Sanctiepakket tegen de Russen treft Zeebrugge: ‘Fluxys betaalt hier de prijs voor’
De lidstaten van de Europese Unie hebben maandag het veertiende sanctiepakket tegen Rusland officieel bevestigd. Ook Russisch vloeibaar aardgas (lng) wordt nu geraakt. Europese havens, waaronder die van Zeebrugge, mogen niet langer worden gebruikt voor de overslag van lng uit Rusland. De maatregel wordt van kracht na een overgangsperiode van negen maanden.
Europa blijft manieren zoeken om de inkomsten van het Kremlin uit fossiele brandstoffen te beperken zonder de energiekosten op te drijven voor de eigen burgers. Nieuw is het verbod op het gebruik van Europese havens voor de doorvoer van Russisch lng. De Russen pompen onder andere in Zeebrugge lng, dat wordt aangevoerd met speciale tankers, over op conventionele en voordeligere lng-schepen. Vanuit de Zeebrugse haven, een lng-hotspot voor Europa, wordt het gas verder getransporteerd, hoofdzakelijk naar afnemers in Azië.
“Het Russische lng komt van de terminal Yamal LNG, die op het Jamal-schiereiland ligt, in Noordwest-Siberie”, zegt energieonderzoeker Moniek de Jong (UGent), die haar promotieonderzoek deed naar de gaspijpleiding Nord Stream 2. “De eigenaar van dat bedrijf is Novatek, een onderneming die sterke banden heeft met het Kremlin.”
Fluxys, dat voor een klein deel in handen van de Belgische staat is, is controversieel omdat het dat Russisch gas in zijn lng-installaties in Zeebrugge toelaat. Op zijn aandeelhoudersvergadering heeft het zich moeten verdedigen tegen kritiek dat het zo de Russische oorlogsmachine financiert. Wat betekent zo’n overslagverbod voor de omzet van Fluxys?
DE JONG. “Het Russische lng-contract levert zo’n 1 miljard euro op voor Fluxys. De Belgische lng-terminal kan een boete van een miljard riskeren als het zijn diensten aan Yamal Trade niet kan leveren. Dat zou natuurlijk pijnlijk zijn. Dat is ook de reden waarom dat contract nog altijd bestaat. Zonder zo’n sanctiepakket zou Fluxys er ook zelf de stekker niet uit kunnen trekken. Dit zal een verlies zijn voor Zeebrugge, maar de haven kan dat alternatieve gas aantrekken: niet als overslag, maar als import. Fluxys zou met het sanctiepakket wel een optie hebben om aan de Europese Unie een schadevergoeding te vragen of op andere manieren die verloren inkomsten te recupereren.
“De ondertekening van dat contract (van 20 jaar, nvdr) in 2015 – na de annexatie van de Krim – was natuurlijk slechte timing. Het is duidelijk dat de geopolitieke dimensie toen niet meetelde. Daar betalen ze nu de prijs voor. En wij dus ook, aangezien Fluxys een beetje van ons allemaal is. Maar het is een signaal dat over alle contracten met betrekking tot gas en energie moet worden nagedacht.”
Is de toepassing van die sancties haalbaar?
DE JONG. “Het lijkt erop, ja. Natuurlijk, de wens om meer Russische energieproducten te treffen, was niet die van alle lidstaten. Een aantal, waaronder ook België, voelde wel iets voor dat verbod op lng-overslag, maar nog niet voor een algemeen Europees verbod op de import van Russisch lng. Over dat laatste werd wel gesproken, maar dat lijkt eerder een middel om ervoor te zorgen dat het verbod op lng-overslag er doorkomt, als compromis.”
Wat staat er nog in het veertiende sanctiepakket?
Ook gasterminals op EU-grondgebied die niet met het Europese netwerk van gaspijpleidingen verbonden zijn, mogen geen lng uit Rusland meer invoeren. Investeringen in export naar Russische lng-projecten die nog in aanbouw zijn, worden verboden.
Voor het eerst viseert Europa ook 27 specifieke schepen die “bijdragen” aan de oorlog in Oekraïne, bijvoorbeeld omdat ze militair materieel vervoeren, gestolen Oekraïens graan transporteren of instaan voor de doorvoer van Russisch lng.
Die overslag is erg belangrijk voor afnemers in India en in China, maar ook in Europa zijn er nog gegadigden.
DE JONG. “Een klein deel, zo’n 30 procent van de overslag in Zeebrugge, wordt geëxporteerd naar een ander Europees land. Het grootste deel gaat naar Azië. Voor de export naar Europa is het niet zo’n groot probleem, aangezien de lng-invoer in nog altijd mag. Dat betekent dat aan die 30 procent die in Europa blijft, niet geraakt wordt. Het gaat dus echt om het feit dat wij mogelijk maken dat Russisch gas aan de man gebracht wordt in Azië. En daar willen we heel graag van af, want dat levert de Russische oorlogsmachine veel geld op.
‘Voor de Russische schatkist is de belangrijkste inkomstenbron olie en niet gas’
Moniek de Jong (UGent)
“Een ban betekent dat Rusland andere oplossingen moet zoeken. De Russen zouden meer schepen moeten aankopen die dat gas kunnen vervoeren, of op zoek gaan naar andere overslaghavens buiten Europa.
“Op zich zou het geen probleem zijn voor de Europese lng-voorraad. We hebben de verwachting dat er een overcapaciteit van lng zal zijn, in ieder geval tot 2035. Pas na 2035 zouden we mogelijk weer met een tekort te maken krijgen. Dat komt dan voornamelijk door de stijging van de lng-vraag vanuit Azië.”
Hoe belangrijk zou het verlies van die overslag-lng zijn voor de Europese energieconsument? Zal dat de prijzen opdrijven op de gasmarkt?
DE JONG. “Ik denk van niet. Tenzij Rusland andere maatregelen neemt. De Russen kunnen bijvoorbeeld het pijpleidinggas afsluiten dat nu nog Europa binnenkomt. Of ophouden met hun lng-export. Maar anders voorzie ik daar geen problemen. We hebben het over zo’n 18 miljard kubieke meter lng dat naar Europa geëxporteerd voor consumptie. We hebben met de energiecrisis gezien dat als de prijzen te hoog worden, we onze vraag reduceren.
“Het mooie van de lng-markt is dat ze een wereldwijde markt is. Vergelijk het met de oliemarkt. We weren ook Russische olie van de Europese markt. Wat betekent dat? Dat de handelsstromen gewoon anders lopen. In plaats van dat er Russisch gas via Europa gaat lopen, zullen ze het zelf moeten transporteren naar Azië. Dat betekent dat er iets minder geleverd kan worden, maar niet dat de leveringen volledig wegvallen. Daar bovenop komt dat er momenteel voldoende lng is, dus dat we het daarmee kunnen opvangen. Zo ook die Aziatische afnemers. Zij kunnen ook gas afnemen van Qatar, wat ze al in grote hoeveelheden doen, maar ook van Australië.”
Een symbolische maatregel dus. De Russische oorlogsmachine blijft op volle toeren draaien.
DE JONG. “Het zal vrij weinig impact hebben op de Europese consument. Het zal ons wel een goed gevoel geven, dat we de eerste stap zetten om Russisch gas af te bouwen. Maar voor de Russische schatkist is de belangrijkste inkomstenbron olie en niet gas. En lng is ook nog een vrij klein gedeelte van die gasmarkt. Het gaat iets opleveren, maar niet het tij keren in de oorlog tegen Oekraïne.”
Russisch lng in Europa
De Europese Unie voerde vorig jaar 14,4 miljoen ton Russisch lng (19,6 miljard kubieke meter) in en slechts 2 miljoen ton (2,72 miljard kubieke meter) via overlading.
In 2022 ging maar liefst 7 miljard kubieke meter Russisch lng-gas door ons land.
Russisch lng heeft binnen de EU een marktaandeel van ongeveer 13 procent, weet Bloomberg. Het merendeel van het Yamal-gas wordt verscheept naar de havens van Zeebrugge, Montoir-de-Bretagne in Frankrijk en Bilbao in Spanje.
Lees ook:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier