Middle East Airlines, de stoerste luchtvaartmaatschappij ter wereld

Te midden van de vijandelijkheden tussen Israël en Hezbollah blijft één luchtvaartmaatschappij dapper vliegen: Middle East Airlines.

Zolang als Carla Haddad het zich kan herinneren, was aan boord stappen van een vliegtuig van Middle East Airlines (MEA) alsof ze “een stap dichter bij huis” was. Toen ze in het buitenland opgroeide, vloog de 39-jarige regelmatig terug om familie in haar geboorteland Libanon te bezoeken. De MEA-vluchten zaten tot de nok vol met medeburgers die opgewonden terugkeerden in een jaarlijks zomerritueel.

Maar eind september, toen Israël de campagne tegen Hezbollah in Libanon, waar ze nu woont, opvoerde, werd MEA meer dan alleen een herinnering. Toen het geweld in september haar voordeur in Beiroet naderde, namen Haddad en haar familie een MEA-vlucht naar de veiligheid van Marseille. “Het was de reddingsboot die ons hielp te ontsnappen aan alweer een verschrikkelijke oorlog”, zegt ze.

Vol heen, leeg terug

Middle East Airlines is lange tijd een steunpilaar geweest in de collectieve verbeelding van Libanon. Libanezen hebben gemengde gevoelens over hun nationale luchtvaartmaatschappij. Ze is geliefd omdat ze gezinnen herenigde tijdens de langdurige burgeroorlog en zoete, geurige knafeh serveerde als ontbijt. Maar ze is net zo goed gehaat vanwege de torenhoge hoogseizoenprijzen en de verouderde vloot.

Maar in de afgelopen zeven weken, toen zijn piloten behendig de Israëlische luchtaanvallen wisten te ontwijken, is MEA een baken van nationale trots geworden. Als enige overgebleven luchtvaartmaatschappij die nog van en naar Libanon vliegt, heeft MEA tienduizenden wanhopige passagiers het land uit geholpen en essentiële humanitaire hulp gebracht. Dat doet het vanaf de enige commerciële luchthaven van het land in het zuiden van Beiroet, gevaarlijk dicht bij de gebieden die Israël de afgelopen weken hevig heeft gebombardeerd.

Terwijl het verkeer op de luchthaven is gedaald tot 30 procent van het gemiddelde van voor de oorlog, zegt MEA dat het nog altijd dicht bij zijn seizoensgemiddelde van 45 vluchten per dag zit. Maar de vliegtuigen vertrekken meestal vol vanuit Beiroet, en keren voor twee derde leeg terug. Terwijl tienduizenden Libanezen zijn gevlucht, blijven anderen reizen voor hun werk of om familie te bezoeken.

“Ons doel is nu niet om geld te verdienen, maar om deze luchthaven open te houden en alles zo goed mogelijk te laten verlopen voor het land”, zegt kapitein Mohammad Aziz, adviseur van MEA-voorzitter Mohamad El-Hout.

Geen ruimte voor paniek

De 79-jarige luchtvaartmaatschappij is bijna volledig eigendom van de Libanese centrale bank, die de afgelopen jaren een centrale rol heeft gespeeld in de verwoestende economische crisis van het land. MEA heeft sinds 2021 geen bedrijfscijfers meer vrijgegeven.

Maar foto’s van MEA-vliegtuigen die rakelings langs een brand of dikke zwarte rookpluimen vliegen – sommige zwaar gefotoshopt – hebben de mythe van de maatschappij gevoed, waardoor sommigen ze ‘de stoerste carrier ter wereld’ noemen. Een bakkerij in Beiroet maakte zelfs cupcakes met daarop vliegtuigen en pilotenpetten, als eerbetoon aan de ‘helden’ van MEA.

“De afgelopen weken hebben de veerkracht van onze kleine luchthaven en het uitzonderlijke vliegerschap van de MEA-piloten naar boven gebracht”, zegt Richard John, een enthousiasteling die vlak bij de luchthaven is opgegroeid. Hij heeft met ontzag toegekeken hoe piloten landden achter een sluier van rook terwijl Israëlische gevechtsvliegtuigen doelen in de buurt bombardeerden. “In andere landen zou er totale paniek uitbreken aan boord”, zei hij. “Maar wij hebben maar één klein vliegveld. Geen alternatieven, geen ruimte voor paniek.”

Lege winkels en cafés

Kapitein Mohammad Aziz nuanceert de gevaren. Volgens hem voert MEA dagelijks risicoanalyses uit en “vertrekken er geen vliegtuigen tenzij de omstandigheden 100 procent veilig zijn”. Hoewel risico- en kostenoverwegingen andere luchtvaartmaatschappijen hebben afgeschrikt, vindt hij dat “MEA de plicht heeft om door te gaan”.

De uitdagingen zijn nochtans immens. Doordat Israël de gps-systemen verstoort, maken de piloten van MEA noodgedwongen gebruik van technieken van voor de automatische piloot. En ongeveer 20 procent van de vloot van 22 Airbus-vliegtuigen van de luchtvaartmaatschappij staat aan de grond in het buitenland, vanwege de stijgende verzekeringskosten en om de blootstelling aan het conflict te verminderen.

De luchtvaartmaatschappij, die samen met haar dochterondernemingen ongeveer 5.000 mensen in dienst heeft, heeft ook het aantal personeelsleden op de luchthaven verminderd om een evacuatie te vergemakkelijken. Toen Israël en Hezbollah voor het laatst oorlog voerden in 2006, schakelden Israëlische aanvallen de luchthaven vrijwel onmiddellijk uit door de landingsbanen en brandstofdepots te bombarderen. Hoewel de luchthaven deze keer gespaard is gebleven, is het er angstaanjagend stil, met lege winkels en cafés.

Verdachte bestemmingen

Aziz en Libanese regeringsfunctionarissen zeggen dat ze van de Verenigde Naties en westerse functionarissen de verzekering hebben gekregen dat Israël het vliegveld niet zal aanvallen zolang het alleen voor civiele doeleinden wordt gebruikt. Aziz zegt ook dat er een “herenakkoord” van kracht is, waardoor Israël twee uur voor een aanval een waarschuwing zou geven.

Het door Iran gesteunde Hezbollah, dat de dominante politieke en militaire macht in het land is, heeft van oudsher een aanzienlijke invloed op de veiligheidsfuncties van de luchthaven. Israël heeft de groep beschuldigd van het gebruik van de luchthaven voor het vervoer van wapens, iets wat Hezbollah en de overheid ontkennen. Regeringsfunctionarissen en diplomaten zeggen dat sinds Israël zijn campagne tegen Hezbollah heeft opgevoerd, de Libanese regering en het leger extra voorzorgsmaatregelen hebben genomen om de luchthaven vrij te houden van militaire activiteiten. Het betekent dat vluchten vanuit bestemmingen die Israël als verdacht beschouwt, zoals Iran, Irak en Algerije, strenger worden gecontroleerd, zelfs wanneer ze humanitaire hulp vervoeren.

In september blokkeerde Libanon de landing van een Iraans vliegtuig in Beiroet na Israëlische dreigementen. Vorige maand konden tientallen dozen met medische hulp die door een Iraanse ambtenaar waren meegebracht, niet worden uitgeladen totdat ze waren geïnspecteerd door de Libanese strijdkrachten. “Er is voortdurend communicatie tussen de premier, de Amerikaanse ambassadeur en de voorzitter van MEA”, zegt Aziz.

Let’s fly away

In de afgelopen weken heeft MEA samengewerkt met de regering, het leger en hulporganisaties om humanitaire goederen aan te voeren en heeft het minstens 27 ton medicijnen binnengebracht.

Na weken in het buitenland is Carla Haddad beginnen na te denken over een terugkeer naar Libanon vanuit Frankrijk, geïnspireerd door de stroom mensen die terug zijn gegaan. Haar peuter kijkt herhaaldelijk naar de met dansjes opgefleurde video van MEA over veiligheid, sinds ze die voor het eerst zag toen ze in september vluchtten. “Ze blijft maar die ene pakkende zin uit de video herhalen, Let’s fly, let’s fly away, en doet alsof ze een vliegtuig is”, zegt ze. “Ik ben bang om terug te gaan, maar vroeg of laat moeten we naar huis.”