voordat de SMR in Mol wordt gerealiseerd, bouwt het consortium een vergelijkbare reactor in het Roemeense Pitesti.

Een schone en constante energievoorziening klinkt als een interessante belofte, maar SMR’s kennen ook tegenstanders. De hoge kosten van zulke projecten vormen munitie voor sceptici. Enkele dagen nadat België zijn herwonnen vertrouwen in kernenergie had bevestigd, draaiden de Verenigde Staten de geldkraan dicht voor een SMR die in de staat Idaho moest worden gebouwd, weet The Guardian. De VS hadden al 600 miljoen dollar in het project geïnvesteerd, maar de initiatiefnemers vonden niet genoeg andere investeerders toen bleek dat het project 9,3 miljard dollar zou kosten in plaats van de geraamde 3,6 miljard.

Weinig voorbeelden

Nochtans wordt een lage kostprijs vaak als een argument gebruikt voor de ontwikkeling van SMR’s. In principe kunnen ze relatief snel en in afzonderlijke modules worden gebouwd. Hoewel verschillende landen interesse tonen in SMR’s, zijn er nog maar weinig voorbeelden van werkende SMR-reactoren die voor stroomproductie worden gebruikt. De meeste worden gebruikt in China.

“Het voorbeeld van China wordt vaak aangehaald, maar kernenergie vertegenwoordigt slechts 5 procent van de energieopwekking in het land, tegenover 9 procent hernieuwbare energie”, legt energie-expert Luc Barbé uit in een gesprek met Trends. “Jaarlijks krijgt China 100 tot 150 gigawatt aan groene stroom erbij, tegenover enkele gigawatts aan kernenergie. In de Europese Unie kwam er vorig jaar 56 gigawatt hernieuwbare energie bij, tegenover 1,6 gigawatt nucleaire energie.”

‘De kans is groot dat de kosten ontsporen. De belastingbetaler heeft nu 100 miljoen euro betaald, maar er is geen idee bij welk bedrag we zullen landen’

Luc Barbé, energie-expert

Volgens Barbé zijn er in de recente geschiedenis veel voorbeelden van projecten rond kleine en grote kernreactors, waarbij de kosten hoger uitvallen dan geraamd. “De geschiedenis van kernenergie is een van loze beloftes. Telkens worden projecten geschrapt of blijken ze veel duurder te zijn dan geraamd. Neem de nieuwe kernreactor van Flamenville in Frankrijk, een grote reactor. Die zou oorspronkelijk 3,3 miljard euro kosten, maar het prijskaartje voor de staat beweegt richting 20 miljard euro. In Finland zou de kerncentrale van Okiluoto 3 miljard kosten. Die is op 11 miljard euro uitgedraaid. Het is altijd hetzelfde liedje.”

Ontsporende kosten

Voorbeelden uit het verleden bewijzen niet dat ook de kosten voor de Belgische SMR in Mol zullen ontsporen. De loodgekoelde kernreactor betreft een baanbrekende technologie die eerst nog jaren onderzoek vereist. De 100 miljoen euro die ons land heeft geïnvesteerd, wordt gevolgd door 75 miljoen euro uit de privésector. Het project zal nog meer financiering krijgen in de komende fasen.

“De kans is groot dat de kosten ontsporen”, stelt Barbé, die geen voorstander is van het project in Mol. “De belastingbetaler heeft nu 100 miljoen euro betaald, maar er is geen idee bij welk bedrag we zullen landen. Sinds de jaren vijftig is er nog nauwelijks vooruitgang geboekt in nucleaire technologie. We leunen nog altijd op de oude PWR-reactoren, ofwel drukwaterreactoren. Kleine kernreactoren bestaan ook al veel langer, maar men is op de grote overgeschakeld, omdat de kleine helemaal niet rendabel zijn. Het SCK-CEN probeert nog geen rendabele PWR-reactor (drukwaterreactor, nvdr) maken. Waarom zou deze complexe loodgekoelde reactor dan plots een succes worden?”

Constante energiebron

Kernenergie heeft een aantal voordelen ten opzichte van hernieuwbare energie. Een eerste is het constante vermogen. Zon- en windenergie levert geen constant vermogen, waardoor die bronnen op sommige momenten kunnen tekortschieten. Volgens veel experts is dat een argument waarom kernenergie een nuttig onderdeel van onze energiemix is. Kernenergie is ook niet vervuilend. Heel wat landen die investeren in hernieuwbare energie, kiezen daarnaast ook voor vervuilende oplossingen om de permanentie van de elektriciteitsproductie te garanderen. Een voorbeeld is Duitsland. Volgens recente cijfers van het onderzoekscentrum Fraunhofer-Gesellschaft is hernieuwbare energie goed voor 55,5 procent van de Duitse energiemix, maar daarnaast blijven vervuilende bruinkoolcentrales de op een na grootste energiebron, na onshore windenergie. Hieronder vindt u een diagram van Eurostat over de energieproductie in de Europese Unie en alle lidstaten.

In België bouwen we twee nieuwe gascentrales en houden we enkele kernreactoren langer open. Die deal met Engie werd deze zomer gesloten. “100 procent groene stroom is mogelijk in België. De enige reden waarom we nu genoodzaakt zijn vervuilende gascentrales te bouwen en kerncentrales langer open te houden, is omdat er al meer dan twintig jaar geen lijn te trekken valt in ons energiebeleid. Bovendien zullen de gascentrales die we bouwen minimaal werken. Maar toegegeven, het feit dat we gascentrales bouwen is pijnlijk.”

Hoog vermogen

Een tweede troef van kernenergie is het vermogen in verhouding tot de oppervlakte van een kerncentrale. Onder meer experts van het vakblad Nature kaartten aan dat hernieuwbare energie een grote oppervlakte inneemt, terwijl kerncentrales veel compacter zijn. Een land als België moet daarom een deel groene stroom importeren uit het buitenland. “Het is helemaal niet complex om als België samenwerkingen aan te gaan met andere Europese landen”, stelt Barbé. “Projecten rond hoogspanning zijn al aan de gang en er zijn samenwerkingen gesloten met Denemarken en het Verenigd Koninkrijk. Het zou zelfs economisch suboptimaal zijn als alle 27 Europese lidstaten volledig zouden instaan voor hun eigen stroomvoorziening.”

‘Tegen 2045 of 2050 is onze batterij- en waterstoftechnologie efficiënt genoeg om hernieuwbare energie op te slaan’

Luc Barbé, energie-expert

Barbé verwacht daarnaast dat het variabele karakter van hernieuwbare energie in de toekomst niet langer een probleem zal vormen. De sector kijkt naar manieren om overtollige groene energie op te slaan, opdat ze zou kunnen worden ingezet op een later moment. “Kernenergie blijft duur en wordt zelfs duurder, terwijl we een doorbraak zien in de energie-opslag en de energie-efficiëntie van hernieuwbare bronnen. Tegen 2045 of 2050 is onze batterij- en waterstoftechnologie efficiënt genoeg om hernieuwbare energie op te slaan. Met andere woorden: tegen het moment dat we in Mol een SMR hebben – volgens een optimistisch scenario – is hij in feite overbodig. Elk miljoen dat we in kernenergie stoppen is geld dat ons land beter op een andere manier besteedt.”

Wat doen andere landen?

België is niet het enige land dat blijft investeren in kernenergie. Uit Nederland kwam vorig jaar het nieuws dat het twee nieuwe kerncentrales wil bouwen, zij het grote reactoren en geen SMR’s. Er is ook interesse vanuit Roemenië, waar het consortium dat de reactor in Mol bouwt, ook een SMR zal plaatsen in de stad Pitesti. Daarnaast trekt Polen de kaart van kernenergie en Frankrijk is al jarenlang het land dat het meeste in de energiebron investeert.

“Er zijn inderdaad nog landen die investeren in kernenergie”, geeft Barbé toe. “Maar energie-experts zetten grote vraagtekens bij de plannen in Nederland. De enige reden waarom Frankrijk de kar van kernenergie blijft trekken, is omwille van hun grote nucleaire industrie en de vele banen die eraan gekoppeld zijn. Er worden natuurlijk nog steeds nieuwe projecten opgestart, maar van de vijf projecten worden er twee of drie geschrapt.”

Lees ook: