‘Luister naar de vrekken van Europa’

Op langere termijn volstaat monetaire hocus-pocus niet om de economie op de rails te houden. Dat zegt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes.

‘Hoe kan het plots verantwoordelijk zijn 500 miljard euro aan geleend geld uit te geven en de rekening daarvoor in de toekomst te leggen?” schreef Stefan Löfven vorige week in een opiniebijdrage in Financial Times. De premier van Zweden sprak ook in naam van Nederland, Oostenrijk en Denemarken. Dat kwartet werd ‘de vrekkige 4 gedoopt, maar in het Engels heeft de geuzennaam the frugal 4 een positievere connotatie. Frugal staat voor zuinig, sober en voorzichtig. Het is een omschrijving voor een land dat buffers opbouwt om tegenslagen op te vangen.

De vier landen staan niet te popelen om de vrucht van hun noeste arbeid te delen met andere Europese landen die zich koud hebben laten pakken door de crisis. De Europese Unie werkt aan een herstelfonds van 750 miljard euro, maar Nederland & co hebben er ernstige bezwaren tegen 500 miljard euro uit te keren als subsidies, zonder dat er voorwaarden aan gekoppeld zijn. “De EU doet aan solidariteit die samenhangt met duurzame groei. Dat zijn we aan elkaar verplicht. Hoe sterker de Italiaanse en de Spaanse economie zijn, hoe beter voor ons. We willen alle vier werken aan een gezamenlijke weg naar herstel. Maar we mogen enkele belangrijke principes niet overboord gooien. Er bestaat niet zoiets als vers geld. Uitgegeven geld moet ook verdiend en terugbetaald worden, door de belastingbetaler”, schrijft Stefan Löfven, die van sociaaldemocratische signatuur is.

De Zweedse premier wil dus niet zomaar 500 miljard aan subsidies uitdelen, maar pleit voor steun in de vorm van goedkope leningen, die landen moeten gebruiken om te investeren en hun economie sterker te maken. “Wat toelaat de leningen terug te betalen, in lijn met gezonde economische principes.” De voorzichtige vier zijn trouwens niet de enige EU-lidstaten die bezwaren uiten. Oost-Europese lidstaten vragen zich af waarom zij de portefeuille moeten optrekken voor Zuid-Europese landen, die nog altijd rijker zijn, maar meer schulden gemaakt hebben.

Een deal over het herstelfonds wordt pas in juli verwacht, als Duitsland het halfjaarlijkse voorzitterschap van de EU overneemt. De Europese neuzen in dezelfde richting krijgen, wordt mogelijk een van de laatste kunststukjes van de Duitse bondskanselier, Angela Merkel, die de voorbije weken een bocht van 180 graden nam. De binnenlandse zuinigheid is ingeruild voor een budgettair stimulusprogramma dat zelfs Keynes zou laten blozen. Op Europees niveau laat Merkel het muntje veeleer kantelen in de richting van solidariteit, dan van verantwoordelijkheid. Subsidies kunnen verlichting brengen voor Italië en co, maar met extra schulden geef je hun stenen in plaats van brood. Merkel beseft ook dat de heilige interne markt en de EU zelf in gevaar komen, als de kloof tussen de sterke en de zwakke landen te groot wordt. Op korte termijn is solidariteit nodig, gezien de omvang van de crisis, die is niet het gevolg van een te losbandig economisch beleid. Maar het is wel nodig op langere termijn een beter beleid te kunnen afdwingen van de lidstaten. Hopelijk kunnen de voorzichtige vier dat accent in de Europese deal leggen, ook al bouwen ze luchtkastelen. Hervormen is veel moeilijker dan geld uitdelen.

België staat voor dezelfde keuzes als de Europese Unie. Het eerder vrekkige, correctie, voorzichtige Vlaanderen zou zich graag aansluiten bij het Nederlandse kamp, terwijl het eerder spilzieke Wallonië de crisis kapot wil spenderen, gedeeltelijk met de centen van andere kiesregio’s en de volgende generaties. Die kloof blijft voorlopig te breed om een federale regering te vormen, maar de crisis kan een laatste keer een katalysator zijn voor een vruchtbaar compromis. Hulde aan de partijen die een relanceplan schrijven dat solidariteit koppelt aan economische groei, dat de huidige steunmaatregelen aanvult met hervormingen en investeringen, en dat vertrouwen geeft aan bedrijven en gezinnen. Het geld lijkt nu aan de bomen te groeien, dankzij het royale geldbeleid van de Europese Centrale Bank. Daardoor komt de boodschap van de voorzichtige 4 als hard en wereldvreemd over. Op langere termijn volstaat monetaire hocus-pocus niet om de economie op de rails te houden. Op langere termijn eisen ook gezonde economische basisprincipes een hoofdrol op.