‘Meer hoongelach dan respect. Wat doet Europa verkeerd?’

Europa ziet zichzelf graag als het morele kompas van de wereld. Maar als niemand het kompas volgt, bereik je bitter weinig.

Wat hebben de Wereldbeker voetbal in Qatar en de COP27 in Egypte met elkaar gemeen? Ze tonen allebei hoe weinig de Europese waarden elders in de wereld soms betekenen. We zullen de wereld niet redden door meewarig het hoofd te schudden. Wél door onze economische macht slimmer te gebruiken.

Laat er geen misverstand over bestaan. De houding van de FIFA-voorzitter aan de vooravond van de Wereldbeker voetbal is demagogisch, verwerpelijk en een gemiste kans. Het machtsvertoon rond de veelkleurige kapiteinsband is dat evenzeer. Voetbal is een oerkracht in zowat de hele wereld, maar de wereldvoetbalbond verzuimt die kracht te gebruiken om zijn fans vooruit te helpen. FIFA vertelt graag positieve verhaaltjes over inclusiviteit en de hoop op een beter leven dankzij de sport. Onversneden cynisme is het.

Gianni Infantino is een machtige politicus. In maart volgend jaar wordt hij zonder tegenkandidaten herverkozen voor een derde termijn als FIFA-voorzitter. Lange bestuursmandaten zijn nu eenmaal een traditie van het huis. Diezelfde Gianni Infantino wil de Wereldbeker voetbal om de twee jaar organiseren in plaats van om de vier jaar. Daarmee duwt hij de twee belangrijkste regionale voetbalbonden (de Europese UEFA en de Zuid-Amerikaanse Conmebol) en hun eigen kampioenschappen de verdrukking in. Hoewel Infantino een Italo-Zwitser is, ligt hij in de Europese voetbalwereld niet langer in de bovenste lade. Dan kun je maar beter ineens all the way gaan, zeker? Wat ons vooral bezig zou moeten houden, is waarom de man zomaar wegkomt met zijn tirade. Waarom het hoongelach in grote delen van de wereld harder klinkt dan het tandengeknars in Europa. In Trends van deze week legt professor Gerd Nonneman, die al elf jaar in Qatar werkt, haarfijn uit waarom het land wel degelijk westerse bondgenoten wil en dus hervormingen doorvoert. We zouden beter wat vaker in de plaatselijke hoofden kijken om ons doel te bereiken.

Over naar de klimaatconferentie. Europa neemt daar terecht het voortouw. Iemand moet het doen. Alleen zullen we daar volstrekt niks mee bereiken als de rest van de wereld niet volgt. U kent de grafiek van de voorspelde CO2-uitstoot voor de komende decennia. Europa en de Verenigde Staten worden bijna een voetnoot. De echte uitdaging ligt in de groeilanden. Die willen de gevestigde economische wereld voor zijn historische ecologische voetafdruk verantwoordelijk stellen. Europa wil vooral ambitieuzere doelstellingen, maar die krijgen we er niet door.

We zien onszelf graag als het morele kompas van de wereld. Laat ons daar in de eerste plaats trots op zijn. Nogmaals: iemand moet het doen. Maar laat ons ook nuchter en eerlijk blijven. Als niemand het kompas volgt, bereik je bitter weinig. Voor sommigen gaat Europa veel te snel. Anderen vinden dat we geen respect hebben voor lokale waarden en economische omstandigheden. We moeten niet eeuwig door het stof blijven gaan voor ons koloniale verleden, maar het maakt ons wel kwetsbaar voor verwijten van paternalisme of neokolonialisme. Ten slotte doen we niet altijd wat we zeggen. Zowel de race naar vaccins tijdens corona als de huidige race naar energie tegen eender welke prijs zijn vanuit ons standpunt erg begrijpelijk. Maar elders in de wereld hebben ze slachtoffers gemaakt en die vergeten dat niet zomaar.

Europa is een economische supermacht. We kunnen het leven van mensen in de rest van de wereld duurzaam verbeteren als we samen investeren, op de maat van de plaatselijke bevolking en met hun eigen mensen aan het stuur. Dat doen de Chinezen of de Amerikanen niet in Afrika, Azië of Zuid-Amerika. Het zou ons moreel gezag alleen maar versterken. In afwachting bereidt Gianni Infantino alvast zijn dankwoord voor als hij zijn derde ambtstermijn als FIFA-voorzitter aanvaardt. We zijn benieuwd.